Državnoj izbornoj komisiji predato je 17 izbornih lista, koalicija i stranaka koje će učestvovati na vanrednim parlamentarnim izborima u Crnoj Gori 11. juna. U narednih nekoliko dana komisija će provjeriti potpise podrške podnosilaca lista, a zatim ih i proglasiti.
Izbori bi trebalo da riješe političku krizu nastalu nakon izbora avgusta 2020. na kojim je nakon tri decenije smijenjena vlast Demokratske partije socijalista Mila Đukanovića.
Od tada su smijenjene dvije vlade, a aktuelna većina stranaka pobjednica tih izbora, proruskog Demokratskog fronta, Demokrata i Pokreta URA, nije uspjela da izabere treću pa je šef države, Milo Đukanović u martu raspustio Skupštinu i raspisao izbore.
Mjesec kasnije on izgubio predsjedničke izbore od Jakova Milatovća kome će i formalno predati vlast 20.maja.
Na izborima građani će birati 81 poslanika a nova parlamentarna većina izabraće premijera i vladu.
Parlamentarne stranke u trci za poslanički mandat
Pokret Evropa sad, iz koje je novoizabrani predsjednik Crne Gore, predvodi lider Milojko Spajić.
Stranku su prošle godine osnovali Spajić i Milatović, nakon smjene prve vlade formirane nakon pada DPS u kojoj su bili ministri. Tokom ministarskog mandata kreirali su program kojim je ukinuto finansiranje zdravstva iz plata zaposlenih, a novac preliven na zarade, koje su tako uvećane do 40 do 60 posto.
To im je donijelo popularnost pa su u oktobru prošle godine na izborima u Podgorici osvojili najviše glasova i mjesto gradonačelnika, a u aprilu i pobjedu na predsjedničkim izborima.
Pokret Evropa sad je okupio nekoliko manjih stranaka, među kojima je i prosrpska Ujedinjena, koja se zalaže za poništenje priznanja nezavisnosti Kosova.
Pokretu su prišli i Stranka pravde i pomirenja koja okuplja manji dio Bošnjaka i pokret Civis koji su na prethodnim izborima bili u savezu sa pokretom URA. Podržava ih i nekoliko lokalnih partija poput Novske liste i “Ne damo Nikšić” .
Fokus kampanje im je na ekonomiji. Spajić obećava rast prosječnih zarada na 1000 eura, minimalnu penziju od 450 eura, skraćenje radnog vremena i investicije u biotech i blokchain industriju.
Demokratska partija socijalista prvi put na parlamentarnim izborima nastupa kao opoziciona stranka i bez dvodecenijskog lidera Mila Đukanovića kao nosioca izborne liste koji je podnio ostavku na funkciju predsjednika stranke nakon poraza na predsjedničkim izborima.
Listu predvodi poslanik Danijel Živković.
DPS nastupa u koaliciji sa opozicionim strankama sa kojima su prije izbora 2020. godine činili vlast. To su Socijaldemokrate, Liberalna partija i Demokratska unija Albanaca.
Na izbornoj listi nema nekadašnjih visokih funkcionera ovih stranaka, od kojih su neki opterećeni korupcionaškim aferama, a koje nisu pravno procesuirane.
Blok na čelu sa DPS se zalaže za očuvanje Crne Gore kao građanske države, ostanak u NATO savezu i evropske integracije .
Socijaldemokratska partija – opoziciona stranka ideološki bliska bloku koji predvodi DPS u poslednjem trenutku se odlučila na samostalan nastup.
Predvodi je gradonačelnik Cetinja Nikola Đurašković, jer je predsjednik partije Raško Konjević tri dana pred predaju izborne liste, ne navodeći razloge, najavio povlačenje iz politike.
Prethodno je stranku napustila Draginja Vuksanović Stanković nakon lošeg rezultata na predsjedničkim izborima.
Od osnivanja ’90-tih ova antiratna, partija zalagala za nezavisnost Crne Gore, članstvo u NATO i EU. Sedamnaest godina, do 2016. je bila u koaliciji sa Đukanovićevim DPS-om.
Nova srpska demokratija i Demokratska narodna partija, članice nedavno ugašenog proruskog saveza Demokratski front formirali su koaliciju pod nazivom “Za budućnost Crne Gore”.
Koaliciju pod istim imenom, čiji je dio bio i DF, je na izborima 2020. predvodio Zdravko Krivokapić, koji je bio premijer prve vlade nakon pobjede na tim izborima a koja je trajala svega 14 mjeseci.
Lideri dvije stranke Andrija Mandić i Milan Knežević su politički bliski predsjedniku Srbije Aleksandru Vučiću i njegovoj Srpskoj naprednoj stranci, a podržavaoci su i politike Rusije Vladimira Putina.
Spoljnopolitički ciljevi ovih stranaka su poništenje priznanja nezavisnosti Kosova, izlazak Crne Gore iz NATO i ukidanje sankcija Rusiji koje su uvedene 2014. nakon ruske aneksije Krima.
Mandiću i Kneževiću sudi se u drugostepenom postupku u Višem sudu za slučaju “državni udar”. Oni su 2019, uz dva ruska i desetak srpskih državljana osuđeni na po pet godina zatvora zbog pokušaja nasilnog rušenja Đukanovićeve vlasti. Ta presuda je kasnije oborena i naloženo je novo suđenje koje je u toku.
Pokret za promjene Nebojše Medojevića nastupa samostalno, nakon što je odlukom njegovih lidera ugašen Demokratski front .
Pokret je osnovan prije dvadeset godina kao nevladina organizacija, a zatim je prerastao u političku stranku koji se zalagala za borbu protiv korupcije, organizovanog kriminala i nezakonitih privatizacija društvenih preduzeća.
Nakon o nekoliko samostalnih izbora, došlo je do osipanja stranke pa je, izvorno suverenistički Pokret za promjene 2012., sa prosrpskim partijama formirao Demokratski front sa kojim je nastupao na svim izborima.
Demokrate i Građanski pokret Ura, koalicija Alekse Bečića i Dritana Abazovića je najveće iznenađenje ovih izbora, imajući u vidu donedavne oštre političke i lične sukobe između dvije partije.
Ove dvije partije, koje su uz DF, pobjednice izbora 2020. kada je smijenjen DPS, kasnije su došle u sukob.
Seriju protesta Demokrata izazvala je Abazovićeva odluka da, upravo uz podršku DPS, formira manjinsku Vladu 2022., čemu je prethodila njegova inicijativa za pad Krivokapićeve vlade, ali i podrška smjeni Bečića sa mjesta predsjednika Skupštine.
Abazovićevoj manjinskoj vladi je nakon tri mjeseca, u avgustu prošle godine, DPS otkazao povjerenje zbog potpisivanja Temeljnog ugovora sa Srpskom pravoslavnom crkvom ali je on ostao na premijerskoj funkciji jer većina nije mogla da dogovori formiranje nove Vlade.
Nosilac liste je Bečić. Koalicija u prvi plan stavlja evropske integracije, a Abazović pokušava da politički kapitalizuje uspjehe njegove vlade u borbi protiv kriminala.
Socijalistička narodna partija potpredsjednika tehničke Vlade Vladimira Jokovića u izbornu trku ulazi sa Demosom poslanika Miodraga Lekića.
Jokovićeva partija je pored Abazovićeve Ure dominantno činila dosadašnju Vladu. Na lokalnim izborima u Podgorici nisu prešli cenzus. Iz partije nije saopšteno zašto na izbornoj listi nema visokopozicioniranih funkcionera prosrpske SNP – predsjednice Skupštine Danijele Đurović i dva ministra, prosvjete i pravde.
Stranke nacionalnih manjina
Bošnjačka stranka u izbore nastupa samostalno. Od osnivanja je bila u svim Vladama koje je formirao DPS Mila Đukanovića. Iako su njeni poslanici glasali za obaranje Abazovićeve Vlade, zadržali su ministarska mjesta u toj Vladi do samog kraja.
Za sebe tvrde da su autentični zastupnici političkih interesa Bošnjaka u Crnoj Gori.
Hrvatska građanska inicijativa, stranka koja okuplja građane hrvatske nacionalnosti godinama je bila dio vlasti koju je formirala DPS Mila Đukanovića. Lider stranke Adrijan Vuksanović je u Vladi Dritana Abazovića bio ministar bez portfelja, a tu poziciju je napustio kada je toj Vladi izglasano nepovjerenje avgusta prošle godine.
Albanski forum je koalicija albanskih nacionalnih stranaka koju čine partije Albanska alternativa predsjednika Opštine Tuzi Nika Đeljošaja, Demokratski savez Albanaca Nikole Camaja i Nacionalna unija Albanaca bivšeg poslanika i ambasadora Ferhata Dinoše.
Koaliciju Albanska alijansa čine Nova Demokratske Snaga – FORCA, Demokratski Savez, Demokratski Savez Crne Gore i građanska grupa “Pokret Tuzi”. Predvodi je dugogodišnji poslanik Genci Nimanbegu.
Vanparlamentarne stranke grupe građana
Narodni pokret “Pravda za sve”, je novoosnovana politička partija koju predvodi Vladimir Leposavić nekadašnji ministar pravde u Vladi Zdravka Krivokapića.
Leposavić je u jednom od prvih nastupa u Skupštini Crne Gore, sa pozicije ministra, negirao da je u Srebrenici počinjen genocid 1995. godine zbog čega je razriješen funkcije.
Koalicija stranaka čiji su lideri Dejan Vukšić predsjednik Demohrišćanske stranke, predsjednik Prave Crne Gore Marko Milačić i lider vanparlamentarne Slobodne Crne Gore Vladislav Dajković.
Vukšić je u vrijeme Vlade Zdravka Krivokapića bio šef Agencije za nacionalnu bezbjednost, sa koje pozicije je na sjednici skupštinskog Odbora objavio podatke o identitetu američkih operativaca zaduženih za borbu protiv terorizma, što je, po sporazumima sa zemljama NATO, tajni podatak.
Milačić je podržavalac ruskog predsjednika Putina, a on i Dajković su organizovali političke performanse tokom kojih je paljena NATO zastava. Milačić je poslanik u Skupštini a Dajković odbornik u lokalnom parlamentu Podgorice.
Crnogorska građanska akcija, je novoosnovana lista koju, kako su naveli, čine profesionalci u svojim oblastima i koji se bore za funkcionalnost države u skladu sa Ustavom.
“Mi možemo” – za građansku Crnu Goru, je građanska list koja se zalaže za stvaranje demokratskog, građanskog i evropskog društva “kakvo prethodnici nisu mogli da stvore”.
Grupa građana “La casa de papel” – “Kuća od papira”, što je naziv jedne od najpopularnijih akcionih serija sa španskog govornog područja o kojoj se gotovo ništa ne zna.