TRAGOM CRNOGORSKE VOJSKE “Od Gaete do Slobode”

Piše: Ksenija Vujović Catapano (VOM)

Reportaža sa snimanja dokumentarnog filma u Italiji i Republici San Marino

Postoje mnogi dogadjaji o kojima se ne govori mnogo i o kojima se, iz tog razloga, malo zna. Događaji, koji ukoliko nezabilježeni prijete da postanu zaboravljeni, kao dio marginalnog istorijskog narativa. Jedan od tih događaja je boravak crnogorskih vojnika u Gaeti i uopste njihovo djelovanje od 1919 godine, pa nadalje. Ovo su događaji kojima se decenijama, prije svega i nije učilo u školama, te je velik dio naše javnosti ostao uskraćen za jedan važan period moderne crnogorske istorije.

Osnivač i predśednica udruženja Italia – Montenegro “Regina Elena”, Danijela Đurđević,  tvorac je ideje o realizaciji dokumentarnog filma ”OD GAETE DO SLOBODE”, o djelovanju i prije svega – životu naših vojnika u ovom periodu. Nakon Udruženja Antonia Baldaccia, “Regina Elena” je jedino registrovano udruženje koje zastupa interese naše zemlje u Italiji, iako izmedju ova dva Udruzenja postoji krucijalna razlika – Baldaccijevo udruženje bilo je političkog karaktera, dok je “Regina Elena” udruženje koje se bavi kulturnom promocijom Crne Gore u Italiji.

Đurđević smatra da su domen kulture kao i medija najvažniji u ovoj promociji, te iako izuzetno kreativna, ideja o dokumentarnom filmu, onima koji Danijelu dobro poznaju, nije došla kao iznenadjenje.

Ovaj projekat naišao je na punu podršku kako Uprave za Dijasporu Crne Gore tako i tadašnjeg direktora RTCG, Marije Tomašević, sa kojom je naše Udruženje već imalo priliku da uspješno saradjuje.

Na organizaciji i pripremi ovog snimanja radilo se dvije godine, jer je bilo važno istražiti italijanske arhive i prikupiti što više dokumentacije iz tog perioda, takođe pronaći adekvatne i kompetentne sagovornike i lokacije – kako u Italiji, San Marinu, Argentini tako i u Crnoj Gori obzirom da se jedan dio filma snimao i u našoj zemlji. Iako naporna, organizacija i rad na projektu bili su izuzetno lijepo iskustvo s obzirom da su saradnje sa institucijama i pojedincima uspješno uspostavljene.

Značajna figura u okviru ovog projekta bio je Srđa Martinović, profesor na Univerzitetu Crne Gore, čije su istraživanje i ekspertiza na ovom polju bili fundamentalni.

Profesor Martinović dao je doprinos kroz uviđaj u obilne istorijske izvore i informacije koji će po prvi put biti prikazani u ovom dokumentarnom filmu.

Najvažnije mjesto za snimanje u Italiji bila je naravno Gaeta, u kojoj je snimanje trajalo dva dana. Ovaj mali grad na obali Tirenskog mora, osim zbog svoje ljepote, ostavio je jak utisak na našu ekipu, prije svega zbog lokalnog stanovništva. Iz Gaete su govorili istoričar Carlo Di Nitto kao i praunuka podoficira Kraljeve vojske Vlada Martinovića – Olga Sandra Brasini, a meni je pripalo zadovoljstvo da kažem nešto više o životu vojnika i tadašnjem društvu Gaete sa sociološkog stanovišta.

Lokacija snimanja u Gaeti svakako je kasarna u kojoj su u periodu od četiri godine živjeli crnogorski vojnici čekajuci povratak u svoju zemlju, a ulogu vojnika u igranim scenama tumači mladi glumac iz Gaete Alessandro Doria.

Ovim povodom predsjednik opštine, Cristian Leccese, dodijelio je Danijeli Djurdjević zahvalnicu grada Gaete. Ovakva priznanja uvijek raduju naše Udruženje, jer su pokazatelj da je rad na održavanju i njegovanju odnosa naših dviju zemalja institucionalno prepoznat.

Snimanje filma koji će biti emitovan 20. i 21. maja na Radio Televiziji Crne Gore, organizovano je i u Rimu, koji je imao važnu ulogu kako u periodu između 1919-1922 tako i kasnije. Snimanje se odvijalo na trgu Cavour, kao i u hotelu Paris u kojem su se crnogorski vojnici u to vrijeme cesto okupljali. U Rimu je i 1922. godine potpisan važan sporazum o kojem je detaljnije pisao profesor Martinović u svom tekstu “Umirem za Crnu Goru” na osnovu kojeg su snimljene igrane scene filma.

San Marino, sa druge strane, bio je značajan za period nakon 1922, jer je postao jedan od centara djelovanja “Italijanskog Komiteta za nezavisnost Crne Gore”. Sagovornik je bio istoričar Verter Casali, jedan od vodećih eksperata na polju istorije ove zemlje, ovogodišnji kandidat za najprestizniju nagradu Vlade San Marina.

Iako veoma ambiciozan, ovaj projekat okupio je tim entuzijastičnih profesionalaca sa zajedničkim ciljem – da ispričaju priču onih koji za to nikada nijesu dobili priliku.

Autorka je član udruženja Italia -Montenegro “Regina Elena”

Premijera dokumentarnog filma “OD GAETE DO SLOBODE” na RTCG o životu crnogorskih vojnika tokom egzila u Gaeti od 1919-1922.

Ponedjeljak, 20. maja u 21.15h – prvi dio

Utorak, 21. maja u 21.15h – drugi dio