Ljudi koji su na vlasti u Crnoj Gori spadaju u najiskusnije kreatore javnih politika na Balkanu tako da, uprkos snažnim pokušajima uticaja sa strane i nekim unutrašnjim potresima, kod vas nekakve nestabilnosti neće biti, ocijenio je u razgovoru za Vikend novine hrvatski politički analitičar Davor Gjenero.
On je, takođe, ocijenio da Bregzit nema nikakve veze sa pozicijom Zapadnog Balkana u odnosu na EU, te da bi eventualna promjena vlasti u Crnoj Gori dovela u pitanje ne samo vanjsko političku orijentaciju, nego i samu održivost državotvornog, indipendetističkog projekta.
“Bregzit nema apsolutno nikakve veze sa pozicijom Zapadnog Balkana u odnosu na Evropsku uniju. Problemi koji postoje u približavanju EU, postojali bi i da nema Bregzita, kao što su postojali i prije cijele priče sa odlaskom Velike Britanije. Kada je o regionu i Evropskoj uniji riječ, probleme imamo na obje strane. Pojedine države, prije svega zemlje Beneluksa, smatraju da novo proširenje Unije nije smisleno, da ne donosi koristi, već velike troškove”, ocijenio je on.
Takođe, dodaje, i da Unija sa Bugarskom, Rumunijom, Hrvatskom ima velike unutrašnje strukturne nerazmjernosti i da bi svako dalje proširenje te probleme samo povećavalo.
“Zaboravili su dva razloga zašto je nastala Evropska unija. Jedan je da Unija kao mirovni projekat treba da spriječi svaku mogućnost ponovnog ratovanja na evropskom kontinentu, a drugi je bio osigurati dovoljno hrane Evropi, koja je bila na rubu gladi u vrijeme kada je proces integracije počeo. Danas zemlje EU, bar dobar dio njih, postojeće stanje uzimaju zdravo za gotovo i ne razmišljaju da je proširenje, kao mirovni proces, i proširenje kao proces širenja blagostanja, još potreban i važan. U regiji se problemi razlikuju od države do države. Najproblematičnija trenutno je Srbija koja nije spremna na stvarnu harmonizaciju sa politikama EU. Najbolje se to vidi u činjenici da, umjesto da napreduje u harmonizaciji i učestvuje u zajedničkoj evropskoj vanjskoj i bezbjednosnoj politici, Srbija u tom aspektu nazaduje i danas je u manjoj mjeri harmonizirana sa EU nego što je to bila na početku pregovaračkog procesa”, smatra on.
Ističe da je Crna Gora zatvorila pregovore o poglavlju zajedničke vanjske i sigurnosne politike i potpuno je harmonizovala vanjsku politiku sa politikom EU.
“Kod Crne Gore je problem činjenica da Evropska unija u nedovoljnoj mjeri uvažava i nagrađuje takvo vrlo skrupulozno ponašanje. Kod Crne Gore napravljen je izrazito važan i izrazito poštovanja vrijedan iskorak koji EU zaboravlja, da je Crna Gora riješila sva granična pitanja sa susjedima, osim sa Hrvatskom, ali sa Hrvatskom pitanje granice ni na koji način ne komplikuje odnose dvije države. Jer postoji dobar privremeni režim koji onemogućava događanje incidenata. Mislim da se i Hrvatska na taj način ponaša i to je veoma dobra i važna stvar”, navodi Gjenero.
Odgovarajući na pitanje da li Crna Gora može postati članica EU do 2025. Gjenero je rekao da se od početka znalo da u toku mandata ove Evropske komisije ne može biti proširenja.
“Rok da do 2025. Crna Gora postane članicom EU je jako optimističan. To bi značilo da Crna Gora do 2023. godine mora završiti pregovore. Nakon toga treba šest mjeseci za izradu pristupnog ugovora i barem godinu i po za ratifikaciju ugovora u zemljama članicama. Da biste to postigli, morali biste jako udarnički zatvarati pristupna poglavlja, što je moguće, ali je pitanje ima li EU administracija dovoljno snage i kapaciteta da to u tom roku procesuira. Drugo, imate problem koji Hrvatska nije imala. U Hrvatskoj nije bilo parlamentarne stranke koja bi na bilo koji način opstruirala hrvatsko pristupanje EU. Crna Gora nažalost to ima. Te snage su toliko snažne da se u Crnoj Gori ne bi smjela dogoditi smjena vlasti ako želite zadržati proevropsku i evroatlantsku politiku. Nemogućnost smjene vlasti se nužno vezuje uz pitanja klijentelizma, korupcije, i ja ne vidimnekakav jednostavni izlazak Crne Gore iz tog kolopleta”, smatra Gjenero.
Prema njegovim riječima Crna Gora je izrazito izložena pritisku dvije države, koji je u istom smjeru.
“S jedne strane je to pritisak Srbije koja manipuliše sa velikosrpskim i anticrnogorskim snagama u Crnoj Gori, a taj velikosrpski projekat se poistovjećuje sa jednim rusofilskim projektom. Kad kažem rusofili ne mislim u smislu ljubavi prema ruskoj kulturi, nego podložnosti prema Putinovom projektu euroazijskog tima. Crna Gora tu ima neugodnu poziciju zbog tradicionalne vezanosti Crne Gore uz rusku kulturu, što se pokušava eksponirati na vezivanje i podjarmljivanje pod jedan politički koncept, što Crnoj Gori danas ne odgovara i nije joj potrebno. Ne bi bilo dobro da se zbog toga dovode u pitanje tradicionalne kulturne veze, ali to je rizik koji nije isprovocirala crnogorska strana”, kazao je on.
Naglasio je da probleme donosi i veza opozicije i sa SPC.
“Cijeli taj odnos Crne Gore sa SPC koja je 1918. preuzela kompletnu imovinu Crnogorske crkve, kao i njeno vjerničko tijelo, jeste problematično. Problematična je ta izrazito niska razina demokratske kulture unutar SPC i ta vrlo skromna vjerska razina. To su bez sumnje veliki problemi. Kada je riječ o rješavanju tog problema, Vijeće Evrope posredstvom Venecijanske komisije napravilo je jedan, u odnosu na CG izrazito štetan korak kada je Crnoj Gori savjetovalo nacionalizaciju crkvene imovine”, rekao je on.
Po njegovom mišljenju za normalizaciju vjerskog stanja u Crnoj Gori je najbolji francuski model koji počiva na tome da je država vlasnik crkava i vjerskih objekata i da ih država daje vjerskim zajednicama na korišćenje pod koncesiju, naravno pod određenim uslovima.
“Nije tačno da bi se time odstupilo od evropskog standarda slobode vjeroispovijesti, već naprotiv. To bi bio primjer uspješnog modela sekularnog djelovanja crkve i neutralnost stava države u odnosu na ckrvu. Naravno, načela pravednosti, ravnomjernosti, se moraju poštovati, to je jedini način da Crna Gora izađe iz ove nezdrave situacije nastale kada je nekadašnju imovinu CPC preuzela SPC”, ocijenio je on.
Proteste u Crnoj Gori pokrenula je afera iza koje stoji odbjegli biznismen Duško Knežević. Sličnu situaciju imali ste i u Hrvatskoj sa Todorićem. Odgovarajući na pitanje može li se povući paralela između ta dva slučaja Gjenero je rekao da “Hrvatska ima nekakav rascjep u društvu, ali on je povjesni i polako izumire, a u Crnoj Gori imate jako vitalni rascjep i tu nema rješenja u kratkom roku”.
“Hrvatska nema takvih neugodnosti kakve se mogu dogoditi ili se događaju Crnoj Gori.Ta čitava priča sa Todorićem je pokazala da se radi o čovjeku koji je potpuno krivo procijenio svoju društvenu poziciju i društveni ugled i renome, koji je potpuno potrošen i nema nikakve naznake toga da bi na bilo koji način on mogao funkcionisati kao lider protiv aktuelne administracije koja ima relativno tanku podršku, ali koja ima strukturni legitimitet. Dakle, aktuelna administracija u Crnoj Gori ima malu parlamentarnu većinu, ali i čvrst politički legitmitet tako da treba razdvojiti dvije stvari tolerisanje nekakve socijalne dinamike i pitanje političkog legitimiteta. Zbog toga administracija u Crnoj Gori ne smije dozvoliti bilo kakav oblik nervoze i prijekih reakcija. Samo to je može destabilizovati i ništa drugo”, zaključio je on.