Blago riznice kotorske katedrale Sv. Tripun čuva relikviju “sveca ljubavi” – Sv. Valentina. Ne zna se pouzdano kada je donesena, jer u Kotoru tokom srednjeg vijeka nije postojao kult tog sveca. No, kako su tadašnje zanatlije imale svoje svece zaštitnike, pretpostavlja se da su je oni donijeli iz Venecije, gdje je postojao kult Sv. Valentina, piše RSE.
Prema izradi relikvijara (predmeta) u kojoj se čuva, može se zaključiti da je relikvija Sv. Valentina bila u Kotoru već između XV i XVI vijeka, kaže za Radio Slobodna Evropa (RSE) kancelar Kotorske biskupije don Robert Tonsati.
Objašnjava i da izgled relikvijara upućuje da je značaj tog sveca u Kotoru bio manji od ostalih koji su uglavnom rađeni od srebra i zlata, a ukrašavani dragim kamenjem.
“Relikvijari koji se čuvaju u kotorskoj katedrali su remek djela srednjevjekovnog zlatarstva, dok je relikvijar Sv. Valentina skromniji i po izradi i materijalu”, kaže don Tonsati.
Katedrala Sv. Tripuna je podignuta 1166. godine na ostacima hrama s početka IX vijeka, a posvećena je istom svetitelju – zaštitniku grada.
Osim u kotorskoj katedrali, relikvije Sv. Valentina se nalaze širom Evrope – od Rima i Madrida, do Praga i Dablina.
Relikvija i svetac o kojima se malo zna
Niko od slučajnih prolaznika u Kotoru koje je anketirao RSE ne zna za relikviju Sv. Valentina u katedrali.
Ipak, u ime tog sveca mnogi Starim gradom nose nose crvene ruže i poklone kojima će obradovati nekoga za Dan zaljubljenih (Valentinovo) 14. februara.
“Slavi se Sv. Valentin, borac za pravdu i ljubav. Mislim da taj praznik slavi uopšteno život i ljubav, ne samo ljubav dvoje ljudi “, kaže Dragana, jedna od anketiranih u tridesetim godinama.
Praznik je posvećen muškarcu i ženi kao mladencima, kaže nešto stariji Zoran.
Ipak, većina sagovornika ankete RSE kaže da o Sv. Valentinu ne znaju mnogo, osim da je bio “zaštitnik zaljubljenih”.
Naime, posljednjih par decenija u većini medija se Sv. Valentin opisuje kao sveštenik koji je tajno vjenčao zaljubljeni par u vrijeme kada je to bilo zabranjeno u Rimskom carstvu, jer se smatralo da su oženjeni muškarci loši vojnici.
Zbog toga je, kako se navodi, završio u tamnici i odrubljena mu je glava.
Crkva o Sv. Valentinu
Međutim, u crkvenom predanju ništa ne povezuje Sv. Valentina i zaljubljivanje, kako se to promoviše Danom zaljubljenih, kaže don Tonsati:
“Sve te legende su produkt savremene mašte, na primjer da je Sv. Valentin bio sveštenik koji je tajno vjenčavao mlade hrišćane. Takvo što nigdje nije zabilježeno, a sakrament braka je puno kasnije kodificiran u odnosu na mučeničko razdoblje crkve”.
U Katoličkoj crkvi je Sv. Valentin svetac koji je prema predanju bio mučenik iz trećeg vijeka, kojem je u vrijeme progona u Rimu odrubljena glava.
Enciklopedia Britanika piše da je postojalo nekoliko hrišćanskih mučenika sa imenom Valentin, a da je dan tog sveca možda dobio ime po svešteniku koji je mučen i pogubljen oko 270. godine nove ere od strane rimskog cara Klaudija II Gotika.
Zabilježili su i navode, takođe bez konkretnih tragova, da je Dan Sv. Valentina dobio ime po biskupu iz Ternija, blizu Rima, iako je moguće da su ta dva sveca zapravo bila jedna osoba.
Tragovi Sv. Valentina u književnosti
Ime Sv. Valentina se u književnosti pominje u VIII vijeku, kada je teološki pisac Beda Časni, radeći na rimskom kalendaru, napisao da je to “dan kada ptice počinju pjevati i tražiti svoj par”.
Srednjevjekovni pisac Džefri Čoser u svojim Kenterberijskim pričama piše da na dan Sv. Valentina hodočasnici idu u Kenterberi da mole sveca za zdravlje.
U kontekstu zaljubljenosti, Sv. Valentin se pominje u Šekspirovom “Hamletu” i “Snu ljetnje noći”.
Vremenom je na anglosaksonskom govornom području od vlastitog imena sveca nastala zajednička imenica, pa kad na engleskom kažu ti si “moj valentin (ili valentina)”, to znači – ti si moja simpatija ili ljubav.
Ne može se tačno odrediti kada je počelo obilježavanje 14. februara kao Dana zaljubljenih, ali je ono svakako novijeg datuma i vezano je za sve veću komercijalizaciju blagdana, kaže don Tonsati:
“Jasno, treba podržavati ljubav, to je nešto predivno, ali kao hrišćani ne smijemo se zavesti pomodnim i komerijalno nametnutim kultovima”.
Pravoslavna crkva 14. februara obilježava Sv. Trifuna
U pravoslavnoj crkvi se 14. februar obilježava kao dan Sv. Trifuna, kojem je u trećem vijeku odsječena glava jer se nije htio odreći vjere.
Srpska pravoslavna crkva (SPC) ga navodi kao zaštitnika vinogradara i zanatlija, a obilježavanje Dana zaljubljenih smatraju “potrošačkim” praznikom koje nije blisko religioznima.
“Sv. Valentin je katolički praznik, posvećen ljubavi. Iako ga ja kao pravoslavni vjernik ne slavim, poštujem taj praznik”, kaže tridesetogodišnji Momo u anketi RSE.
Po crkvenom kalendaru, dan Sv. Valentina se u SPC obilježava 12.avgusta, a njegovo ime se ni u toj crkvi ne vezuje za zaljubljenje, već stradanje zbog propovijedanja vjere.
Dan zaljubljenih – za jedne praznik, za druge komercijala
Osim Sv. Valentina i Sv. Trifuna, danas je 14. februar širom svijeta poznat i kao Dan zaljubljenih.
“Pokloni su ono što mi prvo padne na pamet. Volim taj datum, lijepo je kad imaš nekoga, razmijenite poklone”, kaže Željka iz Kotora, pripadnica generacije dvadesetih godina.
S druge strane, za Anu, u četrdesetim, jedina poenta tog praznika je “da se što više zaradi”.
U Kotoru srećemo i par iz Istanbula, Dilaru i Ugura.
“To je vještački stvoren praznik, industrija za poklone i šoping. Nama ne znači mnogo. Ako se dvoje ljudi vole, mogu to da slave svakoga dana, a ne baš 14. februara”, kažu ovi mladi turisti.
Nema zvaničnih podataka o tome koliko se u Crnoj Gori troši za Valentinovo.
Istraživanje u SAD, zemlji koja prednjači u konzumerizmu, pokazuje da će tek polovina ispitanika obilježiti Valentinovo, što je manji procenat nego tokom prethodnih deceniju i po.
Da li je manje ljudi zaljubljeno ili je manje njih podložno komercijalizaciji 14. februara, istraživanje ne navodi.
Svaka cast Gospodo. Respekt.