Piše: Vesna PEŠIĆ, Peščanik.net
Više ne stojimo na istom mjestu.
Vladavina Aleksandra Vučića može se podijeliti u četiri faze. Prva je bila dok je on vršio državne i javne poslove u statusu prvog potpredsjednika vlade (PPV). Tada je potpisan Briselski sporazum koji ga je kandidovao za političara koji će riješiti problem Kosova; na taj način je dobio skoro sveopštu podršku važnih spoljnih faktora koji su insistirali na normalizaciji odnosa Srbije i Kosova, što bi se završilo priznavanjem Kosova kao nezavisne države. U tom periodu je „čitao Maksa Vebera“, govorio o modernizaciji Srbije, da će Srbija biti kao Finska, da će se obračunati s korupcijom, počev od spektakularnog hapšenja Miškovića. Uz to je tekla vruća kampanja protiv bivše vlasti i demonizacija opozicije kao ključnog neprijatelja koga treba uništiti jer je upropastio Srbiju, a Vučić je sebe proglasio spasiocem Srbije.
Druga faza je vezana za vanredne parlamentarne izbore na osnovu kojih je postao predsjednik vlade umjesto Dačića. Glavne njegove preokupacije tada su bile (1) stavljanje medija pod kontrolu, to jest porast broja tabloida i tv kuća sa nacionalnom frekvencijom pod njegovom kontrolom i (2) realizacija Briselskog sporazuma radi dobijanja datuma za pregovore o pristupanju u EU. Čim je to dobijeno 20. januara 2014, raspisani su novi vanredni izbori na kojima je dobio više nego ubjedljivu većinu, što mu je omogućilo kontrolu nad parlamentom i učvršćivanje odnosa sa spoljnim faktorima (naročito Njemačkom) koji su počeli da mu gledaju kroz prste u pogledu poštovanja prava građana i zakona. Očekivali su rješenje Kosova kroz započete intenzivne pregovore, koji do sada nisu dali rezultate, a trenutno su dogurali do samog ćorsokaka. Kako je postao predsjednik vlade tako je glavna tema postala ekonomija, odnosno sređivanje ogromnog deficita koji je prijetio bankrotstvom. To je uglavnom postigao nelegalnim smanjivanjem penzija, što nije dovelo do većeg nezadovoljstva javnosti. Samu operaciju sređivanja deficita izveo je Dušan Vujović kao ministar finansija.
Već tada je započela treća faza čija je glavna odlika napad na sve nezavisne institucije, prije svega pravosuđe – udaranje po opoziciji i nezavisnim medijima se podrazumijevalo – pa je trend ka autokratiji i jačanju kulta njegove lične vlasti već bio više nego vidljiv. Kao predsjednik stranke izgradio je kontrolisanu partijsku kulu članova, od mjesne zajednice do vrha, a partijska „vojska“ je rasla iz dana u dan i postajala sve moćnija. Treća faza dostiže svoj karakteristični vrhunac kada je isposlovao da se tadašnji predsjednik Nikolić odrekne kandidature za predsjednika da bi se on kandidovao, jer tek preko dvostruke predsjedničke funkcije – partijske i državne, on praktično stavlja pod kontrolu cio institucionalni sistem (skupštinu, vladu, pravosuđe i čitav javni sektor). Time je dodatno ojačao partijsku mašineriju i rasporedio svoje ljude na sva direktorska i vodeća mjesta, sve do mešetarenja fudbalskim funkcionerima i klubovima, uključujući i „navijače“ (huligane) koje je držao pod kontrolom. Tako je zaokružena lična vlast: preko stranke kontrolisao je infrastrukturu države.
S druge strane je krenula intenzivnija borba opozicije (doduše, dosta slabašna) koja je glavne zahtjeve konstruisala oko izbornih uslova, jer oni u demokratskim okvirima više nisu postojali. Prve demonstracije građana iz 2018. odnosile su se na institucije, izborne uslove i autoritarnu vlast. Stranke su za izbore 2020. tražile demokratske izborne uslove pod prijetnjom bojkota, što se na kraju i dogodilo i zbog čega je aktuelni saziv skupštine praktično jednostranački.
Ovu fazu karakteriše izbijanje brojnih koruptivnih i lopovskih afera na svjetlo dana, što je nedvojbeno ukazivalo da je Vučićeva država totalno korumpirana, da cvjeta visoki kriminalitet pod rukovodstvom vlasti, te da se Srbija svrstala u red mafijaških država, o čemu je u posljednje vrijeme mnogo pisano. Afere Belivuk i Jovanjica postale su afere prekretnice, koje su načele vlast Aleksandra Vučića, tako snažno da poslije njih kao da više ništa nije bilo isto.
I nije bilo isto. Desio se preokret. Dok opozicija nije uspijevala da nađe formulu koja bi ujedinila različite političke stranke i pokrete za predstojeće izbore 2022, građanski pokreti su ujedinjujući fokus našli u dramatičnim ekološkim prijetnjama Srbiji. Tu nisu bile značajne nikakve ideološke razlike. Zajednički fokus postoji i zato vrijedi podsjetiti na riječi Sava Manojlovića da dva zakona – o referendumu i eksproprijaciji, koja su oba išla na ruku dolasku Rio Tinta – okupljaju sve ideologije: desničare, ljevičare, nacionaliste i „građaniste“, antivaksere i provaksere. Jednostavno, sve te razlike se brišu pred ova dva zakona koja prijete napadom na zemlju u prirodnom, bukvalnom smislu. Politička opredjeljenja nisu više bila kamen spoticanja za ujedinjenje svih pokreta i stranaka, pa su se brzo mogle odnijeti i prve male pobjede. Što se i dogodilo.
Dok smo ranije govorili o „zarobljenoj državi“, odnosno o otetim državnim institucijama, borba se odvijala oko institucija, demokratije, slobode štampe i izbornih uslova, sada je došlo do konceptualnog pomjeranja koji je daleko više motivisao građane da se pokrenu. A i činjenica je da se od protesta građana 2018. do danas Vučićeva vlast smučila mnogo većem broju ljudi. Stiglo se do zarobljene zemlje, jer je država krenula u bukvalnu trgovinu zemljom, rudnim bogatstvima, i to onim čije vađenje nepovratno ubija životnu sredinu i raseljava stanovništvo.
Zemlja je fundament. Teško je kada državu zarobi autokratija, ali još je teže kada autokratija zarobi zemlju i pretvori je u koloniju. Zemlja je fundament i nedodirljiva vrijednost za ljude najrazličitijih shvatanja. Uopšte nije važno šta misle o institucijama, izbornim uslovima, nacionalnom pitanju, Kosovu, nacionalizmu, BiH itd, kakav im je odnos prema drugom i gdje se svrstavaju u različitim ideologijama. Ovo nije pitanje odnosa prema drugom,nego prema sopstvenoj zemlji. Nema temeljnijeg tkiva koje bi okupilo sve, ama baš sve nezadovoljnike i različitosti. A taj fundament je zemlja koji se iskazao u sloganu “Ne damo Srbiju, ne damo našu zemlju”.
Taj novi fenomen je mnogo fundamentalniji, jer sada stupa na scenu borba protiv zarobljene zemlje – e, to već ne može niko da ospori, sem otuđene elite koja je toliko gladna novca da je spremna da rasproda zemlju, tlo pod nogama.
Kad umjesto nacionalizma prevlada patriotizam zaštite zemlje u njenom bukvalnom, prirodnom značenju, kada nema odnosa prema drugom nego prema sebi samom, prema vazduhu, vodi, zemlji i šumama, onda više nema odustajanja od tog fundamenta. Taj fundament je vlast uveliko napala i pokušava otetom državom da zarobi zemlju. Ta činjenica da se zemlja ne može dati ujedinjuje sve ideologije i stvara uslove da kad odbranimo našu zemlju od uzurpatora koji bi je rado prodao, u sljedećem koraku počinjemo da se borimo za svoja politička shvatanja, slobodu i demokratiju. Ali to je tek drugi korak, kao što je treći i posljedični da se ne držimo više ispraznog i komšijskog trvenja i mržnje prema svojim susjedima, da bismo krenuli novim putem: od nacionalizma ka patriotizmu kako nam je Đinđić preporučio u svom čuvenom predavanju, pred samo ubistvo. Ako uspješno prođemo kroz te bitke od borbe za zemlju do borbe za demokratiju i prosvijećenost, ima šanse ne samo da otjeramo Vučićevu mafiju, nego i da nam se više nikad ne vrati.