Vrhovna državna revizija ocijenila je da zdravstveni sistem Crne Gore nije obezbijedio osnovne preduslove za uspješno sprovođenje Nacionalnog programa za rano otkrivanje raka dojke. U periodu od pet i po godina, od donošenja Nacionalnog programa za rano otkrivanje raka dojke 2010. godine, pa do početka njegovog sprovođenja 2015. godine, nije obezbijeđena potrebna oprema i kadar. Nije uspostavljen registar skrininga, nijesu donijete potrebne procedure kojima se jasno definišu obaveze i odgovornosti svih učesnika u programu. Niti je uspostavljen odgovarajući sistem prikupljanja i upravljanja podacima.
Senator DRI, prof. dr Branislav Radulović rekao je Pobjedi da u toku sprovođenja Nacionalnog programa za rano otkrivanje raka dojke nije obezbijeđeno da 70 odsto populacione grupe bude pozvano u skrining program dojke. Programom je kao cilj bilo definisano da minimum 70 odsto žena starosne dobi 40 do 69 godina bude obuhvaćeno ovim programom.
Prema podacima iz registra malignih neoplazmi za 2013. godinu, upravo je rak dojke bio najčešći među malignim oboljenjima, ali i uzrok smrti gotovo svake pete žene. Revizori ukazuju da je u razvijenim zemljama, u kojima skrining program uspješno primjenjuju godinama, zabilježen veliki pad smrtnosti od raka dojke. Kod nas, umjesto planiranih 70 odsto žena, u programu je učestvovalo samo oko 40 odsto.
“Jedan od osnovnih problema u sprovođenju Nacionalnog programa je da nije obezbijeđen dovoljan broj motivisanih i edukovanih izabranih ljekara koji bi učestvovali u skrining programu, kao i da određeni broj izabranih ljekara odbija da učestvuje u programu”, kaže Radulović.
Ministarstvo zdravlja nije obrazovalo Koordinaciono tijelo za organizaciju, stručno praćenje i kontrolu kvaliteta programa mamografskog skrininga, a Institut za javno zdravlje Crne Gore nije bio u mogućnosti da obavi evaluaciju programa, jer nijesu bili obezbijeđeni potrebni podaci, odnosno nije bio uspostavljen Registar skrininga raka dojke.
“Sve ovo, ali i čitav niz drugih identifikovanih problema i nedostataka uticalo je da vrhovna državna revizija u svom izvještaju, koji sadrži i deset izdatih preporuka Ministarstvu zdravlja i Institutu za javno zdravlje, zaključi da se Nacionalni program za rano otkrivanje dojke u periodu januar 2016. – januar 2020. godina sprovodio neuspješno”, kazao je Radulović.
Vrhovna državna revizija je ocijenila da bi trebalo kreirati novi nacionalni program koji bi se sprovodio na cijeloj teritoriji Crne Gore, pošto je postojeći realizovan samo na teritoriji četiri opštine.
“Termin objavljivanja ove revizije dodatno je izražen i u činjenici da je oktobar mjesec u kojem se na planetarnom nivou promoviše borba protiv karcinoma dojke čime DRI daje i svoj, slobodan sam reći, vrlo značajan doprinos”, rekao je Radulović.
Pobjeda je ranije pisala da se program, iako je trebalo da bude nacionalni, sprovodio samo u domovima zdravlja u Podgorici, Danilovgradu, Cetinju i Kolašinu i za pet godina koštao je 728 hiljada, 100 hiljada više od planiranog. Inicijalno, ciljna grupa trebalo je dabudu žene između 40 i 69 godina, ali se ta granica podigla na 50, pa je u toj grupi bilo 19.439 žena, od kojih je pozvano 6.894, odnosno 35,5 odsto. Registrovan je visok procenat odziva, skoro 95 odsto, odnosno 6.530 žena, dok ih je na mamografiju upućeno 4.395, odnosno 67,3 odsto. Od toga je mamografiju zakazalo njih 4.327, a pregled obavilo 3.571 žena. Na dodatnu dijagnostiku upućeno ih je 580, odnosno 18 odsto, abiopsija je urađena kod njih 92, odnosno 15,8 odsto žena.
Od nacionalnog programa se, kako je revizorima pojašnjeno u IJZ, odustalo zbog loše opreme, pa su se skoncentrisali na Podgoricu i najbliže opštine. Snimanje se obavljalo u Kliničkom centru na jednom digitalnom mamografu, jer 16 analognih nijesu ispunjavali uslove za skrining. IJZ je ukazao na slabo interesovanje izabranih doktora za njihove edukacije, od kojih su neki i odbijali da budu dio programa, a neki se neodgovorno odnosili time što su o nalazima žene informisali i nakon pola godine te ih nijesu upućivali u sve korake programa.
Osim što posao nije adekvatno rađen, ni podaci nijesu tretirani na pravi način, zbog čega IJZ nije ni mogao da prezentuje bilo kakve pouzdane rezultate programa niti sačini kompletan izvještaj. Zbog pogrešnog vođenja evidencije, praktično se gubio uvid u rezultate biopsija i ostale nalaze, a nakon servisiranja digitalnog mamografa, oznake koj ima su bile razdvojene skrining i dijagnostičke mamografije su izgubljene.
Da ovaj projekat ne ide dobrim smjerom, moglo se zaključiti i iz pilot projekta koji je tokom 2008. i 2009. godine sproveden u Danilovgradu, ali je obesmišljen jer nijesu učestvovale samo žene iz ove opštine, niti je urađen izvještaj koji je trebalo da bude smjernica za nacionalni program.
DRI je u ovom slučaju analizirala rad Ministarstva zdravlja, Instituta za javno zdravlje, Klinički centar Crne Gore, domove zdravlja u Podgorici, Danilovgradu, Kolašinu i Cetinju (četiri opštine u kojima se sprovodio skrining program) i Fond za zdravstveno osiguranje Crne Gore.