Otimanje i okupacija sakralnih objekata i imovine nije vlasništvo

Za aktuelno.me

Piše: Novak Adžić

U Knjaževini i Kraljevini Crnoj Gori, u vrijeme vladavine knjaza Nikole I Petrovića-Njegoša, postojala je svojina nad crkvama i manastirima i crkvenim i manastirskim imanjima koja je pripadala pojedinačnim crkavama i manastirima, kao zasebnim subjektima prava u pravnom prometu, samostalnim pravnim licicima (“imaonicima”), a njima je u državinskom smislu (upravljala) autokefalna Crnogorska crkva, njen episkopat i sveštenstvo i oni su se nalazili  u njenoj vjerskoj jurisdikcij. Ali, u pogledu raspolaganja (svojinsko pravo otuđenja) hramovima i crkvenom imovinom državna vlast Knjaževine i Kraljevine Crne Gore imala je suverenu i neprikosnovenu vrhovnu vlast, odnosno, ona se ođuđiti nijesu mogla bez konačne odluke, saglasnosti, odobrenja, centralne crnogorske državne vlasti.

Stoga se može reći sasvim utemeljeno u pravnom smislu da su pojedinačni manastiri i crkve kao titulari svojinskog prava imali svojinu naravno ograničenu zakonima, odnosno, da oni i one (crkve i manastiri) nijesu imali punu svojinu, već bitno limitiranu. Ni autokefalna Crnogorska crkva nije imala vlasništvo nad crkvenim objektima, manastirima i crkvama kao crkvenim zgradama i njima podložnim crkvenim imanjima, ali je Crnogorska crkva njima upravljala, putem crkveno-opštinskih odbora i drugih tijela, bez mogućnosti raspolaganja istima u smislu njihovog otuđivanja, prodaje, ustupanja, zamjene, poklona, ili čak i neka druga prava: na primjer, davanja u zakup zemljišta  (arende) itd, jer je to pravo isključivo pripadalo Državi Crnoj Gori, a ne crkvi kao instituciji, koja je i kad je arenda u pitanju mogla osporiti, promijeniti ili potvrditi odluku crkve.

Današnja Crkva Srbije, odnosno Srpska pravoslavna crkva i njene eparhije, zapravo, ekspoziture i filijale u Crnoj Gori, nema i nemaju, niti su ikada imale, pravno valjani, legalni i legitimni,  istorijski, ustavni i zakonski osnov sticanja svojine nad pravoslavnim crkvama i manastirima i crkvenom imovinom u Crnoj Gori, već je crkva Srbije višedecenijski, zapravo, čitav vijek i dvije godine, uzurpator, prisvajač, okupator crkvenih objekata i imovine, koja nije njena niti je ikada bila.

Ona je izvršila klasičnu krađu crnogorskog sakralnog kulturno- istorijskog nasljeđa i još taži da joj je ta odavno izvršena krađa ili pljačka legalizuje što je vanpravno i neetički, a za što joj je krila dala i omogućila oburdana, odnosno, bivša veleizdajnička vlada Dritana Abazovića, zaključenjem, apsolutno ništavog, neustavnog i nezakonitog, tzv. temeljnog ugovora sa beogradskom Srpskom patrijaršijom i njenim poglavarom Porfirijem Perićem.

Crkva Srbije, odnosno, SPC nema istorijsko-pravni, naravno, u to spada i imovinski, kontinuitet u Crnoj Gori prije 1918-1920. i ona nije ni pravni ni istorijski, niti na bilo koji drugi legalni relevantni način, sljedenik, sukcesor, pravni nasljednik nekadašnje visevjekovne autokefalne Crnogorske pravoslavne crkve.

SPC do 1918-1920. nije bilo u Crnoj Gori. Ona do tada jednostavno nije postojala u Crnoj Gori, niti je ona vlasnik ni zakoniti ni savjesni držalac pravoslavnih hramova i drugih crkvenih nepokretnosti za koje je do 1918-1920. bila u vjerskom i upravljačkom, ali ne i svojinskom, smislu nadležna autokefalna Crnogorska crkva. Nema dokaza da je drugačije bilo. Nije to ona ustavno i zakonito ni danas, iako agresivno pretenduje da to bespravno bude.

Crnogorska crkva je ukinuta nakon velikosrpske i srbijanske okupacije i nasilne aneksije Crne Gore 1918. Njene hramove i imovinu od 1920. zaposjela je bespravno, silom i poretkom državne vlasti i moći novonastala “Ujedinjena Srpska pravoslavna crkva Kraljevine SHS” i to posredstvom svoje novonastale eparhije u Crnoj Gori i njenog aparata i kadra.

Crnogorski Dvor i Vlada u egzilu su od 1918. do 1920., i kasnije, izričito bili protiv toga da se autokefalna Crnogorska crkva “ujedini” sa ostalim pravoslavnim crkvama u novonastaloj državi KSHS, odnosno, da se ona pripoji Pravoslavnoj crkvi Kraljevine Srbije i novonastaloj tzv. “Ujedinjenoj SPC KSHS”.

Ovom prilikom hoću istaći sljedeće istorijske i pravne činjenice:

– da nakon 1918. godine, po Ustavu i zakonima države Crne Gore, niti po pravnom poretku autokefalne Crnogorske crkve (Ustavu njenog Svetog Sinoda iz 1903 i Ustavu Pravoslavnih Konsistorija 1904…), svojina nad crkvama i manastirima u Crnoj Gori nije ustavno, zakonsko i crkveno-pravno validno prešla u svojinu “Ujedinjenje Srpske pravoslavne crkve KSHS”, nastale 1920.

Ona nije prešla u svojinu novonastale rečene crkve ni jednim valjanim pravnim poslom, koji reguliše način sticanja svojine: niti po sili zakona ni po samom pravu (de lege lata, ipso iure), niti putem bilo kojeg i kakvog ugovora ili akta o nasljeđivanju, testamentarno ili putem zavještaja, niti putem ugovora o prodaji, kupovini, poklonu, zamjenjivanju, a još manje odlukom nadležnih vlasti Kraljevine Crne Gore, a svakako ne nikada odricanjem od prava svojine i njenog prenošenja na drugoga od zakonskog i stvarnog titulara, imaoca, nosioca tih prava.

– Na drugoga se ne može prenijeti više prava od onih koje titular sam već ima. Tako da ni Crnogorska crkva, koja je vjekovima bila autokefalna, sve i da je bila (a nije bila) vlasnik, već samo zakoniti držalac, plodouživalac i upravljač pravoslavnim crkvenim hramovima, i da je to mogla i htjela, (a po propisima crnogorske države i same crkve nije mogla sve i da je htjela), prenijeti svojinu koji ni sama imala nije nad istim objektima i drugim crkvenim nepokretnostima, jer je za takvo nešto u pogledu otuđenja crkvenih dobara bilo neophodno odobrenje ili saglasnost, odnosno, odluka Države i suverene državne vlasti Kraljevine Crne Gore i njenog suverena.

A takvo odobrenje niti je ikada traženo od strane nosioca svojinskih prava, niti je dato ikada od strane nadležnih ustavnih i zakonskih faktora Kraljevine Crne Gore. To pravo nije imala pa time ni trazila, a logično time niti je i ikada dobila Crnogorska crkva u vrijeme nekanonskog i nasilnog njenog pripajanja Pravoslavnoj crkvi u Kraljevini Srbiji i novonastaloj Ujedinjenoj SPC KSHS, u procesu koji je trajao 1918-1920, odnosno, do 1922., kada je Carigradska patrijaršija izdala tomos o priznavanju novostvorene Srpske pravoslavne patrijaršije.

*Zabranjeno je kopiranje i korišćenje objavljenog sadržaja bez saglasnosti redakcije portala Aktuelno.me i autora teksta