Drumski saobraćaj najodgovorniji je za kršenje ograničenja koncentracija azot- dioksida u vazduhu u Evropskoj uniji, dok grijanje u domaćinstvima stoji iza većine prekoračenja za opasne sitne čestice, stoji u danas objavljenoj procjeni Evropske agencije za životnu sredinu (EEA) o planovima za kvalitet vazduha.
U periodu od 2014. do 2020. godine EEA je analizirala 944 plana kvaliteta vazduha, prema izvještaju „Upravljanje kvalitetom vazduha u Evropi“. Od vlasti u državama članicama se traži da uspostave planove za kvalitet vazduha za smanjenje zagađenja u oblastima gde su standardi kvaliteta EU prekoračeni, kao i da zaštite javno zdravlje i ekosistem. Većina planova za kvalitet vazduha fokusira se na smanjenje nivoa azot-dioksida (NO2) i čestica prečnika 10 µm ili manje, odnosno tzv. PM10 čestice.
Od 2014. do 2020. godine, nešto manje od dvije trećine svih prijavljenih prekoračenja standarda kvaliteta vazduha bilo je povezano sa gustim saobraćajem u urbanim centrima i blizinom glavnih puteva, uglavnom zbog emisije azotnih oksida. Drumski saobraćaj je bio ključni izvor zagađenja u zapadnoj i sjevernoj Evropi, odnosno u šest zemalja: Austriji, Danskoj, Finskoj, Holandiji, Portugalu i Ujedinjenom Kraljevstvu, koje su prijavile drumski saobraćaj kao jedini izvor prekoračenja.
Nasuprot tome, u južnoj i istočnoj Evropi, kućno grijanje je bio važan izvor koji je doveo do prekoračenja standarda za PM10 čestice. Zemlje koje su prijavile grijanje u domaćinstvima kao značajan pokretač prekoračenja uključuju Hrvatsku, Kipar, Bugarsku, Italiju, Poljsku, Rumuniju, Slovačku i Sloveniju.
Što se tiče mjera preduzetih za smanjenje emisija u okviru planova za kvalitet vazduha, dvije trećine se fokusiralo na smanjenje emisije azotnih oksida iz sektora transporta, dok se samo 12 odsto fokusiralo na grijanje u domaćinstvima i četiri odsto na poljoprivredni sektor.
Prema izvještaju EEA „Kvalitet vazduha u Evropi 2021“, izloženost zagađenju vazduha izazvala je značajan teret prerane smrti i bolesti u 27 država članica EU u 2019, sa 307.000 prijevremenih smrti koje se pripisuju finim česticama i 40.400 smrti koji se pripisuju azot dioksidu.
U okviru Akcionog plana o nultom zagađenju Evropskog zelenog dogovora, Evropska komisija je postavila cilj do 2030. da smanji broj prijevremenih smrti uzrokovanih PM2,5 za najmanje 55 odsto u poređenju sa nivoima iz 2005. godine. U tom cilju, Evropska komisija se obavezala da će revidirati relevantne politike koje smanjuju emisije zagađivača vazduha na izvoru, kao što su drumski transport i zgrade.
Komisija takođe revidira direktive o kvalitetu ambijentalnog vazduha kako bi bliže uskladila standarde kvaliteta vazduha EU sa novim smjernicama SZO o kvalitetu vazduha objavljenim u septembru 2021. godine.
Šta kažu EU propisi
Direktivama EU o kvalitetu ambijentalnog vazduha postavljeni su standardi kvaliteta za određene zagađivače u ambijentalnom vazduhu radi zaštite zdravlja ljudi i životne sredine.
Ukoliko su ove vrijednosti prekoračene, od država članica se zahtijeva da preduzmu neophodne mjere za smanjenje koncentracija zagađivača vazduha i pripreme plan kvaliteta koji postavlja odgovarajuće mjere.
Evropski sud pravde već je osudio Francusku i Njemačku, zato što su u mnogim gradovima tih država granične vrijednosti za azot-dioksid već godinama značajno prekoračene.