Od 19 revizija državnih i lokalnih institucija i preduzeća koje je Državna revizorska institucija (DRI) u posljednjih pet godina uputila tužilaštvu zbog negativnih mišljenja, većina je još u fazi izviđaja.
Predmet JU Dom starih ,,Grabovac“ Risan za 2019. godinu riješen je službenom zabilješkom, protiv Bošnjačke stranke zbog revizije za 2020. godinu pokrenut je prekršajni postupak koji još nije okončan, dok je za reviziju finansija i poslovanja Ministarstva pravde, ljudskih i manjinskih prava za 2021. godinu ocijenjeno da nema elemenata krivičnog djela koje se goni po službenoj dužnosti.
“Prema informacijama koje DRI posjeduje shodno potpisanom Sporazumu o saradnji, u fazi izviđaja su predmeti formirani u vezi sa nalazima iz revizije Prijedloga zakona o završnom računu budžeta Crne Gore za 2021. godinu, Godišnjeg finansijskog izvještaja Ministarstva prosvjete, nauke, kulture i sporta za 2021. godinu, Završnog računa budžeta Opštine Herceg Novi za 2021. godinu, Fonda za zaštitu i ostvarivanje manjinskih prava za 2020. godinu, Nacionalnih savjeta za 2020. godinu (Srpski nacionalni savjeti Crne Gore i Romski savjet), AD Plantaže 13. jul za 2018. godinu, Završnog računa budžeta Opštine Andrijevica za 2019. godini, Izvještaja o realizaciji preporuka revizije Opštine Andrijevica za 2019. godinu, Opštine Ulcinj za 2020. godinu. DRI je obaviještena da je u Specijalnom državnom tužilaštvu formiran predmet povodom Izvještaja o reviziji Godišnjeg finansijskog izvještaja Fonda za zdravstveno osiguranje Crne Gore za 2021. godinu. Nadležnom specijalnom tužilaštvu upućen je predmet povodom revizije Godišnjeg finansijskog izvještaja Deponije za 2019. godinu”, kazali su iz DRI-ja Pobjedi upitani da li imaju povratnu informaciju iz tužilaštva u vezi s brojnim upućenim izvještajima koji se tretiraju kao krivične prijave.
Negativna mišljenja
Tokom posljednjih pet godina, 11 izvještaja dobilo je duplo negativno mišljenje, među kojima revizija za završni račun budžeta, Agencije za investicije, Ministarstva prosvjete, nauke, kulture i sporta, Fonda za zdravstveno osiguranje Crne Gore, Opštine Herceg Novi i Stranku pravde i pomirenja, sve za 2021. godinu. U ovoj grupi su i revizije Fonda za zaštitu manjinskih prava, Romskog i Srpskog nacionalnog savjeta za 2020. godinu, Opštine Andrijevica za 2019, AD Plantaža 13. jul za 2018. godinu te među posljednjim i Dom Starih Bijelo Polje za 2022. godinu.
Iz DRI objašnjavaju da u skladu sa protokom o saradnji sa Vrhovnim državnim tužilaštvom, kolegijum nadležan za pojedinačne revizije prosljeđuje sve izvještaje u kojima je dato makar jedno negativno mišljenje, bilo za finansijski izvještaj ili pravilnost poslovanja. Tako su proslijeđene i revizije Uprave za gazdovanje šumama i lovištima, Ministarstva pravde, Opštine Gusinje za 2021. godinu, Bošnjačke stranke i Opštine Ulcinj za 2020. te Deponije, Opštine Andrijevica i Doma starih ,,Grabovac“ za 2019. godinu.
Odgovornost
Upitani da li bi ovi izvještaji trebalo da imaju više odjeka odnosno da li bi konačno neko i trebalo da snosi odgovornost zbog utvrđenih nepravilnosti, iz DRI-ja navode da je njihova dužnost da sprovode revizije, blagovremeno i odgovorno, u skladu sa svojim nadležnostima, ali ocjenjuju da bi odgovornost svakako trebalo da postoji.
“Kao što vrhovna revizorska institucija odgovara svojim radom parlamentu i građanima, tako i rukovodstva u institucijama i državnim firmama, obavljajući svoju funkciju moraju snositi odgovornost za pravilno i zakonito upravljanje. Sve javne institucije su dio sistema javnog sektora i imaju obavezu i odgovornost prema građanima. Ukoliko ne postoji čvrst parlamentarni nadzor i ne zahtjeva se odgovornost rukodioca za utvrđene nepravilnosti odnosno nepostupanje po preporukama, uticaj revizije neće biti na željenom nivou. Na taj način, subjekti revizije neće biti podstaknuti da isprave nepravilnosti, jer znaju da u suprotnom neće biti sankcionisani”, ukazuju iz DRI-ja.
Ocjenjuju da bi revizije sa utvrđenim značajnim nepravilnostima morale da imaju više odjeka, a to se jedino može sprovesti u sinergijskom djelovanju DRI-ja, izvršne i sudske vlasti, kao i civilnog društva i medija. Tako bi, kako navode, svi zajedno indirektno vršili pritisak na subjekta revizije da ispravi utvrđeno stanje i izvrši preporuke po kojima nije postupio u prethodnom periodu.
Opala pažnja
Istraživač javnih politika Instituta Alternativa Marko Sošić koji godinama prati rad DRI-ja, smatra da je opala pažnja javnosti i medija u vezi s nalazom revizije, dok su reakcije nadležnih institucija Vlade, Skupštine i subjekata revizije ,,standardno loše i gotovo nepostojeće“.
“Period nakon 2020. godine usložio je situaciju na političkoj sceni pa je, neočekivano, umjesto da konačno oslobodi, dodatno suzio ionako mali prostor za djelovanje na osnovu izvještaja DRI. Na koji način će ova vlada reagovati na skandalozne podatke o poslovanju Fonda zdravstva kada je u njoj sada ministar koji je bivši direktor tog fonda? Kako će Vlada kazniti direktora Uprave za katastar i državnu imovinu zbog otvorenog obmanjivanja javnosti da je završen registar imovine, kada očigledno postoji politički dogovor o nedodirljivim funkcionerima, jer pripadaju određenim političkim partijama”, pita se Sošić.
Smatra da su Vladini izvještaji o sprovođenju preporuka DRI-ja, podjednako loši kao i iz perioda vlada DPS-a, i po strukturi i po kvalitetu podataka, koji su loši, površni i neprecizni, dok se niko u Vladi i ne trudi da ih unaprijedi, niti ih Skupština na to poziva. Sošić smatra da iz medijskog izvještavanja o radu DRI-ja, sve češće izgleda kao da je problem što DRI radi i pronalazi nepravilnost, a ne to što se te nepravilnosti i zloupotrebe uopšte dešavaju.
Nezapažene revizije
Sošić ocjenjuje da su reviziju o registru državne imovine ,,gotovo svi prespavali“, iako je pokazala da je direktor Uprave za katastar i državnu imovinu Koča Đurišić više puta obmanuo javnost, saopštivši da je taj posao urađen. Uprava je samo objavila podatke koje je već imala u katastru, a njeni službenici su obišli tek 1,5 odsto evidentirane državne imovine.
“Niko nije pokrenuo pitanje odgovornosti za ovakvu obmanu od strane Uprave, nije bilo nikakve reakcije Vlade, što znači da ili nijesu pročitali izvještaj ili jesu, ali ne mare, zbog političkih razloga ili nemarnosti prema tako važnoj oblasti”, ocjenjuje Sošić.
Ukazuje da ni revizija Fonda za zdravstvo nije imala nikakvu reakciju institucija, a posebno što je izvještaj o realizaciji preporuka pokazao da je od 49, realizovana samo jedna, i to djelimično.
“Fond je svoj izvještaj dostavio DRI-ju sa mjesec kašnjenja i na neuredan način. DRI je Fondu inače izrekla duplo negativno mišljenje zbog brojnih nepravilnosti. Između ostalog, izvještaj je pokazao je da 90 miliona koje je Fond isplatio zdravstvenim ustanovama nije opravdano dokumentacijom, odnosno, da je potrošeno sasvim diskreciono. Niti je ko odgovarao zbog ovoga niti je reagovao Upravni odbor Fonda, niti ministar zdravlja, koji je bio direktor Fonda u periodu obuhvaćenom izvještajem DRI, niti se Vlada bavila ovim pitanjem”, podsjeća Sošić.
Ukazuje da je tužilaštvo dužno da po protokolu iz 2018. godine koji su potpisali sa DRI-jem, vodi jedinstvenu evidenciju o predmetima formiranim povodom izvještaja i obavještenja revizora te da ih izvještava o fazi postupka. Ocjenjuje da bi bilo od značaja da tužilaštvo izvijesti javnost u kojoj su fazi svi ti postupci. Pobjeda je tužilaštvu postavila ova pitanja, ali odgovore nijesmo dobili.
Sošić smatra da bi i DRI trebalo da koristi mehanizme za jačanje svog uticaja koje do sada nije koristila.
“Mislim na institut ,,posebnih izvještaja“ za Skupštinu i Vladu o naročito važnim pitanjima i institut ,,savjetovanja“ gdje DRI na osnovu saznanja pribavljenih revizijom, može savjetovati Skupštinu i Vladu o pojedinačnim finansijski značajnim mjerama i važnim projektima. Mislim da, posebno nakon aktivnosti posljednjeg saziva Skupštine, ima prostora da DRI da preporuke za izmjene zakona koji proizvode negativne posljedice ili ne dovode do planiranih rezultata”, zaključuje Sošić.