Piše: Vladimir Jovanović
Moskovska patrijaršija priželjkuje zategnute odnose Srpske pravoslavne crkve (SPC) i Carigrada – piše srpski „Blic” i pita se nije li SPC „moneta za potkusurivanje” Moskve i Vaseljenske patrijaršije.
„Proslavu autokefalnosti SPC pratilo je nekoliko apsurda i skandala. Srpska crkva, iako je planirano da svoju autokefalnost proslavi u prisustvu patrijarha drugih pravoslavnih crkava, jednostavno je povukla pozive i nikoga nije na kraju pozvala”, piše „Blic”.
„Carigradski patrijarh je, želeći da učini čast SPC, organizovao 12-13. oktobra proslavu autokefalnosti, poslao dva pozivna pisma za proslavu u Nikeji”, ali je, tvrdi „Blic”, „iz Sinoda SPC izokola, poslata poruka vladikama ‘da nije poželjno da idu’”.
„Blic” dalje piše „da grupa vladika svađa SPC sa Carigradom, posljedice bi mogle da budu drastične”, a „ovakav skandal Sinoda SPC otvara mogućnost recipročnoga odgovora Vaseljenskoga Patrijarha”.
„Autokefalnost SPC je po mišljenju mnogih dovedena na tanak led zato što je promijenjena politička situacija na kanonskoj teritoriji SPC”, piše „Blic”.
„Neprestani su pokušaji vlasti u Makedoniji i Crnoj Gori da izdjejstvuju svoje samostalne crkve. Podrška Vaseljenskoga Patrijarha Srpskoj crkvi je od ključnoga značaja – jer bi eventualna podrška patrijarha Vartolomeja separatističkim crkvenim pokretima bila težak udarac za SPC”.
***
Međutim, Vaseljenska patrijaršije nije pozvala na proslavu „800. godišnjice autokefalnosti” SPC, kako tvrdi „Blic”.
„Antena M” je izvijestila da će u Nikeji „povodom 800 godina hirotonije (posvećenja, rukopoloženja) Svetoga Save, Njegova Svesvetost patrijarh Vartolomej u neđelju 13. oktobra načelstvovati svetom liturgijom”.
***
Konfrontirajuće pozicioniranje prema Vaseljenskoj patrijaršije nije izolovana odluka „grupe vladika SPC”, već postupanje Sinoda SPC na temelju obavezujuće odluke Sabora SPC, koji uključuje sve eparhijske arhijereje SPC.
SPC je odlukom svoga Sabora osudila Vaseljensku patrijaršiju zbog, kako tvrdi, „nekanonskoga” postupanja u Ukrajini. Podržana je Ruska pravoslavna crkva i poručeno da SPC ne priznaje autokefaliju Pravoslavnoj crkvi Ukrajine.
Iako SPC nije prekinula kanonsko i litugrijsko jedinstvo sa Carigradom, Sinod SPC je preporučio srpskoj jerarhiji da ne saslužuje sa jerarhijom Vaseljenske patrijaršije. Proslava koju Vaseljenska patrijaršije najavljuje u Nikeji je – liturgijska.
***
Ruski patrijarh, Kiril Gundjajev, proljetos je upozorio Srbe da ne vjeruju Vartolomeju:
„To što je patrijarh Vartolomej rekao o Makedoniji i Crnoj Gori uopšte ne garantuje da se ukrajinski scenario tamo neće ponoviti”.
„Makedonija i Crna Gora su sada nezavisne države”, rekao je patrijarh Kiril, „a to znači da aktuelnost kanonskih granica SPC, prema tomosu iz 1922. Fanar može lako osporiti”.
Mjerodavni krugovi Vaseljenske patrijaršije su prethodno saopštili da, uz Makedoniju, ne postoje nikakve kanonske prepreke za Crnu Goru da ima svoju autokefalnu Crkvu.
Carigrad je tomosom iz 1922. Srbima priznao autokefaliju i status patrijaršije, ali i teritorijalno rasprostiranje jurisdikcije SPC na čitavu nekadašnju Jugoslaviju, uključujući savremenu Śevernu Makedoniju, te na Crnu Goru – koja je do tada imala autokefalnu Crkvu. Taj tomos je na snazi, iako Jugoslavija ne postoji.
Vaseljenska patrijaršija bi intervencijom u Makedoniji – a SPC tamo već pola vijeka nije u stanju da prevaziđe raskol – izvršila reviziju tomosa za SPC iz 1922. godine.
Sa stanovišta kanonskoga prava to bi imalo refleksije i na sadašnju poziciju SPC u Crnoj Gori.