Zelenaški gerlici borili su se nesalomivo za slobodu i nezavisnost Crne Gore

Za aktuelno.me

 Piše: Novak Adžić

U album crnogorskih heroja i patriota, koji su krvarili i stradali za pravo, čast i dignitet Crne Gore u periodu od 1918. do 1929. godine spadaju i tri braća Vukićevića iz Pješivaca i to: Pavle, Živko i Milisav Vukićevići. Oni su pripadali crnogorskom oslobodilačkom komitskom pokretu, koji je pokušavao iz pepela podići i oživotvoriti Crnu Goru, koja je 1918. godine beskrupulozno zbrisana sa geografske karte Evrope i apsorbovana od strane Srbije, posredstvom njene vojske, žandarmerije i drugih militarnih trupa, koje su okupirale i potčinile Crnu Goru, nametnuvši joj ropstvo.

Kralj Nikola je, u intervjuu kojeg je dao piscu i novinaru Herbertu Vivijenu jezgrovito opisao teror, koji je u to vrijeme vladao u Crnoj Gori, ovim riječima: »Iz Crne Gore nemam vijesti, jer je srpska okupaciona vojska ustanovila kordon kroz koji ne puštaju ni pisma ni ljude. Dobijam izvještaje, koji mi moji povjerenici donose po cijenu života. Izgleda da tamo vlada pravi teror. Ubijaju se bez suda ljudi, žene i đeca, bombe se bačaju u kuće mojih prijatelja a novac se prosipa kao voda da bi se Crnogorci odrekli zakletve. Sigurno ste čuli o mome smjenjivanju i o aneksiji Crne Gore. Ali to je izglasala lažna Skupština, koju su Srbi nazvali Velikom skupštinom – ime koje ne postoji po našemu Ustavu. Niko tu skupštinu nije birao, već su je izabrale razbojničke čete u ime Srbije«.

Ljudi, rodoljubi, koji su, vjerni kralju Nikoli i crnogorskom državnom barjaku ustali protiv velikosrpskog terora i zločina nad crnogorskim narodom, bili su i istaknuti komiti iz Pješivaca- braća Pavle, Živko i Milisav Vukićević.

Pavle Đukanov Vukićević je rođen 1896. godine, a izvršio je samoubistvo u zatvoru 1926. godine, u 30 godini života. Bio crnogorski rojalista, indipendista, ustanik, gerilac i komita iz Pješivaca kod Nikšića. Bio je poručnik, oficir crnogorske vojske. S oružjem u ruci borio se za vaspostavu i opstanak Crne Gore i za poštovanje njenih legitimnih prava. Suprotstavljao se divljim okupacionim hordama, koje su ugnjetavale i terorisale Crnogorce. Vlasti su ga progonile i opljačkale i zapalile njegovu imovinu i dom u Pješivcima.

Kao crnogorski komita Pavle Vukićević je djejstvovao u kacijama najčešće na prostoru Nikšića i okoline. Bio je bio lakše ranjen 30. juna 1919. godine, pod Budošem od ekspodirane bombe koja je slučajno ispala Todoru Backoviću iz Straševine. Todor Backović je tada podlegao zadobijenim povredama, a teže je ranjen njegov brat Srdan Backović, crnogorski barjaktar i komita. Tada su još bili ranjeni Ilija Kontić iz Straševine i Đole Radović. Svi su oni bili crnogorski komiti.

Poručnik Pavle Vukićević, crnogorski ustanik i komita, nakon sloma ustanka i jenjavanja komitskih akcija, emigrirao je u Italiju. U Gaetu je stigao 5. jula 1921. godine sa grupom crnogorskih oficira i ustanika.  Pavle Vukićević bio je učesnik Božićnog ustanka 1919. godine protiv velikosrpske agresije na Crnu Goru. O njegovom odvažnom i hrabrom ustaničkom i komitskom držanju govori i crnogorski komandir Živko Nikčević juna 1921. godine, u pismu Komandantu Crnogorskih Trupa u Gaeti Krstu Zrnovu Popoviću. Naime, u tome pismu Živko Nikčević je dostavio spisak novopridošlih komita iz Crne Gore sa zahtjevom da se oni unaprijede u vojničkom smislu. Na tom spisku i zahtjevu za proizvodnju u viši čin nalazi se i Pavle Vukićević.

Crnogorski oficir i komitski vođa Živko Nikčević u pismu Jovanu S. Plamencu 1921. godine traži da se, pored ostalog, zbog žrtvovanja za Crnu Goru unaprijedi redovnim putem u čin potporučnika crnogorske vojske i Pavle Đ. Vukićević. Taj zahtjev je uvažen i crnogorska Vlada je ukazno unaprijedila i Pavla Đ. Vukićevića u oficira, u rangu potporučnika crnogorske vojske u egzilu.

Pavle Vukićević je rješenjem Načelstva Okruga Nikšićkog iz 1921. godine ucijenjen i oglašen za hajduka. Ucjena za njegovo hvatanje ili ubijanje stalno je rasla. Ministarstvo unutrašnjih djela Kraljevine SHS je aktom, broj 25172 od 24. novemra 1922. godine povisilo ucjenu za Pavla Vukićevića iz Cerove na 15 hiljada dinara. Iz Italije se Pavle Vukićević vratio u zemlju 1921. godine i nastavio sa komitovanjem. Tokom 1922. godine Pavle Vukićević se nalazio u komitskoj grupi sa Radojicom Nikčevićem i Ivom Nikčevićem i operisao u oklini Broćanca, Rudina, Trepača, oko Međeđa i Cerova, opštine Pješivačke, a često su prolazili kroz Glibavce i Župu Nikšićku. Tokom 1922. godine djejstvovao je u grupi Sava Raspopovića i Radojice Nikčevića, u kojoj su bili i Vuk Radović iz Martnića i Ilija Vujović, kao i drugi.

Kad je shvatio da je komitska borba uzaludna Pavle Vukićević se predao vlastima 1924. godine. Načelstvo cetinjskog Okruga Kraljevine SHS, Cetinje, br. 1109, od 23. februara 1924. godine, dostavlja Načelniku Sreza Cetinje obavještenje koje mu je stiglo 22. februara 1924. godine od Načelnika nikšićkog Okruga. U tome obavještenju stoji da su se 22. februara 1924. godine u 8 sati ujutro predali vlastima u Nikšiću Pavle Vukićević i Damjan Vukićević, crnogorski komiti iz Pješivaca, koji su bili ucijenjeni pojedinačno sa po 30.000 dinara. Oni su pripadali komitskoj grupi Radojice Nikčevića.

U izvještaju načelnika cetinjskog Okruga, Pov. Br. 1411, od 8. marta 1924. godine, dostavljenom načelniku čevskog Sreza, navodi se da su se vlastima predali Stevo Poček, Marko Nikolić, Milovan Pejović i Musa Pejović, Andrija Andrijević i Milovan Andrijević, Radosav Stojović, Mašan Marković, Pavle Vukićević i Obren Adžić.

Pavle Vukićević je u zatvoru bio od februara 1924. godine do decembra 1926. godine, kada je izvršio samoubistvo u tamnici. Pred Okružnim sudom na Cetinju, koji je sudio uhapšenim crnogorskim komitima, 30. i 31. decembra 1925. godine vođena je rasprava. Tada su na optužbe odgovarali i braća Pavle i Živko Vukićevići. O tome je pisao list »Narodna riječ« od 14. januara 1926. godine. Na sudskom procesu odgovarajući na optužbe Pavle Vukićević je rekao da je kao pripadnik crnogorske vojske odbio naredbu izjesnog majora Pavlovića koji im je zapovijedio da polože zakletvu kralju Petru Karađorđeviću. Na tom sudskom procesu Pavle Vukićević je rekao da je odbio da to učini, jer je bio vjeran zakletvi položenoj kralju Nikoli Petroviću. Navodi da je pobjegao u šumu da se bori za suverena prava Crne Gore i za dinastiju Petrović Njegoš. Potom je, veli, otišao za Italiju, iz koje se vratio oko Petrovdana 1919. godine pod komandom Krsta Popovića, tvrdeći da su izbjegli Crnogorci u Italiji bili u Crnu Goru poslani od strane divizijara Milutina Vučnića i predsjednika crnogorske Vlade Jovana S. Plamenca da se bore za samostalnost Crne Gore i za dinastiju Petrović. Pavle Vukićević na suđenju ističe da je namjera komita, kojima je sam pripadao, bila vaspostavljanje samostalne Crne Gore i da su taj cilj imali postići boreći se svim sredstvima. Dok je bio u odmetništvu kao komita Pavle Vukićević je priznao da je  dobijao naređenja političke i vojničke prirode, usmena i pismena, od divizijara Milutina Vučinića, predsjednika Vlade Jovana S. Plamenaca i crnogorskog konzula u Rimu Veljka Ramadanovića »da svima sredstvima radimo da srušimo današnje stanje i vaspostavimo samostalnu Crnu Goru pod vladom dinastije Petrović«. Braća Vukićevići od strane organa vlasti bili su proglašeni hajducima. Tako je Ministarstvo unutrašnjih djela Kraljevine SHS,  aktom od 24. novembra 1922. godine povećalo ucjene za 52 crnogorska komita iz nikšićkog okruga, i tada je Pavlu Vukićeviću povećana ucjena na 15 hiljada dinara, a Milosavu Vukićeviću i Đoku Vukićeviću na 10 hiljada dinara.

Presudom Okružnog suda na Cetinju decembra 1926. godine Pavle Đukanov Vukićević je osuđen na vječitu robiju, a njegov brat Živko Đukanov Vukićević na 15 godina robije.

Brat Pavlov bio je Živko Đukanov Vukićević, takođe crnogorski ustanik i komita, kojega su vlasti uhvatile i utamničile kao političkog zavorenika. Drugi Pavlov brat bio je Milosav Đukanov Vukićević, takođe crnogorski gerilski ratnik. Načelstvo okruga Nikšićkog je aktom br. 5121 od 10. VIII 1922. godine, dostavilo poziv na predaju Živku Đukanovu Vukićeviću, težaku iz Cerova, opštine Pješivačke, starom 25. godina, rasta viskog, kose kovrdžaste smeđe, očiju plavih, lica dugog, nosa velikog, brkove brije, mršavog, kao i Milosavu Đukanovu Vukićeviću, težaku iz Cerova, opštine Pješivačke, stara 19. godina, rasta srednjeg, kose smeđe, očiju plavih, lica okruglog, nosa običnog, nema brkova, mršav, pozivajući ih da se u ruku od 20 dana od dana objavljivanja tog akta u službenim novinama predaju vlastima, a ako to ne učine oglasiće se za hajduke i biće slobodno svakome ubiti ih za nagradu.

Živko Đukanov Vukićević je bio najčešće u komitskoj grupi sa Špirom Vujovićem, Vukom Dragovićem, Pavlom Vukićevićem. Živko Vukićević je uhvaćen od strane žandarmerijske potjere novembra 1922 u selu Todoš. Držan je u pritvoru od 1922. godine do decembra 1926. godine, kada mu je suđeno za »veleizdaju«, iako je on svojim akcijama branio pravni i politički sistem Kraljevine Crne Gore. Na spisku osuđenih Crnogoraca koji se nalaze u zatvoru u Zenici nalazio se i Živko Vukićević, koji je bio osuđen na 15 godina zatvora,  a 1927. godine dobio je pravo na uslovni otpust.

*Zabranjeno je kopiranje i korišćenje objavljenog sadržaja bez saglasnosti redakcije portala aktuelno.me i autora teksta