Vlada nema kapacitet za neophodne reforme

Vlada Crne Gore nema kapacitet da sprovede potrebne reforme koje bi Crnu Goru približile članstvu u Evropskoj uniji, kazala je za Pobjedu izvršna direktorka Centra za građansko obrazovanje (CGO) Daliborka Uljarević navodeći da je to prepoznala i Evropska komisija jer je u Izvještaju o napretku ocijenjeno da „neka ključna ministarstva nijesu pokazala dovoljno posvećenosti i konstruktivnog angažmana u procesu pristupanja EU pod novim rukovodstvom“.

Uljarević precizira da za 15 godina, koliko dobijamo slične izvještaje EK, nikada takva konstatacija o administrativnim kapacitetima nije bila u njima.

“Stvari postaju ozbiljnije kad vidimo da čelni ljudi Vlade ne razumiju proces EU integracije, zatim uz činjenicu da je razorena stara pregovaračka struktura, i da se ušlo u formiranje nove bez bilo kakvih prethodnih analiza koje bi ukazale u kojim djelovima i kako treba da se ona transformiše da bi bila usklađena sa novom metodologijom, ali i manje birokratizirana a efikasnija”, navodi Uljarević.

Članstvo prioritet samo u teoriji

Čelni ljudi Vlade, uključujući i premijera Zdravka Krivokapića, više puta su govorili da su EU integracije glavni prioritet Vlade i da je krajnji cilj ispunjavanje preduslova za članstvo do kraja njihovog četvorogodišnjeg mandata.

Upitana da li, imajući u vidu parlamentarnu i krizu izvršne vlasti, Vlada ima kapaciteta i uopšte volje da sprovede neophodne reforme, Uljarević navodi kako ne vjeruje da je pristupanje uopšte prioritet izvršne vlasti, jer, kako kaže, u praksi ove Vlade se to ne pokazuje.

“To primjećuje i EK koja, između ostalog, konstatuje u uvodu Izvještaja za 2021. da se ,,Politička posvećenost crnogorskih vlasti strateškom cilju evropskih integracija dosljedno navodi kao ključni prioritet zemlje tokom prilično izazovnog izvještajnoj perioda koji obilježava i trajuća pandemija korona virusa“. No, kad se ovo uporedi sa Izvještajem iz 2020. godine, vidimo da nedostaje dio kojim se ranije ova rečenica završavala – ,,i uglavnom se prevodi u političke odluke“. Znači, nema čak ni na nivou donošenja političkih odluka, a kamoli njihove primjene, refleksije ovog navodnog prioriteta Vlade”, precizira Uljarević.

Premijer i većina članova Vlade, kako smatra, nijesu u središte svog rada stavili javni, već partikularni interes oličen u onom što je posvećenost ispunjavanju želja jedne vjerske zajednice, odnosno SPC, i vezanih interesa.

“U tom dijelu, ova Vlada nastavlja onim pogrešnim putem kojim je hodila ranija, koja je prioritizirala partijski i vezane interese moćnika. Nesporno je da to nije mapa puta za ispunjavanje zahtjeva koje pred nas stavlja složeni proces evropeizacije i demokratizacije. Konačno, a podjednako važno – ova Vlada neće ispuniti preduslove za članstvo do kraja četvorogodišnjeg mandata, jer taj mandat neće ni trajati toliko. Iznenadila bih se da Vlada dočeka i punu polovinu mandata”, tvrdi Uljarević.

Partijsko zapošljavanje – i šire i „dublje“ od DPS-a

Odgovarajući na pitanje zbog čega smatra da je u Izvještaju notiran ubljedljivo najgori rezultat u vladavini prava koja je ključna oblast za napredak u integracijama, Uljarević kaže da tu ima značajnog negativnog učinka bivšeg ministra pravde, ljudskih i manjinskih prava (Vladimira Leposavića prim. aut), ali i činjenice da se o vladavini prava jedno priča od strane političkih subjekata kad su u opoziciji, a drugo kad su na pozicijama vlasti.

“Naime, pokazalo se da nova vlast, kao i prošla, nema svijest o važnosti jačanja institucija već se fokusira na ostvarenje uticaja i u onim organima gdje je takav uticaj direktno organičavajući za nezavisno i profesionalno djelovanje. Zato danas nemamo Tužilački savjet, niti kompletiran Sudski savjet ili Ustavni sud, ali ni predsjednika DIK-a, sve članove Senata DRI, itd. To ima svoju refleksiju i u funkcionisanju pravosuđa, koje je praktično u v. d. stanju, i u kojem se, po prvi put od 2015. godine, konstatuje stagnacija”, navodi Uljarević.

Takođe, dodaje, nekadašnja opozicija, koja je prethodnoj Vladi s pravom zamjerala partijsko zapošljavanje, sada pokušava u sprintu da pokaže da može i šire i dublje od DPS-a i njegovih koalicionih partnera postavljati ljude samo zato što imaju preporuku partije ili crkve, a gazeći sve ostale objektivne kriterujume.

“To vidi i EK, koja opominje da je potrebna snažna politička volja za efikasnu depolitizaciju javne administracije, optimizaciju državne uprave i primjenu upravljačke odgovornosti. U prevodu, pored tog talasa politizacije sistema i izostanka optimizacije, EK konstatuje i izostanak odgovornosti onih koji vode državnu upravu, što je krajnje zabrinjavajuće”, poručuje Uljarević.

Direktor policije prva „evropska“ provjera

Iz Vlade je, nakon objavljivanja Izvještaja, saopšteno da su spremni odmah da primijene sve preporuke. Ipak, otvoreno je pitanje u iskrenost te namjere, pogotovo jer se i u Izvještaju konstatuje da je značajno slabljenje pregovaračke strukture, napravljeno upravo u mandatu ove izvršne vlasti.

Uljarević navodi da će tvrdnje Vlade o agilnoj spremnosti primjene preporuka EK imati smisao jedino ako Izvještaj EK bude indikator procjene rada svih u administraciji, odnosno ako oni rijetki segmenti koji su u tom Izvještaju istaknuti u pozitivnom svijetlu ostanu sačuvani.

“Ukoliko premijer nastavi insistirati na tome da smjenjuje ljude koji imaju integritet i profesionalno obavljaju posao, bilježeći natprosječne rezultate za naš kontekst, a istovremeno da štiti one koji prave nesumnjivu štetu sistemu i državi, samo zato što dijeli svjetonazor ovih drugih, onda će biti jasno da Vlada ide otvoreno antievropskim putem. Na primjer, prva konkretna provjera posvećenosti ili odustanka premijera od putu ka EU biće sudbina direktora policije”, zaključuje Uljarević.

Izvještaj notirao i uticaj Srbije i rast nacionalističke retorike

U Izvještaju zvanični Brisel notira i da su bilateralni odnosi sa Srbijom obilježeni tenzijama, optužbama za miješanje u izborne procese i u vezi su sa pitanjima koja se tiču SPC, što je dovelo do porasti nacionalističke retorike. Takođe se dodaje da su politička ali i medijska scena izuzetno polarizovane.

Uljarević podsjeća da su odnosi sa Srbijom, u dužem vremenskom periodu, poremećeni, ali to, smatra, nije krivica Crne Gore, već zvanične Srbije koja posljednjih godina iskazuje nedvosmislenu želju da ima svoj udio u procesima donošenja odluka u Crnoj Gori.

Prema njenim riječima, nova Vlada je tu pokušala neke stvari promijeniti, ali svima je jasno da do kvalitativne promjene, koja podrazumijeva zaštitu interesa Crne Gore, ne može doći dok god postoje aspiracije zvaničnog Beograda da upravlja Crnom Gorom, bilo da je to, kako kaže, pod plaštom tzv. srpskog sveta ili na neki drugi način.

“Takođe, polarizacija medijskog sektora nije novina, ona se pominje i u ranijim izvještajima EK za Crnu Goru, pri čemu je sada obilježena i značajnim uključenjem medija iz regiona i ponovljenim zahtjevom EK da se uloži više napora u ograničavanju efekata dezinformacija, kao i uznemiravanja i govora mržnje u online prostoru, uz, naravno, balansiranje sa slobodom izražavanja”, istakla je ona.

Inače, dodaje Uljarević, mi tu naglašenu kontaminaciju online prostora bilježimo od usvajanja Zakona o slobodi vjeroispovijesti u decembru 2019, posebno u dijelu odnosa prema ovom Zakonu i SPC.

“Vlada Crne Gore koja je zauzela poziciju isključivosti prema velikom broju građana i nema ni legitimitet ni kapacitet da vodi neki proces koji bi doveo do smanjenja tenzija. Posebno treba naglasiti i da tu te tenzije kulminaciju doživjele 5. septembra na Cetinju, a premijer i Vlada imaju u tome značajan udio… Neophodno je da otvorimo širi društveni i politički dijalog o vrednosnoj osnovi koja mora biti orijentir u oblikovanju javnih politika i donošenju odluka, odnosno o tome kakvu državu Crnu Goru želimo, kako da je učinimo inkluzivnom i kako da zadržimo građanski koncept, koji je sada ozbiljno ugrožen klerikalizacijom. Opšta klima se mora mijenjati, jer ona nije podsticajna ni za donošenje važnih odluka koje zahtijevaju raznovrsnu i kredibilnu većinu koja može, na primjer, odblokirati pravosudni sistem ili izvesti sveobuhvatnu reformu izbornog sistema”, zaključila je Uljarević.