Profesor na Univerzitetu Džons Hopkins u Vašingtonu dr Siniša Vuković u današnjoj Drugačijoj radio vezi pojašnjava koliko administracija Sjedinjenih američkih država razumije političko-društvenu zbilju u Crnoj Gori, te što je uzrok tome.
“Postoje odrežene amplitude, odnosno fokusi koji nijesu uvijek na istom fonu. Često se koristi ono što je diplomatska forma, javna diplomatija kao mjera političkog uticaja i razumjevanja nekog trećeg aktera prema Crnoj Gori. Smatram da su ti procesi znatno komplikovaniji, jer na ovaj način posmatrajući, nažalost, Crna Gora se posmatra kao dio regiona. Tome je kumovala naša vanjska politika posljednjih godina, a posebno ona u prethodne dvije i po godine. Oni koji posmatraju sa strane preferiraju takvu perspektivu, jer je to pojednostavljen pogled. “Ako već Crna Gora zahtijeva da je gledamo kao sastavni dio regiona, a nama to odgovara, zašto je onda ne bismo tako i posmatrali?” – to je razmišljanje”, objašnjava Vuković.
Zašto Americi odgovara posmatranje Crne Gore kao dijela regiona?
Kako ukazuje, Americi odgovara takav pogled na stvari jer tako može da sagleda mnogo kompleksnije i strateški bitnije stvari koje se odnose na ovaj dio Evrope, jer Zapadni Balkan, kaže, ipak veoma specifičan položaj koji sam po sebi otvara ili zatvara mnoga geopolitička i strateška pitanja koja nadilaze važnost Crne Gore.
“Kada se gleda iz perspektive upravljanja konfliktima, Zapadni Balkan se pokazao kao jedno efikasno rješenje smirivanja tenzija na kinetičkom planu. Dakle, nasilje više nije neminovno, zločini su se zaustavili, ne postoji neka indikacija da se mogu ponoviti devedeste i za mnoge procese koji se gledaju na tako makro-planu to je dovoljno. Dakle, sve ostalo se može menadžerisati. Sve dok je stanje takvo, dok ne postoje pomenuti krupni indikatori, neće se pretpostavljati da su ove finese i nijanse dovoljan pokazatelj da situacija ide u nekom dramatičnom smjeru”, kaže Vuković.
Vuković konstatuje da su informacije koje dolaze iz naše države do američe administracije tek sirovina, te da svaka odluka koju će u SAD-u po pitanju toga donijeti biće, prije svega, politička. Sagovornik Darka Šukovića to objašnjava na primjeru Srbije, za koju Amerika jasno vidi da nije prozapadno orjentisana, ali i dalje na vanjskopolitičkom planu smatraju da sa Beogradom mogu sklopiti neki partnerski odnos, tačnije držati ih dovoljno stabilno u svojoj zoni uticaja.
“U suprotnom, alternativa koja se pretpostavlja u odnosu na informacije koje se dobijaju je apsolutni gubitak Srbije”, zaključuje Vuković.
“Pišite svom kongresmenu ili senatoru – dajte SAD-u jasniju sliku o Crnoj Gori”
Kada je u pitanju tretman Vlade Crne Gore prema dijaspori, Vuković kaže da u Sjedinjenim Američkim Državama postoji jednostavan mehanizam uticaja na tamošnje donosioce odluka, te način da ih građani obavijeste o situaciji u kojoj se trenutno nalaze, a to je pisanje senatoru ili kongresmenu.
“Svi ljudi koji imaju pravo glasa, a imaju formiran svoj boravišni status u SAD-u, pa čak i njihovi rođaci, prijatelji, komšije mogu pisati svojim senatorima ili kongresmenima da ukažu na problem u Crnoj Gori. I tako počinje način stvaranja nove, drugačije paradigme o Crnoj Gori. Na taj način djeluje dijaspora Srbije u Čikagu, albanska dijaspora u Detroitu, hrvatska u Klivlendu. Crna Gora i prilike u regionu su samo jedna od mnogih karika kojima američka administracija mora da se bavi na spoljnopolitičkom planu. Svaka informacija koja dodatno pojašnjava stvari na terenu, može se kasnije koristiti na političkom planu kada se iz legislative SAD-a utiče na izvršnu vlast”, dodaje Vuković.
Svijest o gubljenju prozapadne većine u Crnoj Gori – posljedica sistemskog ograničenja
Komentarišući opasnost od gubljenja prozapadne većine u Crnoj Gori, Vuković kaže da to jeste trenutno ključni problem koji proizilazi iz jednog sistemskog ograničenja.
“Mnogi ljudi koji su na poziciji donošenja odluka, tu su u mandatu od tek četiri godine. Oni su po završetku svog mandata u obavezi da promijene region, a rijetko se ko od njih zadržava na poziciji bavljenja tim regionom. Dakle, u onom trenutku kada vide da su procesi u određenom smjeru formirani, da ih je teško u potpunosti riješiti, te da se u najboljem slučaju mogu samo menadžerisati, oni će prihvatiti to i prepustiti onom sljedećem da ih rješava”, pojašnjava gost Drugačije radio veze.
U kontekstu uticaja Rusije na Crnu Goru i narušenih odnosa sa Kremljom, a kasnije povezivanje antizapadnih aktera sa političkim subjektima koji su zauzeli većinu poslaničkih klupa nakon 30. avgusta 2020, Vuković komentariše na način da problem takvog strateškog pozicioniranja naše zemlje na Zapadu počinje onda kada nedovoljno aktivno, smjelo i jasno ukazujemo na rusku prijetnju kojoj smo bili izloženi 2016.
“Ono što najviše začuđuje jeste i stidljivost tadašnje vlasti, a sadašnje opozicije da pominju takvu epizodu. To je tadašnja opozicija ismijavala, konstruisala kao farsu i plasirala ideju o tome kao da je to neka vrsta lažne uzbune. I u kakvu je situaciju sada Crna Gora došla? Crna Gora je došla do toga da kada pitate sadašnju vlast na Zapadu: “Što vi mislite da bi bilo da se ostvarilo planirano te 2016.?”, oni kažu: “Pa Crna Gora je bila izložena ruskoj agresiji, pomozite nam da više ne budemo izloženi”. Dakle, isti oni koji su to tada ismijavali. Međutim, taj trenutak je vododjelnica i zato svako ko sjedi u psolaničkim klupama, predsjednica Skupštine, predsjednik Vlade, predsjednički kandidati u debatama, svi oni treba da se odrede prema događaju iz 2016. kako bi prikazali kako su orjentisani”, ističe Vuković.
Vrijednosti koje želi Crnoj Gori: Konsolidovana demokratija, izrazito sekularizovano društvo, liderska vizija
Upitan da za kraj zaključi kakve vrijednosti želi Crnoj Gori nakon predstojećih izbora, Vuković poručuje:
“Želim Crnoj Gori da ostane na putu konsolidacije demokratskih vrijednosti i postane konsolidovana demokratija. Kada to kaže, podrazumijevam da zaposleni u institucijama djeluju nezavisno od svoje partijske politike, ne smatrajući da ljudi koji psu partijski vojnici ne treba d arade u institucijama sistema. Ali, treba da se znaju obaveze svake institucije i odvojenost moći u društvu.
Drugo, želim da Crna Gora ostane izrazito sekularizovano društvo. Kada kažem sekularno, mislim na nivou Francuske, jer multietničko društvo kao što je crnogorsko ne može da opstane kao takvo ako nije sekularno, u suprotnom imate Liban gdje je klerikalizovano etničko društvo.
Društvo koje je digitalno i informativno edukovano, da ne bude podložno manipulacijama, spinovima i lažima sa drugih strana.
Društvo koje zna što znači liderstvo i odgovornost za svoje postupke. Jer ja kod nove generacije mlađih političara ne vidim to, već samo demagogiju, snažan oslonac na retoriku bez suštine, populizam koji je prethodnica fašizaciji i klerikalizaciji društva. A tako nešto nikako ne mogu da podržim.”