Plaćenike ruske grupe Vagner koji se nalaze u Bjelorusiji poslije neuspjele pobune u junu 2023. godine, snažno podržavaju bjeloruske snage bezbjednosti i tamošnji propagandisti. Pored zastave Bjelorusije i zastava bjeloruskih organa reda, zastava Vagnerovaca često se može vidjeti na televizijskim snimcima sa njihovih zajedničkih vježbi. Zamjenik ministra unutrašnjih poslova Nikolaj Karpenkov čak nosi i značku sa Vagnerovim simbolima, piše DW.
Krajem juna 2023, šef Vagnerove trupe Jevgenij Prigožin, za koga se vjeruje da je poginuo u avionskoj nesreći, poveo je oružanu pobunu protiv ruskog vojnog vrha. S djelom svoje privatne vojske krenuo je na Moskvu, ali je, nakon posredovanja bjeloruskog lidera Aleksandra Lukašenka, otkazao marš. Priožinu je tada obećano da neće biti krivično gonjen ako ode u Bjelorusiju.
Danas u Bjelorusiji nije ostalo više od hiljadu pripadnika grupe Vagner. Većina i dalje živi u logoru u okrugu Osipovič u Mogiljovskoj oblasti, što je u intervjuu za DW potvrdio Valerij Sačaščik, predstavnik Jedinstvenog prelaznog kabineta bjeloruske opozicione liderke Svetlane Tihanovske, koja živi u egzilu u Litvaniji.
Prema riječima tog stručnjaka za odbranu i bezbjednost, desetine plaćenika „koji traže stabilnost i sigurnost, i koji su spremni da žrtvuju prihode, dobili su bjeloruske pasoše sa novim imenima i datumima rođenja, i prijavili se u bjeloruske jedinice. Ali, Sačaščik vjeruje da Lukašenko „nema ništa posebno da ponudi, ništa čime bi mogao da namami Vagnerove plaćenike“. Bjeloruske plate znatno su ispod onih na koje su navikli u Rusiji.
Od Bjelorusije, do Rusije i Afrike
Sačaščik zato pretpostavlja da će još Vagnerovih plaćenika napustiti Bjelorusiju. „Bjelorusija je za njih samo privremeno rješenje. Mnogi su potpisali ugovore s raznim službama u Rusiji, a neki su otišli i u Afriku. U Bjelorusiji više nema toliko plaćenika da bi mogli da utiču na tok događaja u toj zemlji“, rekao je Sačaščik.
Opozicioni političar smatra da je primanjem Vagnerovih trupa Lukašenko samo želio da se istakne kao „mirotvorac koji je spasao Rusiju“. Ali, od toga on ništa nije dobio – samo su se, smatra, pogoršali odnosi sa šefom ruske države Vladimirom Putinom, koji nije mogao da toleriše da neko pokušava da se pravi jači i pametniji od njega. „Dolazak Vagnerovih plaćenika u Bjelorusiju izazvao je veliku napetost u društvu i otpor čak i među oružanim snagama“, naglašava Sačaščik.
Što se tiče bjeloruskih jedinica koje aktivno podržavaju Vagnerove plaćenike, Sačaščik kaže da oni dijele njihovu ideologiju „ruskog svijeta“. Taj istorijski koncept, prvobitno zasnovan na ideji jezičkog i etničkog jedinstva, postao je dio ideologije Kremlja u deformisanom obliku i iskorišćen je kao izgovor za napad Rusije na Ukrajinu.
„Korisno političko oruđe“
Ekspert Finskog instituta za međunarodne poslove Grigorij Nižnikov ističe da Minsk Vagnerove plaćenike vidi kao „korisno političko oruđe“. Lukašenkov režim bi mogao da ih iskoristi za obuku sopstvenih snaga bezbjednosti, ali i kao „faktor zastrašivanja“ u predizbornoj kampanji.
Ali, i Kremlj ima koristi od prisustva plaćenika u Bjelorusiji. Pošto su skoro sve ruske jedinice koje su tamo stacionirane od kraja 2021. povučene i premještene na ukrajinski front, Putin se oslanja na Vagnerove plaćenike kao moguće borbene jedinice u hitnim slučajevima.
„Putinu je važno da za svaki slučaj zadrži bar izvjesno prisustvo u Bjelorusiji. Mislim da ga proganja paranoja obojenih revolucija i pomisao da Zapad može da sruši svaku prorusku vladu u regionu“, kaže ekspert. On smatra da su plaćenici „naučili lekcije“ iz ljeta 2023: jasno im je da ih čeka smrt, ako se ne povinuju naređenjima Kremlja.
U Lukašenkovom interesu
Politikološkinja Roza Turarbekova takođe smatra da Vagnerovi plaćenici koji su ostali u Bjelorusiji više ne vjeruju da mogu da „učestvuju u velikoj političkoj igri“. U jednoj su već učestvovali i jedva su preživjeli, kaže.
Turarbekova takođe naglašava da Aleksandra Lukašenka interesuje vojno iskustvo tih ljudi, ali prije svega „njihovo iskustvo sa terorom“. Ona vjeruje da bjeloruski vladar želi „vojsku i policiju s boljim iskustvom“, jer se plaši ponavljanja masovnih protesta kao posle predsjedničkih izbora 2020. koje je lažirao, kaže Turarbekova.
S ideološke tačke gledišta, kako dodaje, Vagnerova trupa služi Lukašenkovom režimu kao kontrast demokratskoj opoziciji, koja je za cilj proglasila pristupanje Bjelorusije Evropskoj uniji. Turarbekova ukazuje da u Bjelorusiji ima „otvorenih pristalica ruskog sveta“, uključujući i zamjenika ministra unutrašnjih poslova Nikolaja Karpenkova. To su, objašnjava, ljudi koji „razmišljaju o budućnosti nakon Lukašenka i, naravno, budućnosti koja je povezana s Rusijom“.