Zločini srpskih trupa u Crnoj Gori pod firmom Kraljevine SHS bili su učestali i mnogobrojni i tokom 1924. godine

Za aktuelno.me

Piše: Novak Adžić

Kraljevina Crna Gora i crnogorski narod su, nakon okupacije i nasilne aneksije Crne Gore, izvršene od strane Srbije i njenih trupa, od kraja 1918. godine i godinama zatim, bili izloženi strahovitoj represiji, samovoljnim i bespravnim postupcima organa militarne i civilne vlasti nove države- Kraljevine SHS. Počinjeni su masovni zločini nad Crnogorcima i Crnogorkama, pod pokroviteljstvom ondašnjeg režima.

Unitarno-centralistički i monarhistički režim u Beogradu, koji je sprovodio srbijansku hegemoniju u novostvorenoj državi Kraljevini SHS, posredstvom svojih organa vlasti i aparata na prostoru zauzete Crne Gore, je prema crnogorskom narodu, naročito prema ustanicima i njihovim jatacima, te njihovim porodicama i rođacima, sprovodio surove “mjere”. Da bi “umirio” Crnu Goru vršio je ubistva, pogubljenja, masovno spaljivanje kuća, hapšenja, zatvaranja, mučenja, osuđivanja na dugogodišnje robije i namjeno izgladnjivanje naroda. O tome kakva je bila slika režima koji je vladao na prostoru Crne Gore od kraja 1918. godine, u doba kada je Kraljevina Crna Gora bila, u uslovima okupacije, prisajedinjena, pripojena Kraljevini Srbiji, alijas Kraljevini SHS, govore mnogobrojni primarni istorijski izvori i referentna istoriografska literatura.

U patriotskom crnogorskom emigrantskom listu »Crnogorski glasnik«, iz Detroita, (Mičigen, S.A.D.), u broju 61, od petka, 1. avgusta 1924 godine, na strani 1, objavljen je članak »STANJE U CRNOJ GORI«, u kome se za brojne zločine nad crnogorskim narodom optužuju beogradski Dvor i Vlada i njihovi podređeni egzekutori. U tome članku, u podnaslovu »NAJNOVIJA ZLOČINSTVA U KATUNSKOJ OBLASTI«, kaže se i ovo:

»Iz najnovijeg izvještaja, kojeg »Egzekutivni odbor Crnogorske Slobode«, šalje G. Predsjedniku Milu Vujoviću, iznosimo ovaj dio, koji govori o najnovijim zločinima srbijanskih vlasti u Crnoj Gori. Kao što se vidi, izvještaj govori samo o jednom kraju Crne Gore, a ponovo ćemo javiti i o drugim objastima. Izvještaj glasi: Sresko načelstvo s Čeva, naredilo je da se iz cetinjskog zatvora dovedu-povezani u jedan konop-Jovan B. Vujović, Blagota R. Vujović, Boško L. Vujović, Ćiro R. Vujović i Stevan N. Vujović-koji, dakle, svi u jedan konop povezani, dovedeni su s Cetinja u Čevo. Čim su stigli kod sreskog načelstva, ovo ih je predalo nekom žandarmerijskom naredniku (čistokrvnom Srbijancu) Seliću«.

Potom se navodi da je narednik Selić prizvao »zloglasnu gardu« dvojice rezervnih srpskih oficira, inače iz Crne Gore, bjelaša, te »naredio je da se skinu konopci, a stave gvožđa. Iza toga, Selić i njegovi gardisti, oficiri iz te »zloglasne garde«, »narediše, da se pred njim izvede Jovan B. Vujović i Blagota R. Vujović i stadoše ih pitati, gdje se sad nalazi ustaš Majo Vujović. Ova dva odgovoriše da oni ne znadu, a da ne mogu ni znati, pošto su od 8. aprila zatvoreni, te od toga dana nijesu mogli ni čuti u zatvoru gdje se nalazi Majo. Iza toga, ovi starješine i njihove bande povikaše: »ubijmo ih, izdajnike, jer ti su oni koji nam kriju odmetnike!« Žandarmerija je odma uhvatila ova dva nesretnika, skinuli su ih samo gole i nage položili ih na pod od kancelarije, pa ih udarali dotle, da im je krv udarila iz svakog dijela njihova namučenoga tijela i omastila pod, toljage i ruke razbojničke žandarmerije. Ali, najzvjerskiji čin ovog mučenja jest to, da su ovi zvjerski mučitelji primorali Draga S. Vujovića, da sam svojom rukom udara jadne i ranjave mučenike-držeći mu bajonete na prsi, i vičući mu da udara ili da će ga probosti.

Mučeći ih, pitali su ih gdje se je Majo Vujović nalazio za sve vrijeme od tri godine dana, od kad je u šumu. Pod teškim mukama, ovi su jadnici govorili sve, što im je moglo na um pasti,- a što nijesu nikad ni snijevali, samo da bi tuča prestala. Pa ipak to sve nije bilo dosta, već ih je sjutradan žandarmerija metnula na nove muke. Onako ranjave i ubivene, tukli su ih šipkama od pušaka po nogoma sve dotle, dok im je sva koža s potplata bila odvojena. Zatim su ih držali tri dana bez vode i bez hrane. Upravitelj i izvršitelj ovoga mučenja bio je srbijanski narednik žandarmerije, Selić.

Na isti način su bili mučili i Andriju M. Vujovića, iz opštine Rudinske, i Sava A. Draškovića iz opštine Čevske, koje su vodili sa sobom ravnih deset dana, tukući ih svakoga dana redovno i primoravajući ih, da im kažu nekakvi novac ustaša – za koji su im rekli, da oni moraju znati. Članovi ove državne organizacije za mučenje crnogorskih građana«, piše ovaj list, dakle, srpski oficiri, žandarmi i pojedinci i grupe »kažnjeničke« režimske bande, »ušli su u kuću bolesne udovice Jovane L. Vujović, starice od 65. godina«, te jedan od batinaša,  – »tukao kundakom od puške, i na kraju je izbacili iz kuće, tražeći, da im i ona kaže, gdje je Majo Vujović«. Pored ostalog, »Crnogorski glasnik« u nastavku teksta tvrdi da je jedan od glavnih kontrakomitskih vođa i predstavnika vlasti iz Nikšića:, »udario puškom po glavi Sava Vujovića, iz Ćeklića, i razbio mu glavu, samo zato, što ga je ovaj siromah zamolio, da mu ne gazi neki rasad kupusa. Ovo se je desilo na Ubli«. Isti list zatim nabraja seriju počinjenih zločina nad narodom od strane izvršioca organa kriminalne politike vlasti.  »Crnogorski glasnik« navodi potom:»Bez ikakvog povoda i razloga za koji se znade, srbijanska žandarmerija je uhvatila Sava Luketina Perišića, iz Cuca, pa su ga tukli kundacima od pušaka, dok se je onesvijestio. Istome su slomljena nekolika rebra.

Dijete Đura Vučurova Jovanovića, vezali su u konop, pa ga vezanog vješali o drvetu, usta mu napunili krpama, da ne može vikati, poslje ga tukli na oči nesrećnih roditelja – i onda ga onasviješteno bacili kao strvinu na obor. Na isti način su tukli kundacima dijete Mitra Radova Perišića, dok su ga upola mrtvog ostavili u kući tužnih roditelja«. Pored nabrajanja drugih počinjenih zločina od strane srbijanske žandarmerije navedeni list konstatuje:»Milana Pejovića, iz Bjelica, srbijanski žandari su odveli noću iz kuće, a sjutradan su ga našli njegovi seljani i donijeli kući isprebijanog i u nesvijesti.

 Vuko Krstov Perašev bio je u svojoj kući napadnut od srbijanske žandarmerije; tučen, dok su ga onesvijestili, pa ga onda bacili s gornjeg boja kuće u zgradu (baštu).

Sin Draga Lazova Kustudića, samo 12 godina star, bio je vezan, tučen do krvi i vješan nad jednom provalijom u selu Majstore; sa tim su nesretno dijete primoravali, da im kaže, gdje su ustaši.

 – Sem više navedenih bili su vezani i vješani: Radovana J. Krivokapića, Nikolu Gavrilova, Šćepana Andrina, žensku (t.j. žene-op. N. A) Ćetnu,  Nikolinu i Božanu, Nikolinu Marka Banićevića i Krsta Pejovića – svi iz Cuca.

– Jedan krd od osam srbijanskih žandara došao je na dan 27. maja (ljeta gospodnjeg 1924.) u selo Lipu, u Cuce; ušli u kuću seljaka Milića Popovića i odma počeli tući Mašu, ženu Milićevu, zato što su je sudske vlasti dan prije oslobodili iz zatvora, gdje je bila zatvorena zbog toga, što nije umjela kazati gdje se nalaze ustaši. Pošto su je svi vezali, narednik žandarmerije je naredio žandaru Radiću, da je tuče dok je propljuvala krv; zatim su je izvukli na ulicu, gdje je nastavio tući sam žandarmerijski narednik« te kad se ona »i najposlje kad se je onesvijestila, ostavili su je«. Navedeni list piše potom i to da je ista žandarmerija, ali pod komandom jednog srbijanskog majora, odnosno, majora vojske KSHS, koji je bio iz Crne Gore i istaknuti član Narodne radikalne stranke Nikole Pašića » došla je 12. juna ove godine, u kuću 70 godina starog Nikole Mijajlova Mijanovića, u selo Grab, u Cuce. Ovoga jadnog starinu su nemilosrdno istukli; na silu se častili u njegovoj kući jaganjcima i pršutom, dok mu nijesu ništa u kući ostavili. Ovog istog starca su napadali i ranije, t.j. 15. januara ove godine, kada su ga tukli i dok su se oni častili u kući, on je morao bos stajati na smrznuti snijeg pred kućom; a kad su ga ponovo uveli u kuću, najprije su ga tukli po smrznutim tabanima od noga, pa onda po cijelom tijelu. Tom prilikom su mu kundacima slomili tri rebra«[1].

[1] »Crnogorski glasnik«, Detroit, Mičigen, broj 61, od petka, 1. avgusta 1924 godine, godina izlaska 9, stranica 1, članak »STANJE U CRNOJ GORI«.

*Zabranjeno je kopiranje i korišćenje objavljenog sadržaja bez saglasnosti redakcije portala aktuelno.me i autora teksta