Crna Gora u kovitlacu velikosrpskog hegemonizma i etnocida

Za aktuelno.me

Piše: Novak Adžić

Crna Gora postala je od kraja 1918. godine, i dugo godina zatim, bila zemlja zgarišta, krvi i pepela, nakon njene bespravne i zločinačke nasilne aneksije Srbiji.  Pretvorena je u takvu zemlju pod žezlom srpskog kralja Petra Karađorđevića i sina mu regenta, a od 1921. godine kralja nove države KSHS – Aleksandra Karađorđevića.

Zapravo, Aleksandar Karađorđević, od 1919. i godinama potom „je konačno uspio da vidi anektiranu Crnu Goru i 6000 crnogorskih domova uništenih i spaljenih do pepela-gdje su kao rezultanta svega najbolji ljudi Crne Gore koji su preživjeli ili izbjegli neizrecivu brutalnost njegove bande sada u egzilu i čekaju momenat da zadaju smrtonosni udarac uništiteljima njihovog voljenog ognjišta“ [1].

Sa pozicije hegemonije državne sile KSHS (alijas Velike Srbije), militarnim putem, odlučeno je da više nema Crne Gore ne samo kao države, nego čak ni kao geografskog pojma. Ona je prvo pretvorena u Zetsku divizijsku oblast, na čelu sa srpskim okupacionim generalom kao vojnim guvernerom, zatim administrativnu oblast kojim je upravljao “poverenik vlade iz Beograda sa vanrednim ovlašćenjima- u rangu ministra”, a potom u Zetsku oblast, na čelu sa Velikim Županom, koga je takođe postavljao Beograd, te, najzad, u Zetsku Banovinu, sa Banom na čelu, postavljanog direktno od strane Kralja/ili Namjesništva iz Beograda – u ime vrhovne vlasti Kraljevine Jugoslavije.

Proces asimilacije i pokoravanja Crne Gore sprovođen je bez skrupula. Na sceni je bila politika režima krvi i ognja. Na tzv. »Podgoričkoj skupštini« 13/26. novembra 1918. godine (čijim je odlukama Crna Gora prisajedinjena Srbiji) su pojedini njeni delegati predlagali i to da se da se iz  Cetinjskog manastira izbaci i javno spali na cetinjskom Balšića pazaru na Cetinju ćivot Svetog Petra Cetinjskog, uz užasnu konstataciju “da se narod ne bi klanjao pred tom smrdljivom lešinom”…. Na toj »skupštini« ukinute su crnogorska nezavisnost i sloboda, svrgnuti su nasilno dinastija Petrović Njegoš i kralj Nikola s prijestola Crne Gore, oteta, konfiskovana im je imovina, da bi potom u okupiranoj Crnoj Gori crnogorska zastava bila skinuta sa cetinjskog Dvora, zgažena i oskrnavljena (skaredno je po njoj urinirano itd).

Srpska vojska, žandarmi i crnogorski renegati, izdajnici i plaćenici, u njihovoj službi skidali su, potom, represijom, sa glava ljudi crnogorske kape i njima zakapljivali svinje. U vrijeme od 1918. do 1941. godine crnogorski državni i vojni simboli (državna i vojna zastava-alaj i krstaš barjak) bili su zabranjeni. Tada je prvi put i to nasilnim putem uveden okupacioni simbol, zastava i nametuta kapa sa četiri ocila (populistički nazvani »četiri S«), a stara crnogorska kapa bila je zabranjena. Masovno su vršeni najgnusniji zločini nad crnogorskim narodom unutar granica već bivše Kraljevine Crne Gore, a crnogorska himna »Ubavoj nam Crnoj Gori« bila je poništena i zabranjena, dok su crnogorska službena odlikovanja, nasiljem okupacionioh vlasti, nestala iz javne upotrebe, ukinuta su, a uniforma crnogorske vojske bila je ponižavana, skrnavljena i izbačena iz upotrebe.

Pod vladavinom Karađorđevića u Crnoj Gori, od 1918. do 1941. godine, koji su kao okupaciona dinastija nametnuti odlukama tzv. Podgoričke skupštine, nad crnogorskim narodom počinjeni su brojni zločini. Zapaljeno je na hiljade crnogorskih domova (u opticaju je cifra oko 6.000 kuća, koje su, prema pisanju srpske štampe, beogradskih listova “Balkan” i Tribuna” popaljenje od kraja 1918. do 1922. godine); pobijeno je nekoliko hiljada crnogorskih građana, pohapšeno je više od 4.000 Crnogoraca i građana Crne Gore, koji su bili protiv uništenja Crne Gore. Protjerano je na hiljade crnogorskih patriota (emigriralo je preko 5.000 ljudi iz Crne Gore od srpskog terora i zuluma); spaljivane su majke s djecom; ugledni ljudi i politički faktori u Crnoj Gori do kraja 1918. godine, vođeni su, nasiljem okupacione sile, osamareni kroz varoši; sahranjeni poginuli crnogorski rodoljubi su ekshumirani da bi mrtvi od strane vojske i žandarmerije bili strijeljani, a sve je to proizvod politike srpskog dvora Karađorđevića i beogradske vlade, inaugurisane od tzv.  koja je pobijedila na tzv. Podgoričkoj skupštini!

Postojao je plan u srpskoj Vladi, koji je radio ondašnji Pašićev ministar vojni Stevan Hadžić, da se Crnogorci prinudno raseljavaju iz Crne Gore, kako bi se što prije »riješilo« crnogorsko pitanje. Plan je faktički, ali djelimično, ipak, sprovođen, iako nikada nije formalno bio usvojen, jer su se njemu protivile Velike Sile i jer međunarodna politika nije dopustila da se on doslovno sprovede u djelo. Crnogorski građani su tada moreni glađu, zabranjeno im je bilo da obrađuju zemlju, a svještenicima crnogorskim bilo je, takođe, zabranjeno da vrše vjersku službu i da pričešćuju narod ako ne polože zakletvu kralju Petru Karađorđeviću. Narod je masovno gladovao i u dosta slučajeva umirali su ljudi od gladi.

Crnogorskim invalidima i ratnim udovicama nijesu priznavane penzije i invalidnine, ili su im oduzimane, ako nijesu položile zakletvu dinastiji Karađorđević. Srušena je voljom srpskih vlasti Njegoševa kapela na Lovćenu, da bi bilo podignuto (1925) zdanje kralju Aleksandru Karađorđeviću,  koje je trebalo da simbolizira ropstvo Crne Gore. Sva faktička vlast, vojna i civilna, bila je u rukama srpskih trupa i činovnika. Srpske oružane snage su zauzele i objekte koje su bile pod nadležnošću i upravom Crnogorske pravoslavne crkve (nasilno ukinute 1920) i državnih organa Crne Gore. Njegoševa rezidencija na Cetinju, istorijska »Biljarda«, u kojoj je stolovao i knjaz Danilo Petrović Njegoš i jedan period i knjaz Nikola, a u kojoj je bilo jedno vrijeme i sjedište Crnogorskog Senata, degradirana je ili ponižena toliko da je poslije 1918. godine, služila nekoliko godina za smještaj srpske artiljerije, a jedan dio njenog dvorišta pretvoren je bio u konjušnicu za potrebe srpske vojske i žandarmerije.

Vezivana je stoka za dvorac kralja Nikole i bačane su bombe na njegov Dvorac na Cetinju; posječen je i iščupano je korijenje starog istorijskog Brijesta ispred Biljarde na Cetinju; skinuto je s Cetinjskog manastira drevno zvono Ivana Crnojevića i odneseno u Vojvodinu da bi bilo pretopljeno u kvake za vile bogataša Gedeona Dunđerskog; razorena je Tablja / Kula iznad Cetinjskog manastira, nelegitimno i nezakonito ukinuta je Crnogorska pravoslavna crkva, srušena je zgrada Crnogorskog Senata da bi se na njenom mjestu podigao spomenik kralju Aleksandru itd.

Tokom 1923. godine vojne vlasti KSHS, odnosno, velikosrpske vojne okupacione strukture, namjeravali su da rodnu kuću Petra II Petrovića-Njegoša na Njegušima pretvore u žandarmerijsku kasarnu, jer je od uništenja Crne Gore 1918. godine bilo odlučeno da Njegoševa rodna kuća pripadne vojsci KSHS, pošto je njoj “dodijeljena” i “pripala”, što je bilo sporno po svim kriterijumima i što predstavlja flagrantan odnos nipodaštavanja prema istoriji i tradiciji Crne Gore i dinastiji Petrović-Njegoš. I, posebice, prema Vladici Radu.

O tome podatke možemo naći i u beogradskom listu “Politika”, broj 5567, od 23. oktobra 1923., na strani 5, u tekstu pod naslovom “Kuća u kojoj se rodio Petar Petrović-Njegoš”. U tome tekstu, između ostalog, nalazi se, na njegovom početku, ova rečenica: “U ovdašnjim građanskim krugovima s velikom indignacijom primljena je vest da vojne vlasti nameravaju pretvoriti kuću u kojoj se rodio Petar Petrović Njegoš na Njegušima u žandarmerijsku kasarnu”. Zatim se govori, u tome tekstu, kako je Njegoševa rodna kuća “tretirana” u ranije vrijeme; te u kakvom je stanju, po mišljenju izvještača, bila do rata i tokom rata; što se dalje zbivalo s njom itd; pa, zatim, piše kako su Austrijanci “popravili prozore i vrata i namjestili krov”. U nastavku teksta se tvrdi da je poslije 1918. godine došlo do njenog ponovnog stradanja, (da je ostala bez vrata i prozora), i u tome tekstu se zaključuje da je “posle oslobođenja kuća pripadala vojnim vlastima“, i da je u to vrijeme oštećena od strane “seljaka”- te se u istome članku zaključuje: “Sad vojne vlasti nameravaju da je ponovo obnove i da je upotrebe u pomenutu svrhu”.

Jedan od značajnih, i do smrti dosljedan i vjeran Crnoj Gori, crnogorskih političkih emigranata i dosljednih patriota, suverenista i borac za Pravo, Čast i Slobodu Crne Gore, učesnik Božićnog ustanka 1919., oficir crnogorske vojske, pripadnik njenog oficirskog kora u Gaeti (1919-1922), politički emigrant Milo Petrović-Njegoš je iz Londona 2. oktobra 1925., protestovao zbog političke manifestacije priređene u  Crnoj Gori i na Cetinju 1925. godine, kada je Aleksandar Karađorđević, s ciljem, pokušaja konačne, pacifikacije Crne Gore posjetio Crnu Goru i podigao, te septembra istine godine „svečano obnarodovao“ , Kapelu na Lovćenu, svoju zadužbinu i dinastije Karađorđevića (a ne obnovio Njegoševu kapelu), u kojoj su prenijete iz Cetinjskog manastira i sahranjene Njegoševe kosti.

Milo Petrović-Njegoš je, protestujući tada, u jednom podužem članku pisao o srpskoj okupaciji i aneksiji Crne Gore i teroru sprovođenim nad crnogorskim narodom. Naime, taj članak Mila Petrovića Njegoša, objavljen je u listu ”Crnogorski glasnik/Montenegrin Herald”, Detroit, Mičigen, godina X, broj 78, ponedjeljak, 2. novembar 1925. godine, strana 2-3.

Pored ostaloga, Milo Petrović-Njegoš piše u tome tekstu i ovo: ”Skoro će tri godine, da se radi posredstvom biogradskih samsara[2],kako i na koji način da se dođe do toga cilja. Nijesu se žalili ni ordeni ni novac, samo da se u tome uspije i da se tijem uvjeri crnogroski narod, kako je tobož takozvana „Podgorička skupština“ bila zakoniti faktor uništenja Crne Gore.

Čekalo se je tri godine, ne zato da se podgine grob i spomenik-već da se prosutim milijonima, silom bajoneta i podlim prevarama očiste crnogorske planine od Sava Raspopovića, serdara Bašovića[3] i ostalog društva. Sve dotle beogradski političari su manevrisali pod izgovorom priprema groba i kapele da ostvare tobožnju „želju“ kraljevu, da posjeti Crnu Goru; sve to nije bilo ništa drugo do goli strah, veći nego li onaj poslije smrti njegovog pokojnog oca, kada ga je Nikola Pašić doveo kao izbjeglu odivu iz Pariza.

… Kakvom ništavilu i pakosti služe ovakvi postupci, i koji je cilj Srbijanaca bio za svečani prenos kostiju Vladike Rada, jasno se vidi iz jednoga članka, pod naslovom: “Mi i inostranstvo“, a koji je beogradska „Pravda“ od 21. septembra ov .god. donijela (br. 261), i u kome napada Veliku Britaniju radi toga što brani pravednu stvar Crne Gore; u tome članku veli: „Treba se setiti, na primer „engleske bolesti“ u Donjem Domu (znači u Parlamentu), treba se setiti tog zanimljivog pitanja, koje je bilo postalo i suviše komično, i u opšte neozbiljno u celom svetu…. Da, za njih u Beogradu je „komično i smešno“ sve ono što je u korist Crne Gore i crnogorskog naroda. Za njih je eto i parlamenat Velike Britanije „komičan i smešan“-ali im nije komična brutalna komedija, koju oni čine po Crnoj Gori…“

[1] Nikola Petanović, „Crnogorsko ogledalo“, Matica crnogorska, priredio Gordan Stojović, Cetinje-Podgorica, 2006, str. 76.

[2] Samsar je riječ koja označava: trgovačkog posrednika, trgovačkog agenta koji obavlja posao za račun gazde U ovom slučaju misli se na sluge i poslušnike beogradske vlasti u Crnoj Gori, na političke trgovce.

[3] Radi se o čuvenim crnogorskim zelenaškim ustanicima, komitima i oficirima borcima za slobodnu i nezavisnu Crnu Goru-komandiru Savu Raspopoviću, i komitskom vojvodi Milutinu-Muju Bašoviću, koji su, još sa 9 svojih saboraca, ubijeni u Šćepan dolu u Rubežima kod Nikšića 28. decembra 1923. godine od strane srpske vojske, žandarmerije i bjelaških kontrakontskih četa. Nije nam poznato da je Mujo Bašović, koji je bio u krvnoj vezi s Petrovićima s Njeguša, nosio zvaničnu vojnu (počasnu) titulu serdara, koju bi mu dodijelila crnogorska Vlada i dvor kralja Nikole, ali je kasnije od 1918. godine Mujo Bašović kao borac i ratnik i ustanički, komitski četovođa izuzetno bio poštovan od strane crnogorske emigracije-Dvora, Vlade i vojske u egzilu.

*Zabranjeno je kopiranje i korišćenje objavljenog sadržaja bez saglasnosti redakcije portala Aktuelno.me i autora teksta