Budžet i vjerske škole

piše: Slobodan Backović

Opšti zakon o obrazovanju i vaspitanju propisuje da obrazovne ustanove mogu biti javne i privatne. Javne obrazovne se finansiraju iz državnog budžeta kao i privatne ustanove ako ispunjavaju propisane uslove i ako država ima interes da ih finansira.

Ima li država Crna Gora interes da iz javnih sredstava-budžeta finansira privatne škole kao vjersku školu ,,Sveti Sava“ iz Podgorice koju je osnovala SPC i Medresu ,,Mahmud Fatih“?

Sredstva koja su iz budžeta dodijeljena ovim školama ove godine su: 900.000 eura za školu ,,Sveti Sava“ i 800.000 za Medresu ,,Mahmud Fatih“. Sredstva su dodijeljena bez ekonomske cijene koštanja obrazovanja učenika za određeni obrazovni program za jednu školsku godinu kao i broja učenika u tim školama. Tako je Medresi po učeniku prosječno dodijeljeno 2.240 eura, dok se za školu ,,Sveti Sava“ ovo ne može izračunati jer škola nije počela sa radom, ne zna se broj učenika, pa je izmišljeno da se taj novac dodjeljuje za osnivanje škole koja je već ,,osnovana“. Ministar Vojinović bi zbog ovog izuma trebalo da odgovara zato što zakon ne predviđa da se može finansirati osnivanje vjerske škole ili škole koja nije upisala učenike i počela sa radom.

Medresa je od 2018, uključujući i ovogodišnja sredstva, dobila iz budžeta 2.800.000 €. Fakultet za crnogorsku jezik ove godine dobio je 540.000 eura, Ispitni centar 768.306, Centar za stručno obrazovanje 640.678, Zavod za školstvo 1.430.796 eura. Medresa i škola ,,Sveti Sava“ zajedno su ove godine dobile iz budžeta dobile tri puta više od Fakulteta za crnogorski jezik, više nego Ispitni centar i Centar za stručno obrazovanje zajedno i više od krovne obrazovne institucije Zavoda za školstvo. Može li neko imati logično objašnjenje kako ove dvije vjerske škole mogu imati veći budžet od Zavoda za školstvo?

Radi upoređenja navodim prosječno godišnje koštanje učenika u javnim obrazovnim ustanovama: predškolsko 1.196 eura, osnovno 1.162, srednje 1.418, student UCG 2.096 eura. Dakle, učenik Medrese košta budžet skoro dva puta više nego, recimo, osnovac ili je ove godine koštao kao student UCG.

Da li Medresa i SPC škola ,,Sveti Sava“ koja je vjerska i jednonacionalna škola treba da budu finansirane javnim sredstvima svih građana iz budžeta Crne Gore? Može li se škola koja je osnovana na osnovu Ustava SPC finansirati iz budžeta Crne Gore? Ponavljam, po ko zna koji put, da je Crna Gora Ustavom odvojila vjerske zajednice i vjerske poslove od države. Samim tim Crna Gora ne može iz budžeta da finansira vjerske poslove kao što su vjerske škole. Vjerske poslove treba da finansiraju vjerske zajednice i vjernici. Zašto bi ateisti i agnostici finansirali vjersko djelovanje, tj. vjerske škole? Zašto bi vjernici finansirali vjerske škole koje nije osnovala njihova vjerska zajednica ili škole koje ne promovišu njihovu vjeru?

Može li se dodjeljivanje sredstava iz državnog budžeta vjerskim školama smatrati miješanjem u poslove vjerskih zajednica? Recimo, država mora preko Ministarstva prosvjete vršiti nadzor nad procesom obrazovanja u vjerskoj školi a Državna revizorska institucija provjeravati trošenje budžetskih sredstava. Pitanja: Može li se objaviti kolike su plate profesora koji rade u Medresi? Ministarstvo treba da saopšti ko izvodi vjersku nastavu i ko i kako bira nastavnike vjerske nastave u vjerskim školama. Da li je Zavod za školstvo imao nadzor nad obrazovnim procesom u Medresi od njenog osnivanja? Može li škola ,,Sveti Sava“ da objasni kako je izračunat depozit za otvaranje škole kada u nezakonitoj licenci nije naveden najveći broj učenika koji škola meže upisati? Zašto Medresa i škola ,,Sveti Sava“ nijesu objavile, a bile su obavezne po Zakonu, informacije o obrazovnim programima ,,sa objašnjenjima i uputstvom za primjenu“?

Prethodno pokazuje, pored ostalog, zašto država ne treba da finansira vjersku školu. Osnivač vjerske škole finansira školu i radi po obrazovnom programu koji njemu odgovara.

Sekularna država javnim sredstvima finansira javne djelatnosti kao što su: javno i privatno (koje nije vjersko) obrazovanje, nauka i kultura, zdravstvo, sport, sudstvo, državna administracija, socijalna zaštita, armija i policija.

Kada se govori o finansiranju privatnih obrazovnih ustanova Ministarstvo prosvjete je dužno da odgovori zašto su u odnosu na vjerske škole diskriminisane druge privatne obrazovne ustanove. Diskriminacija po bilo kom osnovu, po Ustavu, nije dozvoljena.

Zašto država Crna Gora nema interes da finansira ili sufinansira privatne predškolske ustanove u kojima imamo skoro 1.000 djece, a ima interes da finansira vjerske škole? Zašto se plaća ,,školarina“ za privatne i državne vrtiće a ne plaća za vjerske škole?

Zašto se ne finansira u punom iznosu Umjetnička škola osnovnog i srednjeg muzičkog obrazovanja za talente ,,Andre Navara“ u Podgorici i da li se uopšte finansira ili sufinansira prva licencirana privatna Gimnazija ,,Drita“ u Ulcinju?

Na kraju, država Crna Gora je dužna da omogući otvaranje vjerskih škola ali nije dužna da ih finansira. Vjerske škole moraju da finansiraju oni koji su imali interes da ih osnuju. Budžetsko finansiranje Medrese i škole ,,Sveti Sava“ treba prekinuti i to od sljedeće 2023. godine i prepustiti osnivačima da ih finansiraju.