Plamenac tražio da se srbijanskom okupacionom komandantu Milutinoviću sudi zbog zločina u Crnoj Gori (1919)

Za aktuelno.me

Piše: Novak Adžić

Mnogobrojni su i raznovsni, svirepi i monstruozni zločini počinjeni nad crnogorskim narodom od strane srpske vojske, žandarmerije i plaćeničkih bjelaških kontrakomitskih četa, pod kontrolom režima KSHS u Beogradu i njegovih izvršilaca i marioneta u Crnoj Gori. O tome postoji sijaset relevantnih istorijskih izvora i istoriograske literature koja se temelji na arhivskoj građi.

Veća grupa crnogorskih iseljenika, emigranata, rodoljuba iz Argentine (nastanjenih u provinciji Santa Fe), koja se zalagala za očuvanje državnosti Crne Gore i za njeno punopravno, autentično, ustavno i zakonsko, kao subjekta međunarodnog prava, institucionalno predstavljanje i učešće na Pariskoj (Versajskoj) mirovnoj konferenciji, je početkom januara 1919. godine uputila protestno pismo, adresirano predsjedniku crnogorske Vlade u egzilu ministru Jovanu S. Plamencu. U njemu su Crnogorci iz Argentine naveli da je zvanična Srbija, na grozan način, oklevetala Crnu Goru, putem novca korumpirala jedan broj crnogorskih podanika i stavila ih tako u službu protiv Crne Gore i njene likvidacije kao države, te da srbijanska (srpska) vojska putem nasilja, odnosno, bajoneta nameće u Crnoj Gori novu vlast i vladu. Takođe, u tome protestu Crnogoraca iz Argentine ističe se da je u Crnoj Gori došao do izražaja, kako oni formulišu u tome aktu, « zločinački rad nebraće Srbijanaca ». Tvorci i potpisnici tog protesta apostrofiraju da su vjerni podanici Crne Gore i borci za njenu čast, te traže da se na međunarodnoj Mirovnoj konferenciji u Parizu prezentira energični protest zbog brutalnih nedjela Srbije prema Crnoj Gori i istakne zahtjev da « jugoslovenske trupe » napuste teritoriju Crne Gore, te da se omogući povratak u domovinu prognanih, odnosno, izbjeglih Crnogoraca.  To pismo Crnogoraca iz Argentine upućeno Božića 1919. glasi u cjelini :

„GLAS IZ JUŽNE AMERIKE

Gospodinu Predsjedniku Ministarskog Savjeta, Ministru Spoljnih Poslova,

Jovanu S. Plamencu

 Pariz

Mi, sinovi i podanici junačke a danas tužne Crne Gore, okupljeni u ovoj daljini i tuđini, u mjesto Maximo Paz. Argentina, duboko smo dirnuti osjećanjima za našu dragu Otadžbinu, koja evo sedam godina iskuša teške borbe u Balkanskom i sadanjem svjetskom ratu, i junački se bori uz ostale saveznike, i žrtvova svoje najbolje sinove za pravo i pravicu, i za opšte dobro svih Južnih Slovena.-

Na žalost, sad kad bi trebalo da se počine od teškog i krvavog rata, oklevetaše našu milu domovinu baš oni, za koje ona sve žrtvova, t.j. zvanična Srbija, ona Srbija kojoj Crnogorci nekoliko puta spasiše opstanak; groznim klevetama i novcem zakupi neke jadnike te turi smutnju i počini bratoubistvo, a na štetu za sveopšte dobro.

–Čujemo iz tužne nam domovine vapaje naroda našega kojemu srbijanski bajunet natura novu vladu i nova prava.- U bezbroj pisama koje nam stižu iz domovine vidimo zločinački rad nebraće Srbijanaca.-Kao vazda vjerni i odani podanici Crne Gore, kojima je glavni cilj čast Crne Gore, molimo vas, gospodine Ministre, da naša imena objavite u „Glasu Crnogorca“ i ako je moguće da se na Konferenciji Mira sasluša naš energični protest, te da se konferenciji obrati pažnja na-brutalno i nevaljalo djelo zvanične Srbije u Crnoj Gori, da odmah evakuišu jugoslovenske trupe zemljište crnogorsko, i da se odobri povratak svih izbjeglica u Crnu Goru.

                              O Božiću 1919.

                              Paz. F.C.C.A.

                              Provincija Santa Fe

                              Repub. Argentina (Južna Amerika)

Lazar Mijajlov Kilibarda; Perko Vidakov Kilibarda; Nikola Matov Kilibarda;  Đorđije N. Kilibarda; Jovan Kilibarda; Marko Mićov Jovović Markovljanin; Golub Mitrović, Anto Boškov Bjelica; Milo Savin Bulajić; Rade Simov Kovačević; Vaso Simov Kovačević; Jovan R. Kovačević; Božo R. Kovačević; Pavle Kovačević; Trivko Vasiljević; Krsto Šakić; Filip V. Vuletić; Boško R. Vuletić; Drago S. Vuletić; Nikola S. Vuletić; Boško S. Vuletić; Janko N. Jovović; Novica P. Jovović; Ilija N. Jovović; Radosav J. Jovović; Petar R. Jovanović; Jošo R. Jovanović; Petar B. Jovanović; Đuro V. Jovanović; Gojko N. Perović; Mitar Rončević; Đuro I. Zvicer; Radovan S. Roganović; Drago Roganović; Veljko N. Jovović; Božo N. Jovović; Đorđije N. Jovović; Savo V. Jovanović; Zeko V. Jovanović; Blagoje Perović; Vlado Perović; Vaso Milović; Risto Đurković; Kosto Miljanić; Mijajlo Vučetić; Trivko Donkić i Novica Bulajić“.

(„Glas Crnogorca“, godina 48, broj 82, Neji kod Pariza, 8. februara 1920., str.3).

Predsjednik crnogorske izbjegličke Vlade i ministar spoljnih poslova Jovan Simonov Plamenac je iz Nejia na Seni kod Pariza 9. aprila 1919. godine, u ime Vlade Kraljevine Crne Gore, uputio pismo pukovniku Edvardu Hausu, članu američke komisije na Konferenciji mira u Parizu (Versaju) i savjetniku Predsjednika SAD Vudroa Vilsona za pitanja spoljne politike, u kome je apelovao i tražio od predstavnika Velikih Sila da narede da se iz tamnica oslobode brojni ugledni Crnogorci koje su u Crnoj Gori zatvorile srpske okupacione trupe. U tome dokumentu crnogorski premijer Jovan S. Plamenac je naveo sljedeće:

„Gospodine Pukovniče,

 Ugledni Crnogorci još leže u tamnicama u koje su ih bacile srpske trupe, jer su htjeli da odbrane legalna prava Crne Gore.

Čast mi je da ponovo apelujem u ime pravde i s punim pravom tražim da Velike Sile izvole narediti da se ti ljudi puste na slobodu, a da se zločinac-komandant srbijanskih trupa u Crnoj Gori-koji ih je bacio u zatvore, izvede pred lice pravde.

Izvolite primiti, gospodine Pukovniče, izraz mog osobitog poštovanja“.

(Citirani dokument prema: Prof. dr. Šerbo Rastoder, „Crna Gora u egzilu 1918-1925“, tom II, Podgorica, 2004, dok. br. 20, str. 164).

Među istaknutim crnogorskim slobodarima i vitezovima koji su od 1919. godine do prvih mjeseci 1922., vojevali ZA PRAVO, ČAST I SLOBODU CRNE GORE bio je i Vidoje Šćepanović (prema drugim izvorima Vidak Šćepanović), gerilac, ustanik iz kolašinskog kraja. Okupacione snage režima KSHS i drugi predstavnici vlasti su ga stalno progonile, a on je, sa svojim saborcima, prkosno vodio ustaničku oslobodilačku borbu kroz crnogorske klance, gudure i šume. Progonitelji, okupatori i osvajači Crne Gore, koji su terorisali crnogorski narod, od kraja 1918. godine i stalno nakon toga u vrijeme trajanje monarhističke države, crnogorskog rodoljuba Vidoja Šćepanovića su, poput drugih saboraca, oglasile i ucijenile kao odmetnika i optuživale su ga, lažno, da je navodno bio „pljačkaš“ i „nasilnik“, „zločinac“, samo zato što je vodio legitimnu borbu za postojanje Crne Gore i za povraćaj njene otete slobode i što se oružanom rukom borilo za vaspostavu svoje domovine.

Nakon nekoliko godina gerilske borbe, bio je silom prilika prinuđen da se preda policijskim organima vlasti KSHS u Kolašinu 5. februara 1922. godine, nakon čega je utamničen. Režim je ovog crnogorskog suverenistu i gerilskog borca demonizovao i službeno proglasio „hajdukom“.  Beogradski list „Politika“, šireći klevetničku propagandu, sa tendencijom da se ocrne po svaku cijenu crnogorski rodoljubi,  piše 7. februara 1922. godine, u članku pod naslovom „Hajduk Šćepanović“, o njegovoj predaji organima gonjenja sljedeće: „Vidoje Šćepanović, oglašeni i ucenjeni hajduk, koji je kao član razbojničke družine braće Krivokapića, izvršio oko deset ubistava i toliko isto razbojništava[1], predao se prekjuče policiji u Kolašinu. Predajući se, on je izjavio u policiji, da to čini zato što su njegovi drugovi braća Krivokapići pali vlastima u ruke, a bez njih, veli, nema ni jednom hajduku u Crnoj Gori života“[2].

Beogradska „Politika“, nekoliko dana kasnije, 10. februara 1922. godine objavljuje vijest da je potjerno odjeljenje žandarmerije KSHS u oružanom sukobu u Rovcima 8. februara 1922. godine uspjela da ubije crnogorskog ustanika i komitu Miraša Bulatovića iz Rovaca. List ovog crnogorskog rodoljuba kvalifikuje kao odmetnika i o pogibiji Bulatovića izvještava u članku, pod naslovom „Još jedan manje“, sljedeće:

„Kolašin-Žandarmerijska potera iz Kolašina, naišla je pretprošle noći u blizini sela Rovaca[3] na odmetnika Miraša Bulatovića i u puškaranju koje se odmah otvorilo ubila ga“.[4]

Crnogorski ustanički i komitski pokret djejstvovao je širom Crne Gore. Bio je jak i u vasojevićkom kraju. Režim i njegovi mediji su konstantno klevetali crnogorske rodoljube i optuživli su ih da su “ubice”, “pljačkaši” itd.  Recimo, list “Crna Gora“, partijsko glasilo radikala Nikole Pašića u Crnoj Gori, piše u članku naslovljenom „Predaja hajduka Ljubića“ od 3. marta 1922. godine sljedeće:

„Ministrarstvo Unutrašnjih djela dobilo je telegrafski izvještaj iz Andrijevice da se tamošnjim vlastima predao oglašeni i ucijenjeni hajduk Aleksa Ljubić iz Šekulara okruga andrijevačkog koji odgovara za više ubistava i pljačke“[5].

[1] List ne navodi dokaze o tome, a pozanto je da nema krivice bez dokaza, niti osude bez pravosnažne sudske presude.

[2] “Politika”, Beograd, broj 4954, od 7. februara 1922, Članak „Hajduk Šćepanović“, str. 3.

[3] Rovci su pleme, a ne selo.

[4] “Politika”, Beograd, broj 4957, od 10. februara 1922. Članak „Još jedan manje“, str. 3.

[5]  „Crna Gora“, radikalski list, Cetinje, br. 15, od 3. marta 1922, str. 3.

*Zabranjeno je kopiranje i korišćenje objavljenog sadržaja bez saglasnosti redakcije portala aktuelno.me i autora teksta