Piše: Oliver Varhelji
Zagreb, glavni grad Hrvatske, u maju je trebalo da bude domaćin samita Evropske unije i Zapadnog Balkana, na kojem bi lideri, između ostalog, razmatrali ekonomski i investicioni plan za region. Taj plan je jedan od tri elementa iz novog pristupa Evropske komisije Zapadnog Balkana. Plan je izrađen kao dopuna na ranija dva elementa, tačnije, revidiranu Metodologiju proširenja EU, koju je Komisija predstavila u februaru radi vraćanja kredibiliteta jednoj od najvažnijih politika Unije, te odluku o otvaranju pristupnih pregovora s Albanijom i Sjevernom Makedonijom, koju su čelnici EU usvojili u martu zajedno s revidiranom Metodologijom.
Pandemija Kovid-19 nije poremetila ovaj pažljivo pripremani plan. Nije promijenila naš cilj, niti ambiciju i odlučnost, što se lako moglo dogoditi. Naime, pandemija je snažno pogodila Evropsku uniju i cijeli kontinent i uzrokovala nezamislive ljudske gubitke. Komisija je preduzela vanredne mjere za podršku i pomoć državama članicama u rješavanju krize, spašavanju života, zaštiti zdravstvenih sistema i ublažavanju socioekonomskih efekata. Istovremeno, Komisija je jasno isticala da se pandemija može pobijediti isključivo kroz globalno djelovanje i rad s partnerima. Nigdje ovo nije bilo očiglednije kao na Zapadnom Balkanu, regionu u samom srcu Evrope, okruženom sa svih strana državama članicama Unije.
Zapadni Balkan je bio prvi region gdje su se ovakva promišljanja pretočila u konkretno djelovanje. Nakon onih teških prvih dana, Komisija je već u drugom dijelu marta preduzela konkretne mjere kako bi pružila podršku svim partnerima u regionu – Albaniji, Bosni i Hercegovini, Kosovu, Crnoj Gori, Sjevernoj Makedoniji i Srbiji. Mjere uključuju podršku za zadovoljavanje hitnih potreba, kao i ekonomski oporavak, a finansijski paket u iznosu od 3,3 milijarde eura bespovratnih sredstava i zajmova je sada neuporediv sa bilo kojim drugim mjerama podrške. Ovakva nezapamćena solidarnost se tu ne završava. Imajući u vidu njegovu evropsku perspektivu, EU tretira Zapadni Balkan kao povlaštenog partnera kroz omogućen pristup brojnim inicijativama i instrumentima za države članice. Pozvali smo vlade regiona da se pridruže Sporazumu EU za nabavku medicinske opreme, region je izuzet od zahtjeva za izdavanjem prethodne dozvole za izvoz, a zelene transportne trake za lakši prevoz roba proširene su na granice sa i unutar regiona.
Regija je povezana s relevantnim zdravstvenim tijelima Unije i zemlje u fazi pregovora moći će da koriste pogodnosti iz Fonda solidarnosti EU. Istovremeno, EU cijeni podršku partnera Zapadnog Balkana kroz osiguran medicinski kadar i opremu. Samit u Zagrebu se održava u formatu videokonferencije, ali nije otkazan. Ušli smo u ovu krizu zajedno i zajedno ćemo iz nje izaći. Nastavljamo da pružamo podršku ekonomskom oporavku regiona koji će ujedno partnere približiti Uniji. Naše ekonomije su blisko povezane, a ekonomski i investicioni plan koji je sada pomjeren za drugu polovinu ove godine biće još i važniji.
Plan će imati za cilj podsticanje dugoročnog oporavka, modernizaciju ekonomije, podsticanje rasta, podršku reformama potrebnim na evropskom putu, a samim tim i započeti sa prevazilaženjem nedostataka u razvoju i brže ostvarivanje pogodnosti za stanovništvo. Plan će se fokusirati na povezanost, posebno u oblastima transporta i energetike, ali i na ekonomiju u korist ljudi, kao i na digitalnu i zelenu transformaciju. U narednim sedmicama i mjesecima region ima priliku da dodatno nadahne ovaj plan iznošenjem konkretnih planova i ideja i bliskom saradnjom.
Regionalna saradnja i dobrosusjedski odnosi uistinu će se pokazati ključnim za ekonomski oporavak. Isto vrijedi i za nastavak reformi, dakle, ne samo usvajanje propisa, već i istinsko sprovođenje preduzetih mjera. Mora se održati fokus na vladavini prava, funkcionisanju demokratskih institucija i javnoj upravi. Zajedno ćemo prevazići ovu krizu i iz nje izaći snažniji. Pandemija KOvid-19 jasno je potvrdila da je budućnost Zapadnog Balkana u Evropskoj uniji. Ove godine smo napravili važne korake uprkos pandemiji i trebamo ih nastaviti nadograđivati u pravcu istinski ujedinjenog evropskog kontinenta.
(Autor je komesar za susjedstvo i proširenje)