Samardžić za Aktuelno: Na destabilizaciji CG rađeno još za vrijeme Tadića, Vučić je samo preuzeo njegovu politiku

Vlada Crne Gore je, nakon svega sto dana, uspjela da razvali nacionalnu vazduhoplovnu kompaniju, da izazove masakr neodgovornim i nestručnim ponašanjem u pandemiji, da produbi nacionalne podjele, da klerikalizuje javni život i kulturu. Imidž vlade i Crne Gore postale su bizarne, sporedne ličnosti, nedorasle savremenim izazovima, spremne i sposobne samo za kvislinško sasluživanje direktivama Beograda i Moskve. Crna Gora postala je i nepouzdan NATO partner, rekao je u razgovoru za portal Aktuelno Nikola Samardžić osnivač političke organizacije Glas, istoričar i profesor Univerziteta u Beogradu.

Odgovarajući na naše pitanje šta je mislio kada je nedavno izjavio da „da nije skupina opasnih i štetnih namjera, opasnih i štetnih za svaku nacionalnu zajednicu… nova vlast u Crnoj Gori ostala bi samo predmet sprdnje“, Samardžić to simbolično objašnjava pričom o biku Veselinu.

 “Ima ona priča o biku Veselinu, ova vlada je samo predigra, dok se ne uveze još birača iz Srbije i Bosne koji će dovesti na vlast Demokratski front”, rekao je on.

(Pojašnjenja radi, Veselin je naziv za bika bez pedigrea, kojeg stočari puštaju da odradi romantični dio, tj. predigru, da “uveseli” nezainteresovanu kravu i spremi je za parenje. A onda dovode rasnog bika, a Veselin ostaje sam.)

Aktuelno: Izbori u Nikšiću su završeni, najjača partija je DPS, a vlast će, vjerovatno, formirati Demokrate i DF. Uoči tih lokalnih izjavili ste izjavili da je „Nikšić 2021. Vukovar 1991, drugim sredstvima“. Ko je od Nikšića pokušao da napravi Vukovar? Kako ocjenjujete ovakav izborni ishod u Nikšiću?

Samardžić: Raspad Jugoslavije je u toku. Za Crnu Goru, on nije okončan obnovom nezavisnosti 2006. Umjesto da nezavisnost očuva na najširoj mogućoj društvenoj platformi, na dogovoru o ulasku u EU, Crna Gora je krenula putanjom identitetske politike, koja je tijesnom većinom odbačena na izborima 30. avgusta 2020, a na izborima u Nikšiću jasnijom većinom. Prvi izbor, 30. avgusta, bio je odbacivanje statusa nezavisnosti pod političkim uticajem SPC i agenture Beograda i Moskve koja se kandidovala na izborima i te izbore dobila. U Nikšiću je, nakon prethodnog iskustva, formirana većina čija je jasna poruka povratak Crne Gore u status autonomne pokrajine, ali ne “srpskog sveta”, nego onog statusa koji je dodijeljen Donbasu nakon ruske agresije na Ukrajinu. U Nikšiću je poražena ideja nezavisne Crne Gore i nezavisne Srbije istovremeno. Krivokapić i Bečić su poslužili samo da namaknu većinu Demokratskom frontu. Zapravo su svi procesi koji nas nose u neizvjesnu budućnost potencijalno opasniji od onih koji su se odvijali tokom opsada Vukovara i Dubrovnika prije trideset godina. Tada su Milošević, Bulatović i JNA bili otpadnici od evropskog međunarodnog poretka. Danas taj poredak ne postoji. Evropska unija je razvaljena malignim ruskim uticajem i kineskom korupcijom. NATO je u stanju dremeža. SAD se suočavaju s katastrofalnim nasleđem Trampove administracije i dramatičnim globalnim izazovima. Zato je Nikšić pao drugim sredstvima, jednostavno, većina birača se opredijelila da Crna Gora i Srbija postanu mala Rusija, pod parolom “srpskog sveta”. Ta pojava, to opredjeljenje, u Crnoj Gori nije novo.

Aktuelno: Vlast na državnom nivou u Crnoj Gori formirala je SPC, a presudno je uticala i na izbore u Nikšiću. Imate li objašnjenje za toliki uticaj crkve na politički život Crne Gore?

Samardžić: Kod nas su nacionalizmi i klerikalizam reaktivni. Crna Gora nakon 2006. nije postala otvoreno građansko društvo čiji je identitet evropski.

Bili ste otvoreni za ministarku Bratić, ili za propagandiste iz Beograda koji su vam trovali djecu po najglupljim političkim idejama, za popove, ruske tajkune i mafijaše. Niste mogli da zaposlite nekoliko desetina stručnjaka, naučnika, umjetnika iz Srbije, da i oni postanu dio jedne nove, zajedničke vizije? Nego, FPN, udba, mantijaši. SPC je vodila upornu političku kampanju kako bi osnažila srpsko biračko tijelo, a Srbi nisu, niti djelimično, integrisani u EU-NATO konsenzus o politici i identitetu. SPC je privukla dio crnogorskog biračkog tijela koje je okretanje srpskoj crkvi smatralo pobjedom opredjeljenja koja su poražena 1948, kad je Crna Gora duboko traumatizirana. Nije to nikakav povratak hrišćanstvu, naprotiv, Crna Gora okrenula se Putinu kao novom Staljinu čiji je Amfilohije izaslanik na zemlji.

Aktuelno: Mnogi analitičari smatraju da je Crnoj Gori potreban novi 13. jul, naravno ne oružana pobuna, već građanski bunt, zbog politike nove vlasti koja Crnu Goru vidi kao dio tzv „srpskog sveta“. Da li u Crnoj Gori vidite snage koje su spremne da se, na demokratski način, odupru urušavanju temelja na kojima počiva suverena i građanska Crna Gora?

Samardžić: Potrebno je prethodno uspostaviti građanski dogovor o zajedničkim ciljevima. Ulazak u EU, koji podrazumijeva nastavak reformi, ali i građanski mir, najšira je politička platforma koja je u ovom trenutku moguća. Da se više radilo na evropskom dogovoru s dijelom srpske zajednice u Crnoj Gori, taj bi dogovor bio izvjesniji i sigurniji. Naprotiv, dio crnogorske zajednice prepušten je ibeovcima i crkvi. Kažete, suverena i građanska Crna Gora, to je ona Crna Gora koja će biti prvi izbor svima koji u nastavku reformi i evropeizaciji vide svoju ličnu, profesionalnu, poslovnu ili privatnu budućnost, bez obzira na nacionalno povjerenje. Nov crnogorski nacionalizam koji je insistirao na identitetskoj, umjesto na evropskoj politici, poražen je i 30. avgusta i nedavno u Nikšiću. Taj nacionalizam nije agresivan, nije nasilan, nije opasan, ali je nedovoljno integrativan, a u izbornim procesima očigledno gubitnički. U Nikšiću se biralo između ljudi koji su ubijeni na dvije strane u Drugom svjetskom ratu, i naravno da će pobijediti kandidat koji je najbizarniji u toj igri apsurda, i, naravno, najprimitivniji.

DPS je u Nikšiću bio odlučan, imaju platformu za budućnost koja mi je politički bliska, a građanski bunt bio bi mirno sredstvo koje će uspjeti ako se o ciljevima, ponavljam, uspostavi unutrašnji građanski dogovor, i za taj dogovor dobije međunarodna podrška.

Aktuelno: Nova Vlada ne propušta priliku da kaže kako iza nje stoji međunarodna zajednica i kako imaju njihovu podršku. Međutim, u poslednje vrijeme dešava se da upravo od strane EU dolaze kritike na račun određenih poteza vladajuće većine, posebno Vlade. Kolika je zasluga međunarodne zajednice što danas Crna Gora ima ovakvu vlast?  

Samardžić: Teško je ponuditi jednostavan odgovor na takvo pitanje. EU nije uspjela da integriše bivšu Jugoslaviju i to je jedno od mogućih objašnjenja krize u EU. To nikad neće priznati evropski zvaničnici, naročito ne njihove diplomate koje su i u Srbiji i u Crnoj Gori ili aktivni saučesnici ili mirni posmatrači, i ne manje odgovorni. Danas i referendum o nezavisnosti i ulazak u NATO izgledaju prije kao incidenti. Crna Gora ipak nije sama stavila na kocku i nezavisnost i evropsku budućnost. Prije godinu dana bilo je očigledno da su države članice Višegradske grupe napustile evropski politički konsenzus i okrenule se onoj saradnji s Rusijom i Kinom koju ne predviđaju evropske norme i vrjednosni sistemi. Danas je Njemačka, u terminalnoj fazi političke karijere Angele Merkel, onaj oslonac populistima, i ruskim i kineskim nelegitimnim i koruptivnim interesima, koji je do nedavno bio američki predsjednik Donald Tramp. U kojoj su mjeri Trampova QAnon ambasadorka u Podgorici, skoro cio NGO sektor, agenti iz Rusije i Srbije, SPC, doprinijeli promjeni vlasti, i, važnije od toga, promjeni opšteg političkog kursa, na to pitanje tek ćemo dobiti konkretnije odgovore, i ne možemo ih nuditi sami.

Aktuelno: Uplitanje Srbije u unutrašnja pitanja Crne Gore je sve otvorenije, a medijska kampanja sve brutalnija. Na ova dešavanja nema nikakve reakcije od međunarodnih partnera. Kako to komentarišete?

Samardžić: Htjeli mi to ili ne, naše su veze neraskidive. Logika spojenih sudova je neumoljiva. Raskid s Bulatovićem 1997. doprinio je padu Miloševića 2000, ubistvo premijera Đinđića uticalo je, posredno, na odluku o nezavisnosti 2006. Pokušaj državnog udara 2016. bio je neozbiljan, Crna Gora je naredne godine ušla u NATO. Ulaskom u NATO je obesmišljen zločinački projekt kojim se iz Beograda i Podgorice rušila Jugoslavija, agresijom protiv susjeda i propagandom koja je našu zajedničku budućnost vidjela na onoj, istočnoj strani Berlinskog zida. Za većinu u Srbiji, i za Vučićevu vlast i za Đilasovu opoziciju Crna Gora je, najviše, samo autonomna pokrajina. Na destabilizaciji i putinizaciji Crne Gore radili su još 2008-2012. predsjednik Tadić i ambasador Lutovac. Vučić je samo preuzeo njihovu politiku koja je kvislinška jer Crnu Goru i Srbiju izuzima iz evroatlanskog svijeta i gura ih u status ujedinjene ruske gubernije, sa srpskim dijelom Bosne i Hercegovine. Međunarodne reakcije će se pojaviti tek ako nova američka administracija bude doprinijela konsolidaciji EU, i novoj strateškoj ulozi koju NATO mora preuzeti od ruske agenture i njenih lokalnih bandi.

Aktuelno: Jedna od afera koje potresaju Crnu Goru je i odavanje tajnih podataka iz Agencije za nacionalnu bezbjednost na čijem je čelu Dejan Vukšić. Kakve posljedice po Crnu Goru, kao članicu NATO-a, može imati curenje podataka?

Samardžić: Nadam se da će afera diskreditovati sva politička usmjerenja u Crnoj Gori i Srbiji koja nas za račun Rusije i Kine, i iz kvislinških poriva, izuzima iz pripadnosti evropskoj civlizaciji, njenim institucijama, normama i vrijednostima. Tek će se potvrditi, i postati jasnije, da su Đukanović i Đinđić bili na dobrom putu. I moramo se organizovati, napraviti zajednički dogovor, kako jedni drugima na tom putu da pomognemo. Nezavisna Crna Gora srpskija je od vazalne Crne Gore. Evropska Srbija bila bi najbolji partner Crnoj Gori i svim jugoslovenskim susjedima, narodima i narodnostima. Evropska integracija ujedno je jugoslovenska reintegracija, na osnovama jasnih pravila i čistih računa.

Aktuelno: Najavljivano je da će Crna Gora do 2025. godine ući u EU. Kada pogledamo rezultate Vlade do sada, kakve su nam šanse za ulazak u evropsku porodicu?

Samardžić: Imamo osnova za jedan razuman optimizam. Prvo, u ovom trenutku najjasnije su profilisane političke snage u Crnoj Gori koje predvodi DPS u smislu orjentacije za budućnost, primjene evropskog zakonodavstva i integracije društva u evropskom kontekstu, umjesto u usko nacionalnom crnogorskom ili srpskom. Štaviše je DPS dobio na novom legitimitetu, ako se zaključi kakvi su formirali vladajuću većinu, ali i mirnom predajom vlasti, i sposobnošću da ponudi nove ličnosti i nove platforme za budućnost. Drugo, konsolidacija EU nakon dolaska nove administracije u SAD doprinijeće jasnoj identitfikaciji svih odgovornih, u Crnoj Gori, Srbiji, regionu, za opstrukciju evropske integracije. Opstrukcija podrazumijeva korupciju, kriminal, kampanje laži, desekularizaciju, političke progone, konačno i fizičko nasilje. Treće, pred nama je politički prostor koji dopušta da uspostavimo prekograničnu političku saradnju koja će voditi zajedničkim ciljevima, ponavljam, uz poštovanje svakog suvereniteta i uvažavanje svih manjih političkih razlika, ili kulturnih razlika. Da zaključim, u optmizam moramo unijeti i više pameti i više dobrih emocija.

A. Šofranac