Niko ne može poreći da nacionalne manifestacije koje srbijanski predsjednik Aleksandar Vučić priređuje godinama ne izgledaju grandiozno, ali iza te grandioznosti u pravilu kriju se namjere politike za koju bi mnogi željeli da je ostala zakopana u dubokim talozima istorije. Jedna od takvih parada nacionalističkog veličanja nacije je i održavanje praznika Dan srpskog jedinstva na kojoj je Vučić, između ostalog, lansirao u najširi auditorijum sintagmu “srpski svijet” koja je odmah uzbudila duhove u cijeloj regiji, jer sadržajem podsjeća na ideju “velike Srbije”, piše Al Jazeera Balkans.
Istoričar Milivoj Bešlin, objašnjavajući kakvu simboliku i arheologiju značenja ima sintagma, kaže da ona uopšte nije nova, odričući joj čak i originalnost.
Pojašnjava kako je riječ o konceptu koji u potpunosti slijedi identičnu ideju “za staru zločinačku velikodržavnu ideju, koja je zavila u crno čitav region i koja je iza sebe ostavila više od 130.000 žrtava i više od dva miliona raseljenih”.
“Tolerancija prema toj ideji i projektu u regionui na Zapadu bi morala biti jednaka nuli. Vučićev režim čije su sve ideje, obećanja i skaske doživeli fijasko nema drugog izbora već da ogoljenu autokratiju u Srbiji, zapanjujući stepen korupcije i ogromno siromaštvo uvija u ‘smokvin list’ nacionalističkog narativa o svesrpskom ujedinjenju. Nema sumnje da će se upravo Srbiji sve ovo vratiti kao bumerang”, ocijenio je Bešlin.
Frekventnija upotreba sintagme je, prema njegovim riječima, zapravo samo novo “raspaljivanje nacionalističke mržnje u regijii ponovno posezanje za teritorijama susjednih država”i “ponovno oživljavanje narativa o ugroženom srpstvu, koje se može spasiti samo uključenjem u sastav Srbije”.
Stoga za njega nema dileme da Vučićeva sintagma i ideologija koja se krije iza nje evociraju ekspanzionističku politiku Slobodana Miloševića.
“Miloševićevska matrica iz 1990-ih”
“To je miloševićevska matrica iz 1990-ih kada su Srbi u regionu tretirani kao ‘sudetski Srbi’, kako je govorio Boro Krivokapić. Njihova egzistencija, njihovi životi su korišćeni kao opravdanje velikodržavnih pretenzija i to se i danas radi. Da nije tako valjda bi se neko sjetio da mnogo više Srba živi u Beču nego u bilo kom drugom gradu u regionu, pa se pitanje njihovog statusa ne dovodi u pitanje. Ali, sama ideja takozvanog nacionalnog ujedinjenja nije nova, ona datira iz 19. vijeka i ako je tada bila temelj državne politike porazno je da se poslije svih iskustava i promijenjenog konteksta identičan narativ i cilj koriste i danas”, smatra Bešlin.
Dušan Janjić iz Foruma za etničke odnose iz Srbije stanovišta je da su uspostavljanje praznika i sintagma koja se promoviše u javnosti nešto krajnje retrogradno i nazadno. Takav koncept vođenja nacionalne politike više je svojstven 19. vijeku nego današnjici, jasan je Janjić.
“Da vam iskreno kažem, to je veom glupo. I može on [Vučić] svašta da smisli. Ako mislite da je to što su Srbija i Srbi naknadno uveli Dan nacionalne zastave (Dan srpskog jedinstva), to je po meni ozbiljniji problem. Jer bilo koji nacionalista koji sanja neki svijet u kome samo žive Srbi ili je po mjeri samo Srba neka ga bude sram. To podrazumijeva nešto što ne postoji ni sada, kao i u slučaju Miloševića i pravi se konstrukcija da Vučić navodno ima neku genijalnu strategiju vođenja srpske nacije.
Ako uzmemo praktične stvari koje su se dogodile, uzmimo to da Srbija uvodi dan u dogovoru sa [bh. entitetom] Republikom Srpskom, to je dan koji su odbili prije dva vijeka nacionalistički pokreti kada nisu imali svoju državu. Mogu cinično da kažem da je Vučić konačno uspio da stigne Prizrensku ligu, jer Prizrenska liga je odredila taj dan Albancima koij nisu imali džravu. Ići na Dan zastave, a pri tome imati jednu nacionalnu državu kakva je Srbija i jedan entitet koji predstavlja Srbe sigurno je istorijski i misaoni korak unazad. To vam je korak iz 21. vijeka unazad u 19. vijek”, ističe Janjić
Janjić: Šega, zafrkancija i blagi prezir
Janjić kaže da Vučićeva politika pokazuje velike nedostatke, jer ne shvata do kojeg je nivoa izgrađen nacionalni identitet. Osim toga i njegovi dogovori sa SAD-om po pitanju priznavanja Jerusalima kao glavnog grada Izraela su nazadak u odnosu na stepen razvijenosti odnosa koje je zemlja – bilo kao samostalna, bilo kao dio bivše Jugoslavije – imala sa zemljama na Bliskom istoku.
“To što se sada predstavlja kao nešto novo očigledno je izraz nacionalističe i etno-nacionalističke politike i Vučića i mnogih u Srbiji i Republici Srpskoj i na Balkanu, ali objektivno to je nazadak u odnosu na stepen izgrađenosti srpskog nacionalnog identiteta. Zbog toga postoji razlika kako se to prima u Srbiji – sa šegom, zafrkancijom i blagim prezirom i onoga kakvu to reakciju izaziva kod drugih koji možda imaju sličan problem gradnje nacionalnog identiteta, koji je na nivou početka 20. vijeka.
Po meni to nije nikakav napredak u Vučićevoj politici. To je neka njegova ideologija koja ga vuče unazad, a istovremeno on vuče takve poteze kao što je Vašingtonski sporazum, gdje izmiješta Srbiju kao državu potpuno izvan njenog istorijskog konteksta. Uzmite cijeli taj diskontinuitet Srbije i Jugoslavije u odnosu na bliskoistočnu krizu i arpaski svijet i on više nije na poziciji samostalne države i samostalne politike”, ističe Janjić.
I Bešlin smatra da se sa sintagmom i njenom ideologijom narušava kontinuitet srbijanskih politika, prvenstveno onih proevropskih i dobrosusjedskih.
“Sama sintagma je lansirana i ranije, došla je od ultranacionalističkih intelektualnih krugova i propagandnih medija povezanih sa ruskim centrima. Vlast je u nekom trenutku to preuzela i bacila javnosti kao novu priču i izazov međunarodnoj zajednici, prije svega Evropskoj uniji. To je priča koja temeljno podriva bilo kakvu ideju dobrosusjedstva, pomirenja, saradnje i stabilnosti. Sve ove akcije koje pominjete su dobro sinhronizovane i pažljivo vođene”, navodi Bešlin.
Bešlin: Moguće samo po cijenu rata
Ono što zabrinjava je intenzitet s kojim se politika u Srbiji uključila u izbore u susjednoj zemlji, što Crna Gora svakako jeste, kaže Bešlin, koji pravi široku analogiju u kojoj političke prilike u Bosni i Hercegovini i Crnoj Gori razumijeva kao način da se ponovo pokuša s realizacijom ideje “velike Srbije”.
“Srbija se zapanjujuće mobilisala i homogenizovala oko izbora u Crboj Gori, dok je Evropska unija to mirno pratila. Crnogorski izbori su tretirani kao unutašnje pitanje Srbije, izbrisala se razlika između režima i njegovih kritičara, između režimskih i opozicionih medija. Opozicione stranke su često djelovale ekstremnije od predstavnika vlasti. Sve je delovalo kao loša repriza 1989. godine i takozvane antibirokratske revolucije.
Zbog toga je region sa velikom zabrinutošću posmatrao ove procese. Cilj se više i ne krije – izvršiti vrijednosni i nacionalni inženjering u Crnoj Gori i u konačnici je pripojiti Srbiji, kao i manji entitet u Bosni i Hercegovini. Ne moramo puno da nagađamo, protagonisti ideje o ‘velikoj Srbiji’, koja se sad predstavlja kao takozvani srpski svijet sve su javno i otvoreno i rekli i napisali. Samo što ljudima nisu rekli da se to može postići po cijenu rata i ponovne klanice. Varaju se oni koji misle da to može proći mirno”, zaključio je Bešlin.