Piše: Novak ADŽIĆ, dip. pravnik i istoričar, magistar i doktorand istorijskih nauka
Vlasti Kraljevine Srbije su, od kraja 1918. godine, na teritoriji Kraljevine Crne Gore, nakon njene okupacije i nasilne aneksije, posredstvom svog aparata za prinudu, počinile masovne i raznovrsne zločine kao što su: ubijanja, mučenja, silovanja, internacije, gladovanja, uzurpacije civilne vlasti od strane vojske, prisilna regrutovanja, pljačke i konfisakcije nepokretne imovine, nezakonite namete, uništavanje istorijskih i kulturnih spomenika, strijeljanja zatvorenika, zarobljenika i ranjenika, razne zločine protiv civila, zlostavljanja, prinudne mjere poput sekvestra, rekvizicija i kontribucija, devalvacije i ukidanje novca, kao i brojne druge represivne, ugnjetačke, porobljivačke i asimilatorske radnje i akte. Te činjenice konstatuje i predsjednik crnogorske Vlade u progonstvu Jovan Simonov Plamanac u pismu, kojeg je 31. marta 1919. godine, iz Neja kod Pariza, uputio Predsjedniku S. A. D. Vudrou Vilsonu, u kojemu ga obavještava »o srpskim pokoljima i kriminalu i politici inkvizicije protiv pojedinaca i zajednice«. (Citirano prema: Prof. dr Dr Dragoljub Živojinović, akademik SANU, “Crna Gora u borbi za opstanak 1914-1922”, Beograd, 1996, str. 369.)
Svemu tome bili su izloženi Crnogorci i brojni drugi crnogorski građani, Muslimani/Bošnjaci i Albanci, elem, svi oni koji nijesu bili u službi beogradskih vlasti ili njihovi janičari. Takva je bila slika svirepog i krvavog režima koji je vladao na prostoru Crne Gore od 1918. godine, u doba kada je Kraljevina Crna Gora prisajedninjena, pripojena Kraljevini Srbiji, alijas Kraljevini SHS.
Evidentno je, Crna Gora je od 1918. godine, kada joj je nametnut velikosrpski jaram, bila poprište monstruoznih i morbidnih zločina, pokolja, mučenja i terora. Organi civilne, policijske i vojne vlasti bile su okrutne prema narodu. Nijesu se birala sredstva i načini da se ognjem i mačem osvoji i pokori Crna Gora i depersonalizuju Crnogorci. U tom poslu aktivnu ulogu imali su i brojni crnogorski janičari, bjelaški organizovani, naoružani kontrakomiti i plaćenići režima, lovci na ucjene itd, koji su se dočepali vlasti, bili uz režim revnosni izvršioci njegovih naloga i ambicija, te kojima su data ovlašćenja i odriješene ruke, da, u sadejstvu sa vojskom i žandarmerijom, i tzv. « organizovanom bjelaškom omladinom », po svaku cijene slome i uguše otpor crnogorskog naroda velikosrpskoj agresiji, invaziji, okupaciji i nasilnoj aneksiji Crne Gore.
U nastavku teksta slijedi nekoliko činjenica i dokaza koji to maltene apodiktički potvrđuju i pokazuju.
List crnogorske političke emigracije u SAD- CRNOGORSKI GLASNIK (MONTENEGRIN HERALD), koji je izlazio u Detroitu, Mičigen, u periodu od 1917. do 1931, godine, a koji je vodio propagandu protiv velikosrpske okupacije i aneksije crnogorske države i zalagao se »Za pravo, čast i slobodu Crne Gore«, redovno je izvještavao o zločinima nad crnogorskim narodom. »Crnogorski glasnik« bio je službeni organ »Crnogorskog potpornog saveza« i »Crnogorske Slobodne stranke seljaka i radnika«, koju su u SAD osnovali bivši ministri u ranijim crnogorskim Vladama: Milo Mitrov Vujović, iz Ljubotinja (koji je od 1923. kao politički emigrant živio u Njujorku), Dr Pero Šoć iz Ljubotinjske Dubove (živio u Rimu kao politički emigrant do 1926) i Petar-Pero Vučković, sa cetinjske Prekornice (živio u Rimu kao politički emigrant do 1926), kao i novinar i politički emigrant u SAD patriotske crnogorske profilacije i akcije Miro Mitrović, koji je živio u Detroitu.
Nakon rascjepa u crnogorskoj emigraciji u Italiji, tokom 1921. i 1922 godine, ovaj list je u SAD zastupao stanovište potonje crnogorske Vlade u egzilu, na čijem je čelu bio general dr Anto Gvozdenović, kojega je 1922., na taj položaj imenovala, u svojstvu regentkinje kraljevske vlasti kraljica Milene Petrović-Njegoš.
»Crnogorski glasnik« iz Detroita, to vrijedi znati, je bio zabranjen za distribuciju na teritoriji Kraljevine SHS, rješenjem Ministra unutrašnjih djela od 1. januara 1922. godine. Tretiran je kao »neprijateljsko glasilo« upereno protiv države pod egidom kralja Aleksandra Karađorđevića i Nikole Pašića i njihovih kohorti, štrebera i koterija.
U patriotskom crnogorskom emigrantskom listu »Crnogorski glasnik«, Detroit, Mičigen, broj 61, od petka, 1. avgusta 1924 godine, godina izlaska 9, na strani 1, objavljen je članak »STANJE U CRNOJ GORI«, u kojemu se za brojne zločine nad crnogorskim narodom optužuju beogradski Dvor i Vlada.
U tome članku, u podnaslovu »NAJNOVIJA ZLOČINSTVA U KATUNSKOJ OBLASTI«, kaže se i ovo:
»Iz najnovijeg izvještaja, kojeg »Egzekutivni odbor Crnogorske Slobode«, šalje G. Predsjedniku Milu Vujoviću, iznosimo ovaj dio, koji govori o najnovijim zločinima srbijanskih vlasti u Crnoj Gori. Kao što se vidi, izvještaj govori samo o jednom kraju Crne Gore, a ponovo ćemo javiti i o drugim objastima. Izvještaj glasi: Sresko načelstvo s Čeva, naredilo je da se iz cetinjskog zatvora dovedu-povezani u jedan konop-Jovan B. Vujović, Blagota R. Vujović, Boško L. Vujović, Ćiro R. Vujović i Stevan N. Vujović-koji, dakle, svi u jedan konop povezani, dovedeni su s Cetinja u Čevo. Čim su stigli kod sreskog načelstva, ovo ih je predalo nekom žandarmerijskom naredniku (čistokrvnom Srbijancu) Seliću«.
Potom se navodi da je narednik Selić prizvao »zloglasnu gardu« dvojice rezervnih srpskih oficira, inače iz Crne Gore, bjelaša, te »naredio je da se skinu konopci, a stave gvožđa. Iza toga, Selić i njegovi gardisti, oficiri iz te »zloglasne garde«, »narediše, da se pred njim izvede Jovan B. Vujović i Blagota R. Vujović i stadoše ih pitati, gdje se sad nalazi ustaš Majo Vujović. Ova dva odgovoriše da oni ne znadu, a da ne mogu ni znati, pošto su od 8. aprila zatvoreni, te od toga dana nijesu mogli ni čuti u zatvoru gdje se nalazi Majo. Iza toga, ovi starješine i njihove bande povikaše: »ubijmo ih, izdajnike, jer ti su oni koji nam kriju odmetnike!« Žandarmerija je odma uhvatila ova dva nesretnika, skinuli su ih samo gole i nage položili ih na pod od kancelarije, pa ih udarali dotle, da im je krv udarila iz svakog dijela njihova namučenoga tijela i omastila pod, toljage i ruke razbojničke žandarmerije. Ali, najzvjerskiji čin ovog mučenja jest to, da su ovi zvjerski mučitelji primorali Draga S. Vujovića, da sam svojom rukom udara jadne i ranjave mučenike-držeći mu bajonete na prsi, i vičući mu da udara ili da će ga probosti.
Mučeći ih, pitali su ih gdje se je Majo Vujović nalazio za sve vrijeme od tri godine dana, od kad je u šumu. Pod teškim mukama, ovi su jadnici govorili sve, što im je moglo na um pasti,- a što nijesu nikad ni snijevali, samo da bi tuča prestala. Pa ipak to sve nije bilo dosta, već ih je sjutradan žandarmerija metnula na nove muke. Onako ranjave i ubivene, tukli su ih šipkama od pušaka po nogoma sve dotle, dok im je sva koža s potplata bila odvojena. Zatim su ih držali tri dana bez vode i bez hrane. Upravitelj i izvršitelj ovoga mučenja bio je srbijanski narednik žandarmerije, Selić.
Na isti način su bili mučili i Andriju M. Vujovića, iz opštine Rudinske, i Sava A. Draškovića iz opštine Čevske, koje su vodili sa sobom ravnih deset dana, tukući ih svakoga dana redovno i primoravajući ih, da im kažu nekakvi novac ustaša – za koji su im rekli, da oni moraju znati.
Članovi ove Državne organizacije za mučenje crnogorskih građana«, piše ovaj list, dakle, srpski oficiri, žandarmi i pojedinci i grupe kažnjeničke režimske bande, »ušli su u kuću bolesne udovice Jovane L. Vujović, starice od 65. godina«, te jedan od batinaša, – » tukao kundakom od puške, i na kraju je izbacili iz kuće, tražeći, da im i ona kaže, gdje je Majo Vujović. Ova ista grupa organizacije pošla je iz Poljana u Broćanac, kod Nikšića, gdje su našli petnaesto-godišnju djevojku, Maricu R. Vujović. Ova sirota kad je čula, da su tu stigli ovi tirjani, prijavi im se i zamoli, da joj dadu propusnicu, jer hoće da ide kod sestre u Lastvu Čevsku«.
Dalje, »Crnogorski glasnik« navodi da jedan »član ove Državne bande, izdao joj je propusni list, ali je istovremeno nagovorio neke od svojih drugova, koji su je pretekli i sačekali u mjesto Ljeskove Vode. Kad je ova jadna djevojčica stigla, uhvatili su je i silovali; pa pošto su to zvjerstvo izvršili, onda su je tukli i isprebijali na mrtvo ime.
Sem navedenog, treba pobrojiti i sledeće zločine iz ovog kraja, da barem približno imadete pojam onoga, što se sad ovamo radi«.
Isti list zatim nabraja seriju počinjenih zločina nad narodom od strane izvršioca organa kriminalne politike vlasti.
»Crnogorski glasnik« navodi potom doslovno:
»2 – Bez ikakvog povoda i razloga za koji se znade, srbijanska žandarmerija je uhvatila Sava Luketina Perišića, iz Cuca, pa su ga tukli kundacima od pušaka, dok se je onesvijestio. Istome su slomljena nekolika rebra.
3 – Dijete Đura Vučurova Jovanovića, vezali su u konop, pa ga vezanog vješali o drvetu, usta mu napunili krpama, da ne može vikati, poslje ga tukli na oči nesrećnih roditelja – i onda ga onasviješteno bacili kao strvinu na obor.
4 – Na isti način su tukli kundacima dijete Mitra Radova Perišića, dok su ga upola mrtvog ostavili u kući tužnih roditelja.
5 – Šćer Ilije Jankova Pejovića, iz Bjelica, srbijanski žandari su oko ponići odvukli iz kuće, pošto su joj dobro izprebijali oca; onda su nesrećnu djevojku silovali redom, te su je sjutri dan našli u polu mrtvom stanju na sred ulice – na kraju samog sela.
6 – Milana Pejovića, iz Bjelica, srbijanski žandari su odveli noću iz kuće, a sjutradan su ga našli njegovi seljani i donijeli kući isprebijanog i u nesvijesti.
7 – Vuko Krstov Perašev bio je u svojoj kući napadnut od srbijanske žandarmerije; tučen, dok su ga onesvijestili, pa ga onda bacili s gornjeg boja kuće u zgradu (baštu).
8 – Sin Draga Lazova Kustudića, samo 12 godina star, bio je vezan, tučen do krvi i vješan nad jednom provalijom u selu Majstore; sa tim su nesretno dijete primoravali, da im kaže, gdje su ustaši.
9 – Sem više navedenih bili su vezani i vješani : Radovana J. Krivokapića, Nikolu Gavrilova, Šćepana Andrina, žensku (t.j. žene-op. N. A) Ćetnu Nikolinu i Božanu, Nikolinu Marka Banićevića i Krsta Pejovića – svi iz Cuca.
10 – Jedan krd od osam srbijanskih žandara došao je na dan 27. maja (ljeta gospodnjeg 1924.) u selo Lipu, u Cuce; ušli u kuću seljaka Milića Popovića i odma počeli tući Mašu, ženu Milićevu, zato što su je sudske vlasti dan prije oslobodili iz zatvora, gdje je bila zatvorena zbog toga, što nije umjela kazati gdje se nalaze ustaši. Pošto su je svi vezali, narednik žandarmerije je naredio žandaru Radiću, da je tuče dok je propljuvala krv; zatim su je izvukli na ulicu, gdje je nastavio tući sam žandarmerijski narednik« te kad se ona »i najposlje kad se je onesvijestila, ostavili su je«.
(»Crnogorski glasnik«, Detroit, Mičigen, broj 61, od petka, 1. avgusta 1924 godine, godina izlaska 9, stranica 1, članak »STANJE U CRNOJ GORI«).
*Zabranjeno je kopiranje i korišćenje objavljenog sadržaja bez saglasnosti redakcije portala Aktuelno.me i autora teksta