Dvije crkve i tri seoska groblja u Seocima upisana nezakonito na Crkvu Srbije

Zbog sumnje da je protivpravnim iskorišćavanjem službenog položaja i ovlašćenja upisao na Crkvu Srbije, odnosno njenu Mitropoliju crnogorsko-primorsku, dvije seoske crkve i tri groblja koja im pripadaju, u Gornjim i Donjim Seocima u Baru, Nevladino udruženje „Komunica NG“ podnijelo je juče krivičnu prijavu protiv službenika barske Uprave za katastar i državnu imovinu – P. S. kojeg terete da je počinio krivično djelo zloupotreba službenog položaja.

Kako navode u krivičnoj prijavi, koju su predali Osnovnom državnom tužilaštvu u Baru, P. S. je 19. maja prošle godine „protivpravnim iskorišćavanjem svog službenog položaja i ovlašćenja pribavio drugom korist i teže povrijedio prava drugih na način što je, kršenjem propisa“ iz Zakona o državnom premjeru i katastru nepokretnosti, Zakona o državnoj imovini i Zakona o svojinsko-pravnim odnosima, „na zahtjev Pravoslavne Mitropolije Crnogorsko primorske br. 62 od 14. 04. 2022 godine donio rješenje br. 954-1655/1-022 od 09. 05. 2022 godine kojim je bogomolje i groblja“ u Seocima upisao na ovu mitropoliju.

Upisi

Tako su, stara i nova crkva Svetog Nikole, te tri seoska groblja koja im pripadaju, ali i ostala imovina ovih crkava upisani na Crkvu Srbije, kako piše u prijavi „kršenjem načela javnosti, pouzdanosti, legaliteta, formalnosti postupka i određenosti postupka iz čl. 9, 10, 11, 13, 13a i 13b Zakona o državnom premjeru i katastru nepokretnosti“.

Ističu da je „bez ma kakve punovažne isprave koja bi sadržavala jasan i nedvosmislen pravni osnov sticanja prava svojine – ugovor o prodaji, razmjeni, drugi jednostrani pravni posao upravljen na prenos prava svojine, sudska odluka, odluka drugog državnog organa saglasno čl. 74 i 86 Zakona o državnom premjeru i katastru nepokretnosti, iz navodnog prava korišćenja“ on „upisao pravo svojine na subjekta prava Mitropolija crnogorsko-primorska Cetinje, iako je znao da je posebnim zakonom drugačije određeno“.

Objašnjavaju u prijavi da su prema članu 16 alineja 6 Zakona o državnoj imovini groblja lokalna dobra u opštoj upotrebi kojima raspolaže opština, što, kako naglašavaju, isključuje primjenu čl. 419 st. l Zakona o svojinsko-pravnim odnosima“.

Kategorični su i da je P. S. „znao da su u prvoj polovini 1988. godine navedene bogomolje sa zemljištem i grobljem, bez punovažne isprave koja bi sadržavala jasan i nedvosmislen pravni osnov, u katastru upisane na Mitropoliju crnogorsko-primorsku Cetinje, bez zapisnika, prigovora, bez rješenja koje bi bilo sačinjeno u propisanoj formi, pa tako i bez prava žalbe, pa je time Mitropoliji crnogorsko-primorskoj Srpske pravoslavne crkve pribavio korist, a teže povrijedio prava Opštine Bar kao nosiocu prava raspolaganja grobljem i bratstava u Seocima, opština Bar“.

Na taj način je, decidirani su u NVU „Komunica“, P. S. počinio krivično djelo – zloupotreba službenog položaja iz čl. 416 st. l Krivičnog zakonika Crne Gore.

U obrazloženju se pozivaju na ispravu „broj posedovni list 215, katastarski srez barski, Skupština opštine Bar, katastarska opštine Seoci, Državni arhiv Cetinje Arhivski odsjek“, prema kojoj su „prvobitne bogomolje iz Posedovnog Lista br.215 Crkva Sveti Nikola Seoci: broj plana 498, plan 3, skica 34, Polje Dabanović, Gornja Seoca, crkva površine 132 m² i groblje 1115 m²; broj plana 1902, plan S, skica 16, Vučji dub, Donja Seoca, crkva površine 102 m² i groblje 1800 m²; broj plana 955/2 plan 3, skica 34, Šurdići, groblje površine 20 m²“, bile zasebna pravna lica.

– Ovakav pravni režim na bogomoljama, zemljištu i groblju nije mijenjan kroz svu prethodnu prošlost od ustanovljenja prvih pravnih ustanova imovinskog prava u Opštem imovinskom zakoniku Valtazara Bogišića. Svaka crkva i svaki manastir po zakonima Knjaževine, odnosno Kraljevine Crne Gore bila je posebno pravno lice. Svaka crkva uopšte, a posebno parohijska imala je pravo da bude vlasnikom onog dijela opšte imovine crkve kojoj pripada, te da crkva ima sva ona prava koja uživa svaki drugi lični imaonik i ona sama za sebe predstavlja samostalnu juridičku ličnost. Dakle, crkva i manastiri bila su posebna pravna lica nad kojima Mitropolija nije imala vlasničke kompetencije – piše u prijavi.

Istovjetno stanje, kategorični su, bilo je i u vrijeme Kraljevine Jugoslavije u kojoj je pravni režim crkava i manastira ostao neizmijenjen.

– U socijalističkoj Jugoslaviji ovakav status crkava i manastira sa zemljištem i grobljem nije mijenjan, već su crkve i manastiri bili upisani kao posebna pravna lica, dakle ni na jednoj od ovih nepokretnosti Srpska pravoslavna crkva nije označena kao njihov vlasnik. Iz ovog proizilazi da anahroni status crkava i manastira nije mijenjan do 1988. godine. Vođene su pod imenom svetitelja ili nebeske sile (Sveti Nikola), kojima su bile posvećene kao pojedinačna pravna lica sa sopstvenim matičnim brojem. Takav status imala je i bogomolja sa zemljištem i grobljem bratstva u Donjim Seocima i Gornjim Seocima u mjestu Seoce posvećena Svetom Nikoli – naglašavaju u prijavi.

Rješenje

Kao dokaz ukazuju na ispravu „broj posedovni list 215, katastarski srez barski, Skupština opštine Bar, katastarska opštine Seoci, Državni arhiv Cetinje Arhivski odsjek – Bar“.

– Tek u postupku izlaganja od 24. 9. 1988. godine, bez punovažne isprave koja bi sadržavala jasan i nedvosmislen pravni osnov, sadržan u zakonu, drugom propisu, opštem aktu, odnosno pojedinačnom pravnom aktu, navedena bogomolja, zemljište i bratstveničko groblje upisani su u popisni list na Mitropolija crnogorsko-primorska – Manastir Cetinje – objašnjavaju u prijavi.

Zapisnik o toku izlaganja na javni uvid podataka premjera, katastarskog klasiranja zemljišta i utvrđivanje stvarnih prava na nepokretnostima, kako ističu, „sastavljen 21. 09. 1988. utvrđuje se da je nepokretnost evidentirana u popisnom listu br. 174. KO Seoca vlasništvo, Mitropolije crnogorske-primorske, Manastir – Cetinje iz koga se vidi da je Mitropolija crnogorsko-primorska, Manastir – Cetinje unijeta kao nosilac prava bez ikakvog pravnog osnova“.

Službenik P. S. je, kategorični su u NVU „Komunica“ rješenjem broj 954-1655/1-022 od 9. maja 2022. godine, „kojim se pravo korišćenje u dijelu 1/1 korišćenje, u ‘B’ i ‘V’ listu sada upisuje u ‘B’ i ‘V’ listu svojina 1/1 Pravoslavna mitropolija crnogorsko-primorska Cetinje, bez punog identiteta bogomolje, bez zapisnika, prigovora, bez rješenja koje bi bilo sačinjeno u propisanoj formi, pa tako i bez prava žalbe“, onemogućio intervenciju nadležnog organa. Tvrde da nije mogao reagovati zastupnik imovinskih interesa države, kao ni druga pravna, odnosno fizička lica „koji bi imali pravni interes da upotrebom pravnih sredstava ospore nezakoniti upis“.

U odnosu na groblja, kako piše u prijavi, „Zakonom o državnoj imovini u čl. 16 alineja 6 groblja su lokalna dobra u opštoj upotrebi kojima raspolaže opština, a prema čl. 10 tačka 12 istog propisa raspolaganje je prenos svih ili nekih svojinskih ovlašćenja na treća lica, otuđenje, prodaja, razmjena, poklon, davanje na korišćenje, davanje u zakup, pravo službenosti, zalaganje pokretnih i nepokretnih stvari“.

Osumnjičeni je, kategorični su oni, donio rješenje kojim je groblja u Seocima nezakonito upisao „na subjekta prava – Mitropolija crnogorsko-primorska Cetinje, iako je znao da je posebnim zakonom drugačije određeno“.