Na današnji dan 1921. umro je kralj Nikola. Rođen je 7. oktobra 1841. na Njegušima, a na crnogorski prijesto stupio je 1860, nakon smrti knjaza Danila, ubijenog u Kotoru.
Za vrijeme 58-godišnje vladavine Nikole I Petrovića, Crna Gora je doživjela veliki uspon, ali i pad.
Modernizacija države i društva ostvarivala se kroz donošenje Opšteg imovinskog zakonika, konstituisanje Narodne skupštine, vlade, Državnog savjeta, donošenje ustava, formiranje stajaće vojske, otvaranje škola, gradnju bolnica, puteva, željezničke pruge, pomorskog saobraćaja, kroz uspostavljanje telegrafskih i telefonskih komunikacija, razvoj turizma i kulture, kroz štampanje crnogorskog novca – perpera, jačanje međunarodne komunikacije Crne Gore s evropskim zemljama, otvaranje poslanstava (ambasada).
Na bojnom polju, knjaz Nikola je zaustavio Drugi pohod Omer-paše Latasa na Crnu Goru, odnio pobjedu na Vučjem Dolu i Fundini, a u Prvom i Drugom balkanskom ratu vodio je nekoliko uspješnih bitaka.
Za vladavine knjaza Nikole, Crna Gora je međunarodno priznata kao suverena država na Berlinskom kongresu 1878.
Na unutrašnjo-političkom planu, sproveo je niz reformi, ali je stekao i protivnike, koji su, posebno nakon donošenja Ustava 1905. i početaka parlamentarnog života, nezadovoljni njegovom neograničenom vlašću, u dva navrata željeli da ga liše prijestola, čak i života.
Na pedesetogodišnjicu vladavine (1910), uzdigao je crnogorsku knjaževinu na stepen kraljevine i formalno se, jer je već 1900. nosio titulu “Njegovo kraljevsko visočanstvo knjaz” , proglasio kraljem. Taj čin je pozdravljen i blagonaklono prihvaćen od evropskih država.
Tokom Prvog svjetskog rata, crnogorsku vojsku prepustio je srpskoj komandi, 1916. nakon iscrpljujućih bitaka na Mojkovcu i na širokom Lovćenskom frontu, Crna Gora je prekinula otpor.
Kralj nije mogao da prihvati poraz, kao ni uslove kapitulacije od strane Austrougarske, pa je napustio zemlju.
U izganstvu je formirao izbjegličku vladu, pokušavajući da posredstvom diplomatskih kontakata konsoliduje stanje u Crnoj Gori, u koju je već krajem rata, pod firmom oslobodilačke, umarširala srpska vojska.
Na tzv. Velikoj podgoričkoj skupštini, organizovanoj protiv Ustava Crne Gore, za koju su delegati birani javno i posredno, pod zaštitom puščanih cijevi, izglasana je odluka o prisajedinjenju Crne Gore Srbiji, detronizaciji dinastije Petrović-Njegoš i samog kralja Nikole.
Bio je to akt likvidacije crnogorske države, čak i nacionalnog identiteta Crnogoraca.
Kralj je samo tri godine nadživio svoju kraljevinu, i umro kao izgnanik.
Na fotografiji, koja jer urađena tokom izbjegličkog života u Francuskoj, vide se tužna lica kralja Nikole i kraljice Milene, u danima kada je Crna Gora nestajala formalno i faktički – voljom i moćima velikih i prodatih.
Nedugo poslije ove fotografije, kralj Nikola I Petrović sklopio je oči, 1. marta 1921. u mjestu Kan Antiba, kraj Nice.
Svoje posljednje dane proveo je u Vili “Krinova”, skromnom zdanju. Zadnje riječi su mu bile: “Neka Bog pomogne moje nesrećne Crnogorce”.
Njegovo tijelo je položeno na mrtvački odar, obučeno u crnogorsko odijelo.
Iznad glave mu je stavljen tisovi krst, a uz tijelo štap maršala ruske armije i sablja Stefana Dečanskog, o grlu Krst Svetoga Đorđija, na prsima Krst Svetoga Petra, orden dinastije Petrovića, lenta sa savojskim ordenima…
Na grudima se još nalazila šačica zemlje iz Crne Gore, malo tamjana iz Manastira Ostrog…
Tijelo je položeno u kovčeg od maslinovog drveta. Sahranjen je, zahvaljujući Rusima, u italijanskom gradu San Remu, u Ruskoj crkvi, gdje je počivao do 1989.
Poštu mu je odao i italijanski kralj Viktor Emanuel III, dok je italijanska kraljica Jelena, kćer kralja Nikole, bila spriječena da dođe na sahranu zbog bolesti.
Grobnica kraljevskog para otvorena je 19. septembra 1989. kada su počele pripreme za povratak kraljevske porodice u otadžbinu.
Njegovi posmrtni ostaci preneseni su na Cetinje 1. oktobra 1989.
Uz zvuke Šopenovog posmrtnog marša, koji je izvodila gradska muzika iz Beograda, kovčeg kralja Nikole težak 395 kilograma, iznijeli su na ramenima iz Vladinog doma stasiti mladići u narodnim nošnjama iz Kulturno-umjetničkog društva “Njegoš”.
Osim zemnih ostataka kralja Nikole, iz Italije su donešeni i zemni ostaci kraljice Milene i šćeri crnogorskog kraljevskog para – princeza Ksenije i Vjere Petrović Njegoš.
Izvor: RTCG, Antena M, Montenegro Canada