Čak i kao gubitnik, Donald Tramp izaziva potrese u Evropi, piše portal Politiko i dodaje da je Trampovo odbijanje da prizna poraz na izborima za predsjednika SAD uznemirilo političku scenu u Estoniji i Sloveniji.
U Estoniji je ministar unutrašnjih poslova Mart Helme podnio ostavku u ponedjeljak, a njegov sin Martin, prvi potpredsjednik vlade i ministar finansija, bio je pod pritiskom da odustane, nakon što su obojica snažno podržali Trampove neutemeljene navode o izbornoj prevari.
Pojedini estonski zvaničnici rekli su da bi kontroverza mogla čak dovesti do pada vladajuće koalicije.
U međuvremenu, u Sloveniji je premijer Janez Janša nastavio da promoviše pro-Trampove teorije zavjere, sugerišući čak, u jednom jučerašnjem tvitu, da je američka farmaceutska kompanija Fajzer (Pfizer) zadržala pozitivne vijesti o svojoj vakcini protiv koronavirusa kako bi naštetila Trampovoj predizbornoj kampanji.
Slovenački predsjednik Borut Pahor i drugi zvaničnici prešli su u “režim kontrole štete” nakon što je Janša, antimigracioni populista, preuranjeno proglasio Trampa pobjednikom, a zatim je nastavio kritikujući američke medije da su proglasili pobjedu Džoa Bajdena prije nego što su završeni sudski postupci.i
Evropskiokomesar za upravljanje krizama, Slovenac, Janez Lenarčič, kritikovao je Janšu zbog narušavanja odnosa.
“Ljudi na najvišim izvršnim funkcijama trebalo bi da budu svjesni činjenice da ono što govore u javnosti, a uključuje platforme društvenih mreža poput Tvitera, ima odjeka i da bi zbog toga promišljenost trebalo da bude pravilo”, rekao je Lenarčič u jednom intervjuu. On je izrazio bojazan da neki od tvitova koji su viđeni nisu doprinijeli pozitivnoj slici Slovenije u Briselu ili Vašingtonu.
Političke tenzije u Estoniji i Sloveniji bile su najočiglednija manifestacija nespretnosti i nelagode koju je Tramp stvorio odbijanjem da prizna poraz od Bajdena, demokratskog izazivača i bivšeg potpredsjednika.
Dugogodišnji saveznici SAD stavljeni su pred neprijatan izbor da ostave po strani diplomatski protokol i čestitaju Bajdenu prije nego što budu potvrđeni konačni rezultati, ili da izgleda kao da podržavaju Trampove zavjereničke i logički tanke navode o široko rasprostranjenoj prevari, ocjenjuje Politiko.
Politiko navodi da su Trampove tvrdnje o malverzacijama i prevari otvorile put dugogodišnjim kritičarima SAD i zapadnih demokratija, posebno Rusiji, da upiru prstom i raspiruju vatru.
Portparol predsjednika Vladimira Putina, Dmitrij Peskov, rekao je da ruski lider neće čestitati Bajdenu zbog “zakonskih procedura u toku”, već će, umjesto toga, sačekati konačne rezultate, piše Politiko i dodaje da je Putinovo odbijanje da prizna rezultate u potpunoj suprotnosti sa njegovim brzim prihvatanjem ishoda izbora u Bjelorusiji koji su naširoko proglašeni lažnim i njegovim brzim čestitkama moćniku Aleksandru Lukašenku.
Šefica ruske Centralne izborne komisije Ela Pamfilova dodatno je zaoštrila stvar rekavši za Tass da je zabranila glasanje poštom u Rusiji, iako je to zakonom dozvoljeno, upravo zbog izbora u SAD gdje se pokazao da glasanje poštom “otvara ogroman prostor za moguće falsifikovanje”.
Trampovo odbijanje da prihvati poraz, piše Politiko, navelo je neke evropske lidere koji su ga podržavali da objave oprezno sročena saopštenja.
Poljski predsjednik Andžej Duda čestitao je Bajdenu “na uspješnoj predsjedničkoj kampanji”, ali je takođe dodao da dok se čeka nominaciju od strane Izbornog kolegijuma “Poljska je odlučna da održava visoko i kvalitetno poljsko-američko strateško partnerstvo”.
Mađarski premijer Viktor Orban, koji je javno izrazio podršku Trampovom reizboru, sačekao je s čestitkom Bajdenu dan nakon što je većina njegovih kolega iz EU to učinila. “Dozvolite mi da vam čestitam na uspješnoj predsjedničkoj kampanji. Želim vam dobro zdravlje i kontinuirane uspjehe u izvršavanju vaše izuzetno odgovorne misije”, rekao je Orban, prema državnoj novinskoj agenciji MTI.
U Velikoj Britaniji se masovno nagađalo šta bi Trampov poraz značio za premijera Borisa Džonsona, koji je imao prijateljske odnose sa njim, kao i za budućnost zemlje s obzirom na Bajdenovo irsko nasljeđe i generalno neodobravanje za Bregzit među demokratama.
Pa čak su i neki evropski lideri koji su očigledno navijali za Bajdena izrazili nelagodu zbog čestitanja usred spornog rezultata. Po riječima jednog visokog zvaničnika EU, predsjednik Evropskog saveta Šarl Mišel sarađivao je sa nacionalnim prijestonicama kako bi koordinirao njihove čestitke “prateći rezultat u Pensilvaniji, istovremeno pokazujući poštovanje izbornog procesa”.
Politiko piše da izgleda da je njemačka kancelarka Angela Merkel u ponedjeljak govorila o većem dijelu EU kada je rekla da se Njemačka raduje saradnji sa Bajdenom.
Merkelova je pohvalila Bajdenovo “višedecenijsko iskustvo i u unutrašnjoj i u spoljnoj politici”, napominjući da “dobro poznaje Njemačku i Evropu”.
“Sjećam se dobrih susreta i razgovora s njim… SAD i Njemačka, kao dieo EU, moraju da stoje zajedno kako bi se suočile sa velikim izazovima našeg vremena”, rekla je Merkel.
Prepoznavanje važnosti odnosa sa Vašingtonom samo je pojačalo kontroverzu i nelagodu u majušnoj Estoniji, koja se već dugo značajno oslanja na NATO i SAD, kao najmoćniju članicu alijanse, za bezbjednosne garancije.
Dvojac otac i sin iz krajnje desničarske Konzervativne narodne partije razbjesnio je mnoge druge estonske političare zbog prihvatanja Trampovih tvrdnji.
“Po mom mišljenju, uopšte se ne dovodi u pitanje da su ovi izbori namješteni“, rekao je Martin Helme u programu TRE. “Nema svrhe govoriti o bilo kojoj vrsti demokratije ili vladavine zakona ako izbori mogu biti tako bezobrazno, tako otvoreno i masovno namješteni”, dodao je.
Do ponedjeljka ujutro, Mart Helme podnio je ostavku, optužujući medije za “klevetu i laž”, prenijela je agncija ERR. Njegov sin je ostao na mjestu ministra, a Umras Paet, estonski član Evropskog parlamenta, rekao je da se nada da će, ako Helme mlađi ne podnese ostavku, pasti cijela vlada.
“Zaista je žalosno privući ovakvu pažnju“, rekao je Paet u jednom intervjuu.
On je dodao da “ta stranka i naravno ti ministri potiču iz iste političke porodice kao i većina evropskih ekstremno desničarskih partija, uključujući i obožavaoce Donalda Trampa”. Jasno je da to nije “mejnstrim” , rekao je, ali “istovremeno je činjenica da su ti momci i stranka još u vladi”. “Neprijatno je, sramota je i pogrešno je što su ti momci rekli”, dodao je estonski evroposlanik.