Izvještaj Stejt departmenta o vjerskim slobodama: Zabrinjavajući incidenti i imovinski sporovi u Crnoj Gori

Američki Stejt department objavio je godišnji izvještaj o vjerskim slobodama – koji opisuje njihov status u svakoj od obuhvaćenih zemalja, javlja Glas Amerike.

Dokument se, između ostalog, odnosi na politike državnih vlasti kojima se krše vjerska uvjerenja različitih grupa, denominacija i pojedinaca, kao i nastojanja Sjedinjenih Država za promociju vjerskih sloboda širom svijeta.

Stejt department izvještaje Kongresu, u skladu sa Zakonom o verskim slobodama iz 1998, podnosi svake godine.

Incidenti u Crnoj Gori

Stejt department u dijelu Izvještaja koji se odnosi na Crnu Goru navodi zabilježene incidente u 2022. i ukazuje slučaj kada su neidentifikovane osobe bacale kamenice na prostorije Crnogorske pravoslavne crkve (CPC).

Takođe se navode i medijski izvještaji o tome da je jedna kaluđerica iz Srpske pravoslavne crkve (SPC) navodno skinula nacionalnu zastavu postavljenu na ogradu Cetinjskog manastira i bacila je na zemlju.

Kaluđerica je, kako podsjeća Stejt department, tvrdila da je savila zastavu i predala je pojedincu koji je, ustvrdila je ona, pretio sveštenicima. U izvještaju se navodi da je tužilaštvo na Cetinju naložilo podnošenje krivične prijave protiv kaluđerice zbog sumnje da je počinila krivično djelo “nanošenje štete reputaciji Crne Gore”, ali da je nejasno da li je krivično gonjena.

“Odvojeno, u slučaju da je to relevantno, tokom nedavne posjete smo primijetili da i dalje ima mnogo zastava na ogradi oko manastira”, ističe Stejt department u Izvještaju.

Islamska zajednica je, navodi Stejt department, prijavila antiislamske i srpske nacionalističke poruke navijača iz Petrovca, tokom gostovanja tima iz Plava (FK Jezero).

Takođe napominje i da je jevrejska zajednica u Crnoj Gori prijavila da se osjeća ugroženom zbog postavljanja bilborda na kojima se pominje ‘nakba’ – čime se aludira na, kako je ukazano, raseljavanje Palestinaca tokom nastanka izraelske države.

U Izvještaju se napominje, pak, da su vjerska diskriminacija i govor mržnje zakonom zabranjeni, ali i da vjerske grupe mogu da dobiju pravni status bez registracije.

Sporazum o odnosima države i SPC

Stejt department podsjeća da su premijer Dritan Abazović i patrijarh SPC Porfirije 3. avgusta 2022. godine potpisali ”okvirni sporazum” kojim se regulišu odnosi države i SPC ”uprkos protivljenju civilnog društva, drugih vjerskih organizacija i opozicionih političkih stranaka”.

Svi su oni ”tvrdili da su aspekti sporazuma neustavni i optužili Abazovića da je požurio da potpiše sporazum bez adekvatne javne rasprave”, piše u Izvještaju.

Takođe, piše Stejt department, nevladina organizacija Akcija za ljudska prava (HRA) identifikovala je nekoliko odredbi po kojima sporazum odstupa od postojećeg vladinog pravnog okvira. Među odredbama su i one koji se odnose na davanje određenih javnih pravnih ovlašćenja SPC-u, kao i odredba o vjerskom obrazovanju u državnim školama kroz mehanizam van Zakona o slobodi vjeroispovijesti.

Podsjeća se i da je Demokratska partija socijalista Mila Đukanovića, zajedno sa drugim opozicionim stranama, izglasala nepovjerenje Abazovićevoj vladi, “navodeći da je vlada potpisala neustavan sporazum, koji je nanio “nemjerljivu štetu državnim interesima”.

“Građanski aktivisti naveli da je sporazum neophodno promijeniti da bi bio usklađen sa izmenama Zakona o slobodi vjeroispovijesti iz 2021. godine i pravnim statusom drugih vjerskih zajednica, kao i sa građanskim i sekularnim karakterom države”, piše u Izvještaju.

SPC je, međutim, napominju iz Stejt departmenta, “navela da je potpisivanjem sporazuma ispravljena višedecenijska nepravda i okončana diskriminacija crkve, s obzirom na to da druge velike vjerske zajednice imaju slične ugovore sa vladom”.

“Lideri CPC su naveli da ugovor ograničava prilike za CPC da koristi 750 pravoslavnih objekata koje SPC drži u zemlji”, navodi Stejt department u izvještaju.

Takođe, ističe da je predsjednik Đukanović davao izjave kojima je SPC označavao “kriminalnom i paravojnom strukturom”.

SPC je, napominje se u izvještaju, navela da Ministarstvo unutrašnjih poslova nastavlja da odobrava vize sa sveštenstvo koje je došlo u zemlju, ali da nije riješilo postojeće slučajeve sveštenika kojima je prethodna vlada odbila boravišne dozvole.

Imovinski sporovi

Stejt department u izvještaju ukazuje i na to da su zvaničnici Katoličke crkve nastavili da navode da su, kao jedan od najvećih vlasnika imovine u zemlji, i dalje uključeni u brojne imovinske sporove sa vladom i SPC.

Imovinske sporove sa vladom i Srpskom pravoslavnom crkvom, napominje se u izvještaju, ima i Crnogorska pravoslavna crkva “čiji zvaničnici tvrde da imaju samo dvije crkve u cijeloj zemlji, jednu u Kotoru, i jednu na Cetnju, u kojoj mogu da drže vjerske službe, dok SPC koristi više od 750 pravoslavnih objekata”.

“Prema predstavnicima CPC, vlada štiti ‘ovu ilegalnu imovinu policijskim snagama u korist srpske crkve’. Navode da tokom godine vlada nije preduzela nikakvu akciju da riješi sporove između SPC i CPC u pogledu vlasništva nad vjerskim objektima”, navodi Stejt department.

Takođe se dodaje da su predstavnici islamske zajednice ukazivali na “zabrinjavajući trend marginalizacije manjinskih vjerskih zajednica”.

Izvještaj navodi da je Građanski pokret 21. maj, “koji se opisuje kao proopozicioni i pro-CPC politički pokret” optužio vladu za diskriminaciju protiv Crnogorske pravoslavne crkve, a da je Mitropolija SPC optuživala predsjednika Đukanovića i njegove političke partnere za diskriminaciju i javno vređanje crkve i njenih članova tvrdnjama da su “izdajnici”.

U Izvještaju navode i da su predstavnici civilnog sektora upozorili da je vjersko obrazovanje u državnim školama u suprotnosti sa Zakonom o obrazovanju.

Američka ambasadorka i drugi službenici ambasade su, kako se napominje u Izvještaju, sa vladinim zvaničnicima razgovarali o tome kako se tretiraju vjerske grupe. Razgovarano je “o slučajevima vjerske diskriminacije, rastu vjerskih tenzija poslije potpisivanja okvirnog sporazuma SPC i vlade, pitanjima restitucije i odnosima vjerskih grupa i vlade”.