Univerzitet Crne Gore ne bilježi nijednu prijavu dostavljenu od strane pojedinca izvan ove visokoškolske ustanove da se ispita određeni rad kroz softver za utvrđivanje plagijata. Ni Etički komitet, nacionalno tijelo koje, pored ostalog, provjerava radove koji su odbranjeni van Crne Gore, nema prijava o kršenju akademskog integriteta.
Univerzitet je, sudeći prema odgovorima koje su nam dostavili, fokusiran na prevenciju. Redovno provjeravaju jesi li originalni master radovi, doktorske disertacije, publikacije koje izdaju u okviru izdavačke djelatnosti ,,vodeći računa o opštem dobru i očuvanju integriteta akademske zajednice“. Od usvajanja odluke o korišćenju Ithenticate softvera za utvrđivanje plagijata na Univerzitetu Crne Gore, od 12. aprila 2018. godine, svi radovi su prošli provjeru.
Upitani jesu li evidentirali plagijate, ponovili su da se softver koristi prije svega u kontekstu prevencije. Objašnjavaju da se ispituju radovi prije dostavljanja na uvid javnosti, kako bi se, u slučaju da se utvrdi da postoje elementi koji ukazuju na preklapanje tekstova, preventivno djelovalo i obavile potrebne korekcije.
“Softver se koristi prije svega u kontekstu prevencije i edukacije u izradi naučnih radova, poštovanja pravila akademskog pisanja, pravilnog pozivanja na literaturu kroz citat, parafrazu i rezime”, rekli su oni.
Predsjednica Etičkog komiteta prof. dr Mara Šćepanović rekla je nedavno Pobjedi, između ostalog, da je evidentno da EK nije dobio niti jednu prijavu o kršenju akademskog integriteta koja se odnosi na period od septembra 2019. Ljudi su, prema njenim riječima, možda, postali pažljiviji u poštovanju propisa ili se prosto žale onda kada neko nekome stane na put.
“Iskreno se nadam da je prvi razlog dominantan”, kaže Šćepanović.
Obično se potenciraju takve prijave kada neko nekome lično zasmeta, smatra prof. dr Vladimir Pešić sa Prirodno-matematičkog fakulteta, bivši predsjednik Naučnog odbora UCG, koji se 2020. godine našao na prestižnoj Stanfordovoj listi najboljih naučnika svijeta.
Nema akademskog razvoja
Kaže da je ovo pitanje akademske svijesti, etike, da se jednostavno podrazumijeva da treba da se prijavi nadležnima kada se uoči bilo kakva malverzacija. Smatra da još nijesmo dostigli evolutivni nivo akademskog razvoja. Softver preko kog se provjeravaju radovi je dobar, ali Pešić podsjeća da ima ograničenja koja su ogromna – prepoznaje samo one radove koji postoje u bazi na našem jeziku. Ostalo što ne može da prepozna – odgovornost je na akademskoj sredini. Pešić kaže da je na svim velikim fakultetima razvijena institucija katedre, koja je osnovna ćelija akademskog života.
Kaže da nemamo dovoljnu kritičnu masu na katedrama koja bi mogla sve to da kontroliše.
“To je osnovni problem koji sprečava da UCG napreduje akademski i naučno”, smatra profesor Pešić.
Prema njegovim riječima, jedino rješenje za poboljšanje stanja jeste da se poboljša konkurencija, da se povećaju kriterijumi, odnosno ljestvice u pogledu izbora u naučna zvanja, u broju objavljenih radova u međunarodnim bazama. Ništa se, kaže profesor, ne postiže time što se studenti, istraživači ,,čuvaju pod staklenim zvonom“. Oni su, navodi dalje, u konkurenciji sa kolegama iz regiona i šire, i Pešić kaže da ti njihovi vršnjaci imaju nevjerovatne radove.
“Izloženi su pritisku da moraju da objavljuju u vrhunskim časopisima radove. Kada se dostigne ta konkurencija, riješiće se pitanje i plagijata, i podizanja akademske svijesti. Neće se događati da imate privilegovane pojedince. Onaj ko je uložio trud i objavio rad ne vjerujem da će pustiti nekoga da dođe do pozicije koju je on mogao da uzme”, rekao je on.
Ponovio je da se kroz podizanje kriterijuma jedino ,,možemo izvući“, jer postoji ,,stagnacija UCG i uopšte nauke“.
“Mislim da su mladi, na kojima treba da ostaje nauka, najveći gubitnici svega ovoga”, rekao je prof. Pešić.
Pozivaju se na nagrade
Sa Univerziteta kažu da o vidljivim rezultatima i pomacima u oblasti akademskog integriteta govori pohvalna nagrada Savjeta Evrope za „Holistički pristup akademskom integritetu“, kao i Sertifikat u oblasti akademskog integriteta, koji dodjeljuje Međunarodni institut za istraživanje i djelovanje protiv akademske prevare i plagijarizma u Ženevi, dobijen uz podršku Savjeta Evrope.
“Iza ovih nagrada stoji intenzivan rad na podizanju svijesti o značaju akademskog integriteta, promovisanju dobrih akademskih praksi i ukazivanju na odgovornost svih članova akademske zajednice, kako akademskog osoblja tako i studenata i zaposlenih. Potom, organizovani su i brojni seminari, treninzi, obuke za akademsko osoblje, administrativno osoblje i studente, vebinari, prezentacije za studente”, rekli su oni.
Kroz rad Centra za unapređenje kvaliteta na Univerzitetu su realizovane brojne inicijative, kao što je, dodaju oni, imenovanje nadležnih lica na fakultetskim jedinicama koja će se baviti, između ostalog, ovom temom, obučavati i pratiti stanje u oblasti akademskog integriteta.
“Kao najstarija i najveća institucija visokog obrazovanja, nastavićemo sa već pokrenutim aktivnostima u oblasti akademskog integriteta i inicirati nove, s posebnom posvećenošću studentima jer je važno ne samo da budu uspješni na studijama, već i da uspjeh zasnuju na poštenju, čuvajući akademski integritet, a sve u cilju stvaranja boljeg i prosperitetnijeg društva”, zaključuju oni.
Studenti polažu test o akademskom integritetu
Sa UCG kažu da je uz podršku Evropske unije i Savjeta Evrope, kroz projekat „Jačanje integriteta i borba protiv korupcije u visokom obrazovanju u Crnoj Gori“, kreiran i onlajn kurs za akademski integritet sa korisnim video-materijalom i informacijama o postulatima akademskog integriteta (https://www.akademskiintegritet.ucg.ac.me/).
Kurs je namijenjen studentima koji tek počinju da se upoznaju sa karakteristikama akademskog pisanja i pišu svoje prve pisane radove. Studenti, u okviru ovog onlajn kursa, mogu da polože test o akademskom integritetu, te da sertifikat o položenom testu prilože svom studentskom dosjeu.