Za aktuelno.me
Piše: Novak Adžić
Okupacione vlasti Kraljevine Srbije (pod firmom nove države- Kraljevine SHS, faktički nastale 1. XII 1918.,) su, zapravo i precizno, od kraja 1918. godine, na teritoriji Kraljevine Crne Gore, nakon njene bespravne okupacije i nasilne aneksije, posredstvom svog aparata za prinudu, nakon zauzimanja teritorija međunarodno priznate nezavisne države Crne Gore – počinile brojne zločine-i to ratne zločine.
Primarno to su bili počinjeni, kumulativno i u krivično-pravnom smislu bića više krivičnih djela, propisanih, zabranjenih i kažnjivih, u nacionalnom zakonodavstvu i normiranih kao takvih u međunarodnom konvencijalnom pravu, a ta navedena krivična djela, pojedinačno i u sticaju su masovno izvršena u Crnoj Gori od strane velikosrpskog okupatora: odnosno, tada su počinjeni, grupno i pojedinačno, sljedeći ratni zločini: masovna ubijanja, bespravna hapšenja, zatvaranja, mučenja, silovanja žena, internacije građana, gladovanja naroda, uzurpacija od strane osvajača- civilne, ustavne i zakonski, crnogorske vlasti, izvršene od strane vojske srpske i njene uprave u Crnoj Gori u ime nove države- KSHS.
A to su bila i tada masovno ispoljena: prisilna regrutovanja, pljačke i konfisakcije pokretne i nepokretne imovine, nezakonite namete, uništavanje, rušenje, istorijskih i kulturnih spomenika, strijeljanje zatvorenika, zarobljenika i ranjenika, izgladnjivanje naroda, te su srpski okupatori izvršili razne druge ratne zločine, odnosno, fragnantno kršenje međunarodnog prava, važećih i obavezujućih pravila, iz Haških konvencija, koje su zabranile zločine protiv civila; te ubijanja, zlostavljanja, mučenja, itd, a kojima je crnogorski narod bio kontinuirano izložen od kraja 1918. godine.
Velikosrpski invazionisti i okupatori Crne Gore, nametali su, od tada i dugo vremema poslije, i druge okupacione prinudne mjere Crnoj Gori i crnogorskom narodu, poput sekvestra, rekvizicija i kontribucija, devalvacije i ukidanje novca (perpera i njegove prinudne zamjene po nametnutom, nerealnom, neekvivalentnom, monetarnom kursu), odnosno, njegove zamjene za novi novac– dinar, pod diskrimatorskim uslovima i u cilju njegovog obezvrjeđivanja, kao i brojne druge represivne postupke, radnje, akte, nedjela, zločine.
Srpske (srbijanske) okupatorske vlasti u Crnoj Gori, pod egidom nove države Kraljevine SHS, ubijale su od 1919. godine, masovno, crnogorske patriote, suvereniste, zatvarali ih i mučili, uništavali njihovu nepokretnu imovinu i pljačkali, njihovu i njihovih porodica, pokretnu imovinu. Žrtve torture bili su i članovi familija crnogorskih rodoljuba, koji su, takođe, masovno, zatvarani, i pljačkani od strane okupacionog režima i njegovih oružanih formacija i domaćih kolaboracionista, renegata Crne Gore u njihovoj službi.
Značajno je u istoriografskom smislu navesti da francuski pisac i publicista koji je obišao mnoge zemlje Šarl Rive (Charles Rivet) u knjizi “En Yugoslavie” (U Jugoslaviji), Paris, 1919, str. 205-206, govoreći o zakazivanju i održavanju tzv. Podgoričke skupštine 1918., konstatuje i ovo: “Izbori i Skupština u novembru 1918. i odluke koje je donijela, nijesu bile izraz volje većine crnogorskog naroda”.
Šarl Rive jasno kazuje da tzv. Podgorička skupština nije bila legitimna, niti je imala podršku većine crnogorskog naroda. Budući da je Rive bio svjedok tog vremena i da je tada posjetio KSHS, te imao je priliku da sazna i činjenice o stanju u Crnoj Gori, stoga je njegovo kazivanje relevantno i pouzdano. Dalje, Šarl Rive bilježi i ovo: “Srpski vojnik srbuje gdje god se nađe. Za njega Jugoslavija nije ništa drugo no Velika Srbija”[1].
Crnogorski kralj Nikola I Petrović-Njegoš i crnogorska Vlada u egzilu, na čelu sa Jovanom Simonovim Plamencem su, sa gnušanjem, prezrenjem, imperativno, kategorički i rezistentno, (a to je, i ranije, u kontinuitetu, rađeno, od 1917. godine), više puta odbili i odbacili javnu i službenu ponudu Srbije i njenih predstavnika, da se kralj Nikola odrekne krune vladara, suverena, nezavisne, samostalne države Crne Gore i ponuđene mu za to, više puta, novčane apanaže od strane vlasti Srbije (od 1. XII 1918. g., KSHS), a u korist srpskog (srbijanskog i KSHS) kralja Petra i sina mu regenta Aleksandra Karađorđevića.
Činili su to, legalni i legitimni, ustavni, organi države Crne Gore u egzilu, jer su odbili da se odreknu Crne Gore, njene slobode i države, samosvojnog crnogorskog naroda, a za račun beogradskih trgovaca i velikosrpskih hegemonista i imperijalista, anektora, okupatora, subjugatora, osvajača Crne Gore, od kraja 1918. godine.
Evo jedan istoriografski izvor, koji o tome eksplicitno svjedoči.
Naime, Crnogorska Vlada, sa sjedištem u Nejiu (Parizu), predvođena Jovanom S. Plamencem, je 17. decembra 1920. godine, održala sjednicu, na kojoj je zvanično ponovljeno i potvrđeno da se je više puta ranije iskazana ponuda, odbačena, a opciono nova, o kojoj su beogradski mediji tada pisali, s indignacijom biće, kao i ranije, odbijena i da se od toga ne odstupa i u slučaju, ako se eventualno opet, oficijelno, iskaže takva nedostojna i neprihvatljiva ponuda.
Jer vladarska Kruna Crne Gore, čiji je nosilac kralj Nikola i dinastija Petrović Njegoš je izvorno, legalno i legitimno, pripadala i pripada samo crnogorskom narodu i suverenitetu Crne Gore, odnosno, ona je svojina crnogorskog naroda.
Elem, 17. decembra 1920, nakon održane sjednice, crnogorska Vlada u egzilu je o tome objavila zvanično saopštenje, kojeg je, u službenom dijelu, publikovao „Glas Crnogorca“, list koji je bio službeni organ Kraljevine Crne Gore, odnosno, crnogorskog Dvora i Vlade u emigraciji.
To službeno saopšenje crnogorske vlade glasi:
„Neji, 17. decembra.
Prema vijestima iz Beograda, izgledalo bi, da je srbijanska vlada donijela odluku, da ponudi kralju Crne Gore 300.000 franaka godišnje, a da se on odreče Kraljevskih prava, koja su mu spojena sa Crnom Gorom.
I kad bi se Nj. V. Kralj (Nikola-nap. N.A) odrekao kraljevskih prava, to ipak ta prava ne bi mogao nasljediti kralj Petar od Srbije (Karađorđević-Nap. N.A), jer je kraljevska kruna Crne Gore svojina crnogorskog naroda, a kralj Nikola je samo njen nosilac.
Crnogorska vlada je ovlašćena da izjavi u ime Nj. V. Kralja (Nikole-nap. N.A.) da će se takva svaka eventualna ponuda sa gnušanjem odbiti, pošto je samo Beogradu tradicionalno bilo da svoju čast i slobodu prodaje tuđinu za pare, a Crnogorci nijesu nikada molili, niti će ikada voditi takvu nečasnu i nedostojnu trgovinu s narodnim pravima“[2].
Jedan od istaknutih žrtvenika, rodoljuba, boraca, vazda vjeran položenoj zakletvi Crnoj Gori i njenoj slobodi i državnosti bio je Đorđije-Đole Mijušković, rođeni brat slavnog crnogorskog komandira Šćepana Mijuškovića.
Konkretno, ĐORĐIJE-ĐOLE MIJUŠKOVIĆ rođen 1876. godine, Kunak, Povija, Pješivci, Nikšićka oblast- umro je 1934.godine. Bio je oficir, poručnik crnogorske vojske, crnogorski rodoljub, ustanik, zelenaš, komita, borac za slobodnu i nezavisnu Crnu Goru. Učesnik je Božićnog ustanka crnogorskog naroda januara 1919. protiv velikosrpske (srbijanske) okupacije i nasilne aneksije Crne Gore. Brat je slavnog crnogorskog majora (potom i brigadira crnogorske vojske) Šćepana Mijuškovića, koji je od strane žandarmerije pod komandom kapetana Nikole Kalabića iz Dervente i njegovih saradnika, žandarmerijskih oficira i podoficira, svirepo mučen i ubijen u Nikšiću februara 1924. godine.
Đorđije-Đole Mijušković učestvovao je u ustaničkoj opsadi okupiranog Nikšića sa pješivačkim ustaničkim bataljonom krajem decembra 1918. i početkom januara 1919. godine u Božićnom ustanku. Nakon sloma ustanka otišao u šumu i bio gerilski ratnik, komitski borac za pravo čast i slobodu Crne Gore. Bio je potom politički emigrant u Gaeti, đe je bio kao oficir crnogorske vojske u egzilu 1919-1921.
Srpske okupacione vlasti bile su ga oglasile za odmetnika. Naime, načelstvo nikšićkog okruga KSHS, svojim rješenjem broj 1906, od 15.maja 1921. godine, pozvalo je brojne crnogorske ustanike iz nikšićkog okruga na predaju u roku od 20 dana, a ako to ne urade, da će ih „oglasiti za hajduke i biće slobodne svakome ubiti”. Među njima pozvan je na predaju i Đorđije M. Mijušković, za koga se u tom aktu kaže „iz Kunka, sreza nikšićkog, star 45, rasta srednjeg, očiju crnih, lica dugog, kose crne, brkova crnih”.
Na teritoriji nikšićkog okruga komitovao je tokom čitave 1919. Komitska grupa čiji su vođe bili komandir Andrija Stanković i oficir Đorđije-Đorđe Mijušković, novembra 1919.godine operisala je na relaciji Stubica-Bogetići-Žuta Greda prema Danilovogradu. Oficir Đorđije Mijušković, jedan je od potpisnika predstavke 42-ice ustaničkih crnogorskih vođa, podnijete iz šume 24.septembra 1919. kraljevskom generalnom crnogorskom konzulu u Rimu Velimiru-Veljku Ramadanoviću, u kojoj se govori o situaciji u Crnoj Gori, oružanim sukobima sa srpskom vojskom i bjelašima, zločinima i teroru nad crnogorskim narodom, te u kojoj se manifestuje protest protiv politike saveznika u odnosu na Crnu Goru i zahtijeva da srpska vojska napusti teritoriju Crne Gore.
Tokom januara 1920.godine, komitska grupa predvođena majorom crnogorske vojske Andrijom Stankovićem i Đorđijem Mijuškovićem sastavljena od 20 komita, vršila je oružane akcije kroz opštine Župske i Lukovke i Pješivačke.
Jedan od crnogorskih ustaničkih vođa Živko Mašanov Nikčević, zahtijevao je od predsjednika Vlade, Jovana Plamenca, da se unaprijede i odlikuju borci koji su „sve žrtvovali za milu nam otadžbinu“. U tom zahtjevu Živko Nikčević je tražio da se u čin poručnika unaprijedi Đorđije Mijušković, te da se odlikuje medaljom za hrabrost. Ta Nikčevićeva molba je uslišena.
U grupi komandira Andrije Dragutinovića, u Gaetu, je pored ostalih, 6.avgusta 1921.godine stigao i oficir Đorđije Mijušković. Izdat je od strane crnogorske Vlade tekst potvrde koja je važila do donošenja Dekreta, za unapređenje Đorđija Mijuškovića, Taj tekst je glasio: “Cijeneći Vaše zasluge za pravo, čast Crne Gore za vrijeme njene nasilne okupacije od nebratske izdajniče vojske, Njegovo Veličanstvo Kralj Nikola I, blagoizvolio je Vas na predlog G.Ministra vojnog proizvesti u čin pješadijskog poručnika…ovo pismeno služiće vam kao dokument o ovom naimenovanju dok o istom ne dobijete Dekret. Predsjednik Ministarskog savjeta, ministar inostranih djela Jovan S. Plamenac“, a tekst uvjerenja o medalji za hrabrost, koja je dodijeljena Đorđiju Mijuškoviću je glasio: „ Za vjernost i nepokolebljivu odanost Crnoj Gori i njenim svetinjama i idealima i za hrabrost pokazanu u odbrani interesa, prava i časti namučenog i herojskog crnogorskog naroda protiv naše nebraće, Njegovo Veličanstvo Kralj Nikola I blagoizvolio vas je odlikovati hrabrom medaljom.Ovo pismeno služiće kao dokument dok se ne izda Diploma o ovom odlikovanju“.
U jednom srpskom obavještajnom izvoru iz 1922. u kojoj se daje spisak Crnogoraca, muslimana i Albanaca, koji su bili pod policijskim nadzorom režima Karađorđevića i koje je pratila srpska tajna služba, navodi se i Đorđije Mijušković za kojeg se u tom dokumentu kaže: „da je oficir iz Nikšića sumnjiv, bio u Gaeti“.
Februara 1924 godine srpski žandarmi pod firmom žandarmerije KSHS na čelu sa zloglasnim Milanom Kalabićem i njegovim pomoćnicima, bespravno, uhapsili su na Bogetićima majora Šćepana Mijuškovića, njegovog brata Đorđija Mijuškovića i njihovg brata od strica Stevana Mijuškovića i još grupu crnogorskih rodoljuba. Na okrutan način su potom ubijeni Šćepan i Stevan Mijušković, dok je Đorđije bio svirepo tučen i mučen, ali je, primarno, od tada posebno narušenog zdravlja i nanijetih tada teških tjelesnih povreda , umro je 10 godina kasnije, 1934. godine.
[1] Citirana Riveova knjiga, str. 208-209. Vidi o tome i dr Radoslav Rotković, “Velika zavjera protiv Crne Gore”, Podgorica, 2001, str. 556.
[2] „Glas Crnogorca“, službeni organ Kraljevine Crne Gore, službeni dio, godina izlaska 48, broj 90, Neji kod Pariza 12/25 decembra 1920, str. 1.
*Zabranjeno je kopiranje i korišćenje objavljenog sadržaja bez saglasnosti redakcije portala Aktuelno.me i autora teksta