Krajem 1944. godine Crna Gora je oslobođena od jedinica fašističkih okupatora. Mada su operacije za njeno puno oslobođenje trajale više mjeseci, vjerovatno najbolji i najprikladniji datum kada možemo se sa istorijskim pravom priṥetiti tih događaja je 22. decembar, nekadašnji Dan JNA. Naime, toga dana u borbu sa neprijateljem stupila je Prva proleterska brigada, formirana svega dan ranije u Rudom 1941. godine, saopšteno je iz Građanske inicijative 21. maj.
Kako su istakli, ovu brigadu, nakon propasti Užičke partizanske republike i neuspjele operacije za oslobođenje Pljevalja, prema odluci CK KPJ, formirao je drug Josip Broz Tito.
“Prva proleterska brigada bila je sastavljena od šest bataljona, četiri iz Srbije i dva iz Crne Gore i kao elitna jedinica partizanskog pokreta učestvovala je u svim najvažnijim operacijama Drugog svjetskog rata na tlu Jugoslavije. Prva dva bataljona Prve proleterske brigade činili su borci iz Crne Gore. Prvim batoljonom, jačine tri čete i 159 boraca, komandovao je narodni heroj Pero Ćetković, a politički komesar bio je narodni heroj Jovo Kapičić. Drugim bataljonom, jačine tri čete i 189 boraca, komandovao je narodni heroj Radovan Vukanović, a politički komesar bio je Mojsije Mitrović”, naveli su u saopštenju.
Od jeseni 1943. godine i kapitulacije fašističke Italije, traju borbe za oslobođenje Crne Gore od okupatora i domaćih izdajnika. Ove borbe okončane su u decembru 1944. godine kada su i posljednje trupe Armijske grupe E nacističkog Vermahta napuštile teritoriju Crne Gore i povukle se prema Bosni i Hercegovini.
“Sa njima odstupile su kolaboracionističke snage četničkog pokreta Pavla Đurišića, koje su za tu potrebu stupile u kontakt sa Sekulom Drljevićem u Zagrebu, a nakon pogibije Pavla Đurišića u Jasenovcu, stavile su se i pod njegovu komandu. Partizanski odredi oslobodili su cijelu teritoriju današnje Crne Gore i sva mjesta”, kazali su iz GI 21. maj.
Dio borbi, podsjećaju, vođen je i protiv balističkih albanskih trupa, a posljednje zaostale grupe četnika hvatali su i razoružavali partizani i pripadnici OZN-e i nakon završetka Drugog svjetskog rata.
Tako je Podgorica, kao varoš, oslobođena 18. decembra, ali teritorija čitavog sreza oslobođena je dan kasnije, što se i uzima za Dan oslobođenja Glavnog grada.
“Ratnim operacijama u decembru 1944. godine, Crna Gora je oslobođena od okupatora i njegovih kvislinga. Drugi svjetski rat u Crnoj Gori, prema zvaničnim procjenama, jer nikada do kraja neće biti tačno utvrđeno, odnio je 18 573 života. Dužni smo da se poklonimo njihoj žrtvi za slobodnu i nezavisnu Crnu Goru, ravnopravnu sa svim drugim narodima”, zaključuju u saopštenju.