Grad koji je stvoren da bude trgovački centar, u kojem bi u savršenom svijetu vladali mirisi humusa i svježih kajsija, postao je zona agonija i patnje, centar sukoba Palestine i Izraela. Ne čudi što se prvi kopneni sukob Hamasa i Izraela unutar pojasa Gaze dogodio upravo ovdje, piše N1.
Kan Junis. U normalnim okolnostima, u drugom najvećem gradu u oblasti Gaze (po posljednjem cenzusu oko 400.000), ljudi bi se okupili u beduinskom suku, najvećoj tržnici u južnom dijelu zemlje, gdje bi razmjenjivali lokalne proizvode.
Nakon toga pravili bi se specijaliteti. Šavurma, humus, fukarit ‘adas — sočivo začinjeno crvenom paprikom, mirođijom, bijelim lukom i kimom, rumanija – mješavina patlidžana, sjemenki nara, tahinija, crvene paprike i bijelog luka, sa sve salatama fatuš, mutabal, tabule. Pila bi se arapska ili turska kafa, dok bi poneki muzičar u vrevi i gužvi povukao pokoju strunu na instrumentima udu ili kamenčehu.
Ali ovde ništa nije normalno. Ni danas, a ni juče. A juče je počelo baš davno. Prije 14. vijeka grad je bio seoce pod imenom Salka. Kako bi štitio karavane, veliki seraj konstruisao je mamlučki emir Junis al-Navruzi, 1387. godine, po kojem je grad i dobio ime. Tada je i postao ono što je trebao da bude i danas, glavni trgovački centar regiona.
U 16. vijeku bio je poprište manjeg sukoba između egipatskih Mamluka i Otomana, pod vođstvom Sinana paše. Tokom 17. i 18. vijeka, Osmanlije su napravile garnizon Asapes povezan sa kairskom citadelom sa ciljem čuvanja tvrđave u Kan Junisu.
I francuskom istraživaču Viktoru Guerinu je sredinom 19. vijeka sasvim sigurno djelovalo da ovdje neće manjkati hrane. Sve je po njegovim zabilješkama bilo puno voća, najviše kajsija. Sigurno nije jedini koji se prevario.
Nakon kraha Otomanske imperije, Britanci su preuzeli mandat. Tokom nacističke okupacije, mnogi Grci su svoj spas pronašli u obližnjem izbjegličkom kampu Nuseirat.
Prvi vjesnici tragedija
Tokom noći 31. avgusta 1955. godine, tri izraelske padobranske čete napale su tvrđavu Tegart koju su izgradili Britanci u Kan Junisu, odakle su vršeni napadi na Izraelce. Uništena je policijska stanica, benzinska pumpa i nekoliko objekata u selu Abasan. U teškim borbama poginula su 72 egipatska vojnika.
Operacija je dovela do prekida vatre 4. septembra, prisiljavajući predsjednika Egipta Gamala Abdela Nasera i egipatsku vladu da zaustave operacije palestinskih fedaina protiv Izraela.
Prije Sueckog rata 1956, drugog arapsko-izraelskog sukoba, Kan Junis bio je zvanično pod upravom svepalestinske vlade, sa sjedištem u Gazi, a kasnije u Kairu. Nakon žestoke vatrene borbe, tenkovi Šerman 37. oklopne brigade izraelskih snaga probili su utvrđene linije izvan Kan Junisa koje je držala 86. palestinska brigada.
To je bilo jedino mjesto otpora egipatske vojske Izraelu, koji se završio predajom 3. novembra 1956. godine, kada se dogodio masakr u Kan Junisu, koji je jedna od najvećih rana Bliskog istoka, kojoj se skoro pridružio teroristički i necivilizacijski napad Hamasa 7. oktobra, na jevrejske kibuce.
Masakr u Kan Junisu nije dobio svoje zaključenje. Po izvještaju Ujedinjenih nacija tačan broj poginulih i ranjenih nije tada naveden, ali je direktorka iz pouzdanog izvora dobila spiskove sa imenima ubijenih, uključujući 275 ljudi, od kojih su 140 izbjeglice, a 135 mještani. Izraelci su tvrdili da je otpor i dalje postojao, a Palestinci da je na njih pucano nakon što su se predali. Čitav arapski i muslimanski svijet ovaj čin nikada nije oprostio Izraelu.
Godine 1967, tokom Šestodnevnog rata, Izrael je ponovo okupirao Kan Junis, koji je bio i mjesto izraelskih helikopterskih napada avgusta 2001. i oktobra 2002, u kojima je nekoliko civila ubijeno, stotine ranjeno, dok su mnogobrojne civilne zgrade uništene.
2023
Prema podacima Ujedinjenih nacija, milion Palestinaca u Pojasu Gaze je interno raseljeno otkako je Izrael počeo da bombarduje tu teritoriju 7. oktobra. Ukupna populacija blokirane enklave je 2,3 miliona ljudi. Mnogi su se preselili na jug nakon učestalih upozorenja izraelske vojske da napuste sjever.
Linija razgraničenja bila je Vadi Gaza, močvarni pojas koji se proteže u geografskoj širini preko te teritorije. Kan Junis je znatno južnije od te lokacije, ali je i ovaj dio zemlje doživio brojne vazdušne napade.
Satelitski snimci pokazuju štetu od vazdušnih udara oko južnog pojasa Gaze koja nije bila tako velika kao u sjevernom dijelu, ali je ipak značajna. U očima Izraelaca Kan Junis je uporište Hamasa, pa ne čudi što se prvi direktni, kopneni sukob između palestinskih boraca i izraelske vojske koja se gomila na granici od početka rata u Gazi se dogodio upravo u ovom gradu.
Kao i za sve drugo, i ovdje postoje dvije dijametralno drugačije verzije. Al-Kasam brigade izdale su saopštenje u kojem se navodi da su se„borci sukobili sa infiltrirajućim snagama, uništivši dva buldožera i tenk, i natjerali ih da se povuku“.
Izraelska vojska je saopštila da su palestinski borci otvorili vatru na njihove snage zapadno od ograda koje okružuju Gazu, u oblasti Kisufim, istočno od Kan Junisa. U ostatku saopštenja navodi se da je „jedan od tenkova napao grupu koja je pucala na vojnike u Kisufimu, da su tom prilikom četiri izraleska vojnika ranjena, a jedan u teškom stanju.“ Kasnije je i preminuo.
Devetnaestog oktobra, osoblje bolnice Naser, saopštilo je da je primilo 12 mrtvih i 40 ranjenih. Vladaju agonija i strah dok se po 100 ljudi krije u samo jednom domu.
Fotografije snimljene u i oko Kan Junisa početkom ove nedjelje pokazuju očajničku borbu za opstanak, u zemlji i gradu u kojem polovinu stanovništva čine djeca i tinejdžeri. U Kan Junisu su zbog vazdušnih napada obustavljene mnogobrojne usluge, poput sakupljanja smeća. Svjetla uglavnom nema, osim onog od raketa, koje traje vrlo kratko. Ali i tom mraku mogu se vidjeti ulični prodavci, koji iz kolica prodau svoju robu.
Stara narodna poslovica kaže na muci se poznaju junaci, a upravo u toj muci i teskobi pojavi se i neka svjetlost i nada. Ljudskost.
Dirljiva solidarnost
U istočnom predgrađu Kan Junisa, gradiću Gani Suhsaila dešava se život, i puno solidarnosti i empatije. Na pločniku ispred kuće Džamila Abu Asija, koji je treća generacija izbjeglica poreklom iz Jafe, gdje su njegovi djed i baba raseljeni 1948. godine, on i njegovi rođaci besplatno kuvaju u ogromnim kotlovima za gladne.
U odustvu gasa i mesa, jer su mesari zatvorili svoje radnje, snalažljivost mu je posljednja slamka. U intervjuu za Al Džaziru izjavio je da „većina obroka uključuje pirinač, sočivo i friku“, žitaricu pripremljenu pečenjem zelenog zrna. Prije toga baca se u potragu za drva za loženje, bez kojih nema ni hrane.
Kuvanje obroka Asiju nije strano, pošto je to radio i 2014, godine kada mu je u izraelskom bombardovanju stradala kuhinja. Ljudi se osjećaju sigurnije kada su zajedno, pa se kuvanje koje započinje u sedam ujutru, završava tek u dva poslije ponoći.
Kojim resursima će se ovo milosrđe nastaviti, veliko je pitanje. Palestincima je očajnički potrebna pomoć, dok tek pokoji kamion sa humanitarnom pomoći pređe granicu na graničnom prelazu Rafah sa Egiptom.
Ernest Hemingvej je rekao „život je lijep i za njega se vrijedi boriti“. U toj verziji Palestinci bi brali kajsije i ujutru čavrljali uz ocijeđeni jogurt kašk. Ipak čuveni američki režiser Dejvid Finčer, parafrazirao je čuvenu Hemingvejevu rečenicu uz dodatak „slažem se sa drugim dijelom“.
Gledajući scene iz Kan Junisa ovih dana, složićemo se sa Finčerom.