”Neka smo vas pobili”

Piše: Aleksandar Sekulović

Izjava mlade studentkinje iz Sarajeva „Neka smo vas pobili“, kao i sve ono što se događalo u vezi sa njom, predstavlja jedan višeslojan i višeznačan fenomen koji se može raščlaniti na način koji sledi.

Prvo, ta izjava nije samo, odnosno nije uopšte, verbalni ispad jedne mlade osobe lošeg vaspitanja, već pokazatelj kolektivnog stanja duha u sredinama gde žive Srbi. Sa tom izjavom javno se saglasio visoki predstavnik srpskog establišmenta Vulin, što on ne bi mogao da učini da su drugi iz tog establišmenta bili protiv, iz čega se može zaključiti da su sa tom izjavom saglasni i Vučić, Dačić, Dodik i njihove političke stranke, kao i njihovo biračko telo, zatim sve opozicione partije koje su tu izjavu propratile ćutanjem i njihovo članstvo i birači, veliki deo vodećih intelektualaca i drugih javnih ličnosti, a o saglasnosti Srpske pravoslavne crkve ne treba ni govoriti. Ova sveopšta saglasnost dozvoljava da se pretpostavi da procenat Srba saglasnih sa njom u bosansko-hercegovačkom entitetu pod nazivom Republika srpska iznosi verovatno 99 odsto, a u Srbiji i teritorijama pod njenim uplivom 98 odsto. To su procenti koji ukazuju na totalno slaganje, što znači da je izjava „Neka smo vas pobili“ nešto što odražava kolektivno raspoloženje i jedinstven politički stav srpskog naroda danas.

Drugo, izjava „Neka smo vas pobili“ logički znači da smo mi njih pobili a ne oni nas, odnosno da tu nije bilo nikakvog uzajamnog ubijanja, u kom slučaju bi ta izjava glasila „Neka smo se pobili“, već prvenstveno ubijanja jednih od strane drugih. To što je napadnuta strana uzvraćala otporom pa i ona ubila nekog iz suprotne strane, ne menja ništa na suštini stvari. I Jevreji u Nemačkoj pružali su otpor i možda pobili nekoliko desetina nacista, ali to ne menja prirodu onoga što se događalo u Nemačkoj. Dakle, ako smo mi njih pobili, i neka smo ih pobili, onda to nije bio nikakav građanski rat, a još manje neki „oslobodilački“ rat Srba, u kome se dve strane međusobno ubijaju, već agresija jedne strane na drugu, odnosno agresija Srbije najpre na Hrvatsku a zatim i na Bosnu i Hercegovinu. A da se radilo o agresiji potvrđuje i činjenica da je Srbija, sa prisvojenom bivšom JNA, bila vojnički daleko nadmoćnija od napadnutih Hrvatske i Bosne i Hercegovine. Tako su Srbi 1994. godine raspolagali sa 1.170 tenkova, a dve napadnute države sa samo 285, dok je aviona i helikoptera bilo 252 i 136 prema 22 i 10. U istoriji ratovanja nema primera da je oslobodilački rat vodila strana koja je bila višestruko nadmoćnija.

Treće, izjava „Neka smo vas pobili“ sadrži veliki afektivni naboj i ona je, u voljnom i emotivnom smislu, istovetna sa izjavom „Baš volim što smo vas pobili“. To ukazuje da smo mi želeli da ih pobijemo, da je naš prvi cilj bio da ih pobijemo i to što više to bolje, odnosno da smo imali svesnu genocidnu nameru kako prema Hrvatima tako i prema Bošnjacima. Uostalom, tu genocidnu nameru prema Hrvatima najavio je još Dobrica Ćosić rečima „Na ustaška i hrvatska zločinstva, odgovoriće se srpskom osvetom i zločinima“. Iz tih reči proizašli su razaranje Vukovara, Ovčara, granatiranje Dubrovnika, a genocid nad Hrvatima sprečen je samo zahvaljujući brzom međunarodnom priznanju   nezavisnosti Hrvatske, kao i žestokom vojnom otporu Hrvata koji su čak, na kraju, vojno porazili Srbe.

U Bosni i Hercegovini stvari su tekle drugačije usled oklevanja međunarodne zajednice da stane na stranu Bošnjaka, što je nama dalo vremena za izvršenje masovnih pokolja sa ciljem istrebljenja bošnjačkog naroda. Takvu našu nameru otkriva naročito činjenica grupnog ubijanja Bošnjaka, ali i svi drugi akti koji su vodili smanjenju bošnjačke populacije. To smo ostvarivali ne samo genocidom u Srebrenici, več i granatiranjem mesta masovnog okupljanja Bošnjaka, kao što su Markale ili Kapija u Tuzli, zatim stvaranjem koncentracionih logora kako bi se smanjio natalitet Bošnjaka, sistematskim silovanjem Bošnjakinja kako bi rađale srpsku decu, spaljivanjem živih ljudi kao u Višegradu, totalnom opsadom gradova, kao što je Sarajevo, kako bi nehumani uslovi života vodili smanjivanju bošnjačke populacije i raznim drugim metodama. A o našoj genocidnoj nameri jasno govore brojne izjave i pretnje srpskih političara iz toga doba kao, na primer, izjava Dragoslava Bokana, danas veoma uvažene ličnosti na javnoj sceni Srbije, po kojoj „prosuti tursku krv, to je srpska dužnost najsvetija“.

Četvrto, izjava „Neka smo vas pobili“, kao i slične izjave i akcije koje se danas plasiraju u javnom prostoru Srbije, pokazuje kontinuitet, trajnost i nepromenljivost srpskog nacionalizma. To proizlazi iz same činjenice da je od raspada Jugoslavije prošlo više od trideset godina a današnji narativ je isti kao i onda. Između ta dva narativa postoji neprekinuta nit i uzročno-posledična veza koja pokazuje nepromenljivost duhovne klime u srpskom društvu. Tako, između Vučićeve izjave o ubistvu sto Bošnjaka za jednog Srbina i izjave „Neka smo vas pobili“ postoji direktna veza; ista takva veza postoji između tvrdnje Jovana Dučića da je život Srba sa Hrvatima „apsolutno nemoguć“ i zalaganja mladog glumca Kostića da se podigne neki Berlinski zid prema Hrvatima; ista veza postoji i između stava u Memorandumu SANU da samo srpski narod nije ostvario pravo na sopstvenu državu i uzvika frontmena naci-muzičke grupe Beogradski sindikat, na masovno posećenoj proslavi u Beranu jula ove godine, da je „srpski narod danas najugroženiji narod u Evropi“.

O nepromenljivoj prirodi i trajnosti srpskog nacionalizma može  se beskonačno argumentovati, ali važnije od toga je ukazati na nastojanje dela intelektualne i političke elite da minimiziraju ulogu srpskog nacionalizma, pa čak i negiraju njegovo postojanje. Oni, kada su u dobroj veri, što uglavnom nije slučaj, smatraju da u centru pažnje treba da budu pitanja političkog sistema, karaktera politike, ustavno-pravnog poretka i gorućih socijalnih problema kao što su kriminal i korurupcija. Ovaj stav je teorijski i metodološki pogrešan. Politički ambijent u Srbiji prošao je kroz  različite faze i promene, ali stavovi srpskog nacionalizma ostajali su uvek isti, što govori o tome da se političkim promenama ne može menjati ideologija srpskog nacionalizma. S druge strane, ne shvata se da su mnoge devijantne pojave u društvu indirektna, a često i sasvim direktna posledica hegemonije srpskog nacionalizma. Jednostavno rečeno, dok u društvu dominiraju teme koje nameće srpski nacionalizam (o ugroženosti srpskog naroda) i dok je srpski narod zaokupljen time „kolika a ne kakva“ država treba da bude Srbija, kako je to pregnantno definisala Olga Popović-Obradović, veoma je teško društvenu pažnju usmeriti na kvalitet života i tekuća politička, pravna i ekonomska pitanja. Notorno je da u društvu u kome dominira mentalitet opsadnog stanja nema mesta za razvoj demokratije, izgradnju pravne države i za istinitost kao životni princip. U takvom društvu istina biva progonjena a rukovodeće načelo postaje „laž je srpski nacionalni interes“ kako je govorio Dobrica Ćosić. Sve to daje mogućnost nosiocima vlasti da, zaklonjeni pričom o ugroženim vitalnim nacionalnim interesima, čine brojne zloupotrebe u svakodnevnom životu. Iz toga sledi zaključak da prava borba protiv devijantnih pojava zahteva pre svega borbu protiv srpskog nacionalizma.

Peto, činjenica da je izjavu „Neka smo vas pobili“ dala mlada osoba, koja nema nikakvo lično iskustvo o ratovima 90-ih godina, ne predstavlja izuzetak. Naprotiv, autori sličnih izjava, akcija i manifestacija su poglavito mladi ljudi rođeni nakon završetka ratova u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini, pa čak i nakon rata na Kosovu i NATO bombardovanja 1999. godine. Osim ove devojke i njene drugarice mladi ljudi su i glumac Kostić, frontmen grupe Beogradski sindikat, crtači grafita sa likovima Ratka Mladića i Draže Mihailovića, autori i izvođači nacionalističkih pesama, učesnici navijačkih orgijanja, pisci parole „Polećela crna ptica, Pljevlja biće Srebrenica“, ljubitelji slogana „leleču Turci, kukaju bule“ kao što je Marko Kovačević, gradonačelnik Nikšića i miljenik Srpske pravoslavne crkve, i brojni drugi rasuti po društvenim mrežama, tabloidima i naci-organizacijama kao što su Rod, Narodne patrole, Levijatan i druge.

Očigledno je da na društvenu scenu u Srbiji i celom srpskom korpusu stupa generacija onih koji su edukovani na zvaničnim državnim stavovima i na udžbenicima istorije sa interpretacijama srpskog nacionalizma, tako da dugogodišnja i sistematska nacionalistička indoktrinacija počinje da daje rezultate. Na osnovu toga može se tvrditi da su sadašnje nacionalističke manifestacije mladih tek početak i da u Srbiji i srpskom korpusu predstoji novi snažan talas srpskog nacionalizma i desnog ekstremizma. Današnja intenzivna nacionalistička propaganda i nepromenjeno edukovanje mladih na istorijskim falsifikatima i revizionizmu vodi stalnom umnožavanju sledbenika nacionalističke ideologije i spiralnom rastu nacionalističkih osećanja, što znači da u narednim godinama treba očekivati porast javnih ispoljavanja te kolektivne i individualne šizofrenije, čija je osnova u uverenju da je srpski narod danas najugroženiji narod u Evropi.

Srpsko društvo nije u stanju da samo izađe iz ovog začaranog kruga. Kao što čovek ne može sam sebe da podigne, tako se ni srpsko društvo ne može osloboditi nacionalizma koji je hegemona snaga u njemu. Rešenje može biti samo u spoljašnjem nametanju procesa denacifikacije, kao što je to učinjeno u posleratnoj Nemačkoj. To podrazumeva usvajanje zakona protiv svake vrste nacionalističke propagande, desnog ekstremizma, govora mržnje, nacionalne netrpeljivosti i negiranja genocida, kao i njihovu energičnu primenu, zatim izmenu udžbenika istorije, nastavnih planova i programa, zabranu rada desničarskih i nacionalističkih organizacija, energično uklanjanje grafita o osuđenim ratnim zločincima i krivično gonjenje njihovih autora, kao i druge slične mere. Reč je, dakle, o jednoj  sistematskoj i kompleksnoj akciji koja bi, zbog toga što je već dobrano zakasnila, morala trajati dugo vremena.