za aktuelno.me
Piše: Mr Novak ADŽIĆ, dip. pravnik i doktorand istorijskih nauka
(Prema izvještaju Nikole J. Vučinića iz Mrkojeviča objavljenom u “Glasu Crnogorca” od 22. juna 1891. godine s našim kritičkim istoriografskim opservacijama)
Učesnik u, tradicionalnoj, vjerskoj i laičkoj procesiji, iznošenja krsta Svetog Vladimira Dukljanskog na vrh planine Rumije, u okviru obilježavanja religijskog praznika Trojčindana, 1891. godine, bio je i učitelj iz Mrkojevića, ugledni i uticajni Nikola J. Vučinić (pripadnik pravoslavne konfesije i mještan), kasniji kapetan i potom komandir iz Kapetanije Mrkojevićke i ispred nje izabrani poslanik u Crnogorskoj narodnoj skupštini. Nikola J. Vučinić je, u svojstvu neposrednog sudionika i svjedoka čina iznošenja relikvije svetog Vladimira, na vrh planine Rumije, 1891. godine, kao što je to bio i ranije (1889), o tome detaljno, reporterski i faktografski, pisao u listu „Glas Crnogorca“ od 22. juna 1891, na strani 2. Taj Vučinićev izvještaj sadrži brojne, relevantne, podatke o toj narodnoj svetkovini i sudjelovanju u njoj, kako Mrkojevića, tako i pripadnika ostalih stanovnika podno-rumijskih krajeva, odnosno, stanovnika, primarno barskog, ali dijelom i ulcinjskog područja u toj narodnoj svetkovini (Krajinjani, Šestani itd.). Navedeni Vučinićev izvještaj je značajan i u smislu prezentacije određenih istorijskih podataka o samoj relikviji – krstu svetog Vladimira i međusobnoj žestokoj borbi, koja se u prošlosti zbivala, oko primata i posjeda nad samim krstom (u smislu u čijim će rukama on biti), i to između Krajinjana i Mrkojevića (sa napomenom su Mikulići bili više vjekova sastavni dio Mrkojevića i to do faktičkog kraja Kraljevine Crne Gore 1918. godine).
O narodnom običaju i religijsko-laičkoj procesiji, odnosno, svetkovini iznošenja krsta svetog Vladimira na Rumiji, 1891. godine, mještanin Mrkojevića Nikola J. Vučinić, u tekstu, publikovanom, kako smo prethodno naveli u „Glasu Crnogorca“, veli da se on javlja sa vrha Rumije, te da je to drugi put (prvi put je izvještavao o trojničanskoj narodnoj svetkovini na Rumiji 1889. Trojčindan je crkveni praznik koji se obilježava 24. maja/ 7. juna kalendarske godine), i da o tome on, po drugi put, piše za „Glas Crnogorca“. U tome tekstu, Nikola J. Vučinić potencira da je naroda na Rumiji, u obilježavanju tog praznika i u iznošenju krsta svetog Vladimira bilo puno više nego ranije dvije godine (1889. i 1890). Zatim on prezentira da je te godine, bilo mnogo stanovništva iz predjela Krajine Skadarskog jezera „sve rimokatolika i muhamedanaca-jer ovamo nema pravoslavnog ostatka“[1], te da su oni tada prvi izašli na vrh Rumije. Govoreći o toj narodnoj i religijskoj svetkovini na Rumiji, u kojoj su, zajednički i ravnopravno, učestvovali pravoslavci, katolici i muslimani (muhamedanci), izvještač Nikola J. Vučinić dalje piše: „Tamo smo se pomoli Bogu istinome pravoslavni i katolici za krstom idući okolo žrtvenika na kojem svako svoj zavjet prinosi i svijeće pali, a muhamedanci pobožno stoje prateći bogomoljstvo prvijeh“[2]. On, dalje, navodi, da su učesnici te procesije, odnosno, narod sa tog područja „jednokrvna braća“[3], premda podijeljen u tri konfesije, odnosno, vjeroispovijesti, ali potencira da se svi oni, tada, na vrhu Rumije, u tom bogomoljačkom procesu, zajedničke mole i nastupaju „svi u jedno“[4]. Dalje, N. Vučinić iznosi svoje individualne impresije istoriografskog sadržaja, imanetne ondašnjem oficijelnom stavu, kursu i tendencijama romantičarske tradicionalne istoriografije i državne ideologije i politike u Knjaževini Crnoj Gori, kao i vlastito viđenje, u smislu tumačenja i percepcije etničke pripadnosti stanovništva toga područja i naroda u Crnoj Gori, tvrdeći da su oni „ogranak srpskog naroda“[5], što je, dakako, posve diskutabilno, problematično i sporno u smislu istorijskih činjenica. Međutim, takav je, tada, bio stav autora tog izvještaja, i nije uputno, ni prikladno, da s tim polemišemo, niti to ne činimo, jer to, u ovom kontekstu, nije relevantno za predmet teme koju opserviramo. Radi napomene, prema našim saznanjima, baziranim na poznatim, utvrđenim i provjerenim istorijskim činjenicama, stanovnici plemena Mrkojevića su istorijski dominantno etničkog slovensko-dukljanskog porijekla, te iliro-romanskog, kao što je to slučaj i kada se radi prevashodno o Crnogorcima u granicama Knjaževine Crne Gore, te oni većinski nijesu pripadali, prema istorijskim činjenicama, u pogledu etnogeneze, „ogranku srpskog naroda“, ali to je pitanje za posebnu naučnu raspravu.
Neposredno vezano za taj događaj, iz 1891. godine, Nikola J. Vučinić, tada, navodi da je proslava kulta dukljanskog/zetskog kneza svetog Vladimira i iznošenje njegovog krsta na Rumiji, odnosno sami Vladimirov krst, kako on veli, „čudotvorno znamenje“[6] i da se oko njega, već dugo vremena, istorijski, zajednički okupljaju i mole stanovnici tog područja sa juga Knjaževine Crne Gore, inače, različite vjerske orijentacije i pripadnosti. U tom smislu, on piše: „To je Gospod Bog ostavio kao znamenje da nam pokaže da smo braća jedne krvi i jednaka iako je sudbina hćela da nas u tri vjere podijeli“[7]. Potom, za Vladimirov krst, on kaže da je „čudotvorni časni krst što je sada u ruke Mrkojevićkog plemena; on je bio starodrevnost krajinskog manastira Svete Bogorodice…“[8].
Nekada je, na osnovu nama, do sada, raspoloživih i publikovanih istorijskih izvora i literature, taj krst bio, i to prvobitno, u rukama, odnosno, u posjedu Krajinjana, ali je isti vremenom prešao, sticajem povijesnih okolnosti, u posjed plemena Mrkojevići, su isti, Mrkojevići, od tada držali u vlastitoj aprehenziji (sopstvenom posjedu, vlasti) i imali su čast i plemenski primat nekoliko vjekova u kontinuitetu iznošenja istog tog krsta, na vrh planine Rumije.
Nikola J. Vučinić, dalje, tvrdi, u navedenom članku, a govoreći o krstu Svetog Vladimira i istorijskim zbivanjima u vezi sa njime, sljedeće: „I njega su Krajinjani na današnji dan vazda na vrh Rumije iznosili. U ono vrijeme kad su Krajinjani pravoslavlje napuštali[9] isti krst iznosio se na popravku u inostranstvu, te promjena vjere Krajinjane je navela da i na krst zaborave- te onda Mrkojevići koji su još u pravoslavlje bili krst otkupe i s njim na vrh Rumije počnu izlaziti“[10]. Dalje, isti autor veli, da su Krajinjani, u ranije vrijeme, odlučili da, posjed nad Krstom sv. Vladimira pokušaju da sebi vrate, odnosno, kako autor piše, Krajinjani su bili pobuđeni da krst u svoj posjed preuzmu[11], te, potom, za isti krst, autor kaže, da su Krajinjani uspjeli prvobotno da taj krst u svoj posjed vrate, odnosno da ga „otmu Mrkojevićima i nastave da ga opet na Rumiju iznose. No Mrkojevići dogovore se da im ga otmu na ovaj način. Jedan se preobuče u prosjačke haljine i zamoli da pristupi da krst celiva[12]-pa u tome celivanju otme ga iz rukuh onome te ga je držao i pobježe niz Rumiju. Krajinjani za njim u poćeru pođu, iz pušaka na njega pucajući, no njega je čekala busija Mrkojevića, koji ga odbrane i krst uzmu, pa kako tada evo ga i danas u Mrkojevićima. Priča se da su tada i Mrkojevići na Muhamedanstvo priješli bili, ali na krst i njegovo znamenje nijesu nikad zaboravili“[13].
Autor, nadalje, u rečenom tekstu, navodi sačuvanu i pripovijedanu narodnu priču, s određenom istorijskom podlogom, zapravo, saopštava narativ o tome, da je, potom svake godine, barjaktar Mrkojevićki, u dogovoru sa svojim plemenicima, izabrao do dvije stotine naoružanih momaka iz Mrkojevića, da s barjakom mrkojevićkim, na Rumiju izlaze, te da je sam barjaktar Mrkojevićki, na Rumiju krst lično nosio i iznosio, odnosno, da ga je „sam u svoje ruke uzeo“[14]. I to je činio sa namjerom da bi ga tako osigurao, te da ne bi Krajinjani Krst Vladimirov taj uzeli, odnosno, preoteli od Mrkojevića i sebi vratili opet u posjed. U nastavku teksta, o tom istorijskom fenomenu, raspravi i borbi oko prava na fizički, stvarni, posjed krsta Vladimirovog, između Mrkojevića i Krajinjana, ali novijeg vremena, svjedoči Nikola J. Vučinić, navodeći, da je ta rasprava između njih dugo trajala, te se pretpostavljalo da se ona može nastaviti i te 1891. godine.
Međutim, to se, naravno, nije desilo tada i ta, jagma oko konkurencije i pretendovnja za posjed krsta Svetog Vladimira, između Mrkojevića i Krajinjana 1891. godine, realno, nije postojala, niti je tada postojala opasnost da dođe do razmioilaženja, još manje do sukoba oko prava na posjed te relikvije između Mrkojevića i Krajinjana. Uostalom, činjenica je da je proslava kulta Svetog Vladimira 1891. prošla u punom redu i harmoniji, emaniranom saglasju i zajedništvu svih učesnika te narodne svetkovine i obreda, te da tada, nikakvih, uprkos određenim bojaznostima i pretpostavkama, a kamo li značajninih rasprava, a još manje svađi, u tom smislu tada bilo nije.
Naime, u navedenom tekstu Nikola J. Vučinić piše, a to, kako smo rekli, objavljuje tada „Glas Crnogorca“, da se, prema njegovim saznanjima, u prošlosti desilo i to, kako on precizira, da, vezano za prošlost koju pričaju tada živi Mrkojevići, da je po običaju starih svojih predaka Vladimirov krst na Rumiju iznosio i otac tadašnjeg barjaktara crnogorskog i komandira Mrkojevićkog u doba Knjaževine Crne Gore- Jusufa Barjaktarovića– negov otac Ibrahim Barjaktarović, i to u ime starješinstva plemena Mrkojevića.
To Nikola J. Vučinić navodi, u istome tekstu, i, zatim, zapaža da je otac Jusufa barjaktara, Ibrahim barjaktar (inače Mrkojević, iz bratstva Barjaktarović/Barjaktarević), nosio lično, navedeni krst svetog Vladimira, do vrha Rumije, te, tada, da mu je, jedan Krajinjanin, pri pokušaju, kada je on pristupio da iz njegovih ruku isti krst poljubi, isti pokušao oteti, odnosno, sebi ugrabiti, ali da mu to nije uspjelo[15].
Govoreći, o navedenoj procesiji na Rumiji, Nikola J. Vučinić navodi da su predstavnici plemena Mrkojevići, te, 1891. godine, imali brigu i pretpostavku, odnosno, bojazan da, eventualno, može doći do nove rasprave i trvenja, t.j., ozbiljnih nesporazuma, oko pitanja posjeda Vladimirovog krsta između Mrkojevića i Krajinjana.
Međutim, ta briga, razumljiva kod Mrkojevića, s obzirom na iskustva iz prošlosti, bila je, onda, bez, realnog utemeljenja, s obzirom na ondašnje prilike, okolnosti u Knjaževini Crnoj Gori, kao i na činjenicu da se to tada nije moglo desiti i nije se dogodilo, uprkos izvjesnim slutnjama. Eksplicitno i prioritetno, zbog preciznog, preventivnog i drugog stava i odlučnosti organa vlasti crnogorske države, da se, ta eventualna zamišljena, pretpostavljena situacija na, vrijeme, državnom mjerodavnom reakcijom, ako postoji opasnost od iste, preduprijedi, kontrološe i spriječi, a s obzirom na postojeće društvene okolnosti, te uzimajući u obir činjenicu da nije, sa stanovišta mišjenja i odluka organa državne vlasti, tada postojala opasnost i mogućnost da se tada nanovo trve oko posjeda krsta Svetog Vladimira-Mrkojevići i Krajinjani. Konkretno kazano, opasnost od toga da dođe opet tada do trvenja oko prava na posjed navedene relikvije između njih nije realno postojala.
Ali, da slijedimo iskaz istorijskog izvora u nastavku naše istoriografske naracije, u konkretnom smislu i značenju proslave kulta svetog Vladimira na Rumiji 1891. godine.
Nikola J. Vučinić piše, u citiranom tekstu, između ostalog, da su te 1891. godine, Mrkojevići, prvobitno razumjeli, „da će mnogo Krajinjana uz Rumiju izaći što je i bilo tako“[16], pa, dalje navodi, da je, u postojećim okolnostima, usljed toga da bi nastupila jagma oko posjeda Krsta Vladimirovog moglo doći do sukoba Mrkojevića i Krajinjanina, te, u tom smislu, da je, da bi se preduprijedila, zaustavila, jagma oko posjeda istog krsta, oficir iz Dobre Vode (Mrkojevići) Memet- Mehmet Đurović otišao je, tim povodom kod kapetana Petra Vukmirovića da ga pita kako u odnosnoj, potencijalnoj, situaciji treba reagovati i kako da Mrkojevići postupe u pogledu nošenja oružja, ako bi se desilo da Krajinjani pokušaju od njih preuzeti Krst Svetog Vladimira, a koji je bio u posjedu Mrkojevića. Nikola J. Vučinić navodi da je, tada, ovlašćenom zastupniku Mrkojevića, kapetan Petar Vukmirović jasno saopštio da se takva situacija neće i ne može dogoditi; da je situacija sasvim normalna i posve čista i da je procesija osigurana bez problema, pod okriljem organa vlasti cnogorske države, jer, kako se veli, kapetan Petar Vukmirović je tada predstavniku Mrkojevića poručio „da jagme nema u zdravlje Gospodarevo“[17] (riječ je o knjazu Nikoli I Petroviću-Njegošu-Nap. N.A).
I, naravno, jagme oko posjeda krsta svetog Vladimira između Mrkojevića i Krajinjanina tada nije bilo, već je procesija na Rumiji, i te godine, kao i godinama ranije, protekla u najboljem redu, elem, bez problema, u punom saglasju, zajedništvu, poštovanju i razumijevanju, uz učešće, kako Mrkojevića i Krajinjana i Šestana, tako i ostalih posjetilaca, sudionika te znamenite religijsko-narodne i običajne procesije.
U nastavku teksta, izvještač i učesnik tog, svjetovno-relgijskog obreda na Rumiji, te 1891. godine, Nikola J. Vučinić, u „Glasu Crnogorca“, saopštava podatke da, kad se, u najboljem redu i smislu, završio, vjerski obred na vrhu Rumije, da je, zatim, „mrokojevićki učitelj izgovorio kratku besjedu, iza koje se zaorilo „Živio Gospodar“. A taj narodni usklik završio se sa grohotom šenluka iz pušaka[18], i to od strane učesnika te procesije, pripadnika svijih triju vjeroispovijesti.
Iz tog izvještaja Nikole J. Vučinića, o narodno-vjerskom ritualu na Rumiji 1891. godine, za predmet naše teme bitno je, u ovom kontekstu, navesti i to, da su to njegovi lični stavovi, na istorijske i ideološko- političke teme i njegova personalna shvatanja, koherentna njegovoj epsko-romantičarskoj, političko ideološkoj dokrini „ srpstva“ (to je onda bilo njegovo lično političko-ideološko shvatanje, a koje je on individualno, u tom spektru, prezentirao u skladu sa ondašnjom državno-nacionalnoj idelogiji i politici knjaza Nikole). Međutim, s obziom na taj fakat, za nas nijesu relevantni, kako smo, već prethodno, saopštili, individualni stavovi, mišljenje uglednog Mrkojevića Nikole J. Vučinića u tom smislu, nijesu relevantni za narativ o tome, uz svo dužno poštovanje za njega, no je nama primarno, odnosno, za predmet našeg proučavanja ove teme posve je važno ono što konkretno on, dalje, između ostalog, svjedoči u navedenom tekstu o tome kako je protekla procesija na Rumiji 1891. godine.
On, faktogarfski, izvještava- saopštava, u citiranom tekstu, i to da je, nakon završetka procesije na Rumiji, te (1891) godine, „pravoslavni sa svojiim sveštenikom otidoše u pravoslavnu crkvu na leturđuju, a muhamedanci i katolici ostadoše na ‘Dolac'“[19]. Zatim, on piše da je tada omladina, t,j., momčad, svoju snagu, takmičarski, u sportskim vještinama i igrama, pokazala –u narodnim igrama, odnisno takmičenju: – bacanje kamena s ramena i u skoku u dalj. Nikola J. Vučinić, u navedenom tekstu, koherentno tome, navodi da su Mrkojevići, u tim sportskim, muškim narodnim igrama, pobijedili u skoku u dalj (te navodi da je najviše skočio u skoku u dalj Ibrahim Asanov Peročević iz Mikulića), a da je Krajinjanin (konkretno Mujo Useinov iz Krajine-ne navodi mu prezime autor tog teksta, na žalost), pobijedio u narodnoj igri-bacanju kamena s ramena.
[1] “Glas Crnogorca”, Cetinje, broj 26, od 22. juna 1891, str. 2.
[2] Ibidem
[3] Ibidem
[4] Ibidem
[5] Ibidem
[6] Ibidem
[7] Ibidem
[8] Ibidem
[9] Mislimo da je u pitanju istorijska pogreška i temporalna nepreciznost – jer u doba kneza dukljanskog Vladimira, Krajinani su bili hrišćani, pripadnici nepodijeljene hrišćanske crkve, a nakon crkvenog raskola 1054. godine, Krajinjani su većinski bili pripadnici rimo-katoličke vjere, kao što je istorijska činjenica da je dukljansko/zetska crnogorska dinastija Vojislavljević- X-XII vijek- kao zvaničnu religiju u Duklji/Zeti imala i zastupala katoličanstvo.
[10] “Glas Crnogorca”, Cetinje, broj 26, od 22. juna 1891, str. 2.
[11] Po svemu sudeći, na osnovu naših istoriorafskih saznanja, to nije, ipak, originalni, autentični Vladirmirov krst iz 1015/16 godine, ali to je pitanje za posebnu naučnu diskusiju.
[12]Celivati, cjelivati, poljubiti-u znak naklonosti, priznanja, poštovanja i osjećanja pripadnosti, bliskosti istome…
[13] “Glas Crnogorca”, Cetinje, broj 26, od 22. juna 1891, str. 2.
[14] Ibidem
[15] Ibidem
[16] Ibidem
[17] Ibidem
[18] Narodni, manifestacioni akt u smislu simbolične i praktične emanacije vjernosti, odanosti knjazu Nikoli I Petroviću- Njegošu, suverenu, vladaru Knjaževine Crne Gore. Taj poklič, tada masovno izražen na vrhu planine Rumije, istodobrno je personifikovao i bio potvrda i dokaz lojalnosti i pripadnosti crnogorskoj državi od strane učesnika te svetkovine (1891).
[19] “Glas Crnogorca”, Cetinje, broj 26, od 22. juna 1891, str. 2.
*Zabranjeno je kopiranje i korišćenje objavljenog sadržaja bez saglasnosti redakcije portala Aktuelno.me i autora teksta