Velika Britanija se sprema za opšte izbore koji se održavaju 12. decembra.
Vlada se bira na mandat od pet godina. Ipak, ovo će biti treći opšti izbori od 2012. godine.
Koga Britanci biraju?
Biće izabrano ukupno 650 poslanika. Na izborima se biraju predstavnici koji će ući u Donji dom britanskog parlamenta. Posao poslanika je da donose zakone, ali utiče i na upravljanje državom – što je posao Vlade.
Za razliku od Vlade čije je sjedište u Londonu, lokalne vlasti bave se pitanjima kao što su odnošenje smeća i rad škola.
Kako funkcioniše glasanje?
Na opštim izborima, 46 miliona ljudi ima pravo glasa. Zemlja je podijeljena na 650 izbornih jedinica. U svakoj – glasači biraju poslanika koji će predstavljati njihovu izbornu jedinicu.
Može da glasa svako ko je napunio 18 godina, britanski je državljanin ili punopravni građanin Komonvelta ili Republike Irske.
Stariji su skloniji glasanju od mlađih. Na opštim izborima 2017. godine, glasalo je 59 odsto ljudi starosti između 20 i 24 godine, za razliku od 77 odsto onih starosti između 60 i 69 godina.
Međutim, oko dvije trećine od 3,1 milion ljudi koji su se registrovali da glasaju od raspisivanja izbora do krajnjeg roka za registraciju bili su mlađi od 35 godina, a više od milion njih bilo je mlađe od 25 godina.
Glasa se na lokalnim glasačkim mjestima, postavljenim na lokacije kao što su crkve ili holovi škola. Glasači stavljaju krstić na glasački listić pored imena odabranog kandidata i ubacuju ga u zapečaćenu glasačku kutiju.
Ko smije da se kandiduje za Parlament?
Smije da se kandiduje većina ljudi koji su na dan izbora stariji od 18 godina, imaju državljanstvo Velike Britanije ili su punopravni građani sa zvaničnim boravkom u Komonveltu ili Republici Irskoj.
Oni moraju da ostave i 500 funti depozita, koji im neće biti vraćen ukoliko ne osvoje najmanje pet odsto glasova u vlastitoj izbornoj jedinici.
Kandidati moraju da ispunjavaju određene uslove – ne mogu da se kandiduju zatvorenici, državni službenici, sudije i pripadnici policije i oružanih snaga.
Za 650 poslaničkih mjesta ove godine nadmeće se ukupno 3.322 kandidata.
Na ovim izborima kandidovao se 91 Dejvid – najpopularnije ime među kandidatima – dok je prvo žensko ime na listi Sara, na 18. mjestu – čak 22 kandidatkinje se tako zovu.
Kako se biraju pobjednici?
Poslanik postaje kandidat sa najviše osvojenih glasova u svakoj izbornoj jedinici, čak i ako je za njega glasalo manje od polovine glasača.
Većina poslanika predstavlja neku političku stranku, ali ima i nezavisnih kandidata.
Svaka partija koja osvoji prostu većinu – 326 poslanika – u Donjem domu, obično formira vladu. Kao posljedica britanskog izbornog sistema, na vlast mogu da dospiju partije sa mnogo manje od 50 odsto osvojenih glasova na državnom nivou.
Stanje partija prije izbora
Parlament 2019: 650 mjesta, 326 mandata neophodno za većinu
- Konzervativci (298)
- Laburisti (243)
- Škotska nacionalna partija (35)
- Liberalne demokrate (20)
- DUP (10)
- Nezavisni (24)
- Ostali (20): Šin Fejn (7), Nezavisna grupa za promjene (5), Plaid Kamri (4), Zelena stranka (1), Predsjednik Parlamenta (1), Prazna poslanička mjesta (2)
Ukoliko nijedna stranka ne osvoji većinu, ona sa najviše poslanika može da formira koaliciju sa jednom ili više partija.
Javnost ne glasa direktno za premijera. Biraju ga poslanici pobjedničke stranke, a postavlja ga Kraljica koja je u obavezi da prihvati predlog poslanika.
Koja su najveća pitanja na ovim izborima?
Detaljni predlozi za sve, od ekonomije, preko odbrane do policije, izlažu se pred svake opšte izbore u manifestima političkih partija.
Manifesti se obično objavljuju tokom predizborne kampanje. Ako partija pobijedi na izborima, često se na osnovu manifesta ocjenjuje koliko je obećanja iz njega uspjela da održi.
Pitanja koja su važna britanskim glasačima mnogo su se promijenila u posljednjih nekoliko izbornih ciklusa, pokazuju istraživanja javnog mnjenja.
Nacionalna zdravstvena služba (NHS) i imigracija bile su glavne teme koje su najviše brinule glasače 2015. godine.
Evropska unija (EU) bila je znatno manji predmet interesovanja.
Sada, međutim, Bregzit – izlazak Velike Britanije iz EU – predstavlja veoma važno pitanje.
Šta se desilo na posljednjim izborima 2017. godine?
Ni konzervativci ni laburisti nijesu osvojili dovoljno glasova da formiraju većinsku vladu poslije izbora 2017. godine.
Konzervativci su bili u prednosti i formirali su partnerstvo sa Demokratskom unionističkom strankom (DUP) kako bi osvojili glasove u Donjem domu parlamenta.
Od izbora, konzervativci i laburisti izgubili su poslanike, dok su Liberalne demokrate stekle nove.
- Laburisti – Laburističku partiju osnovao je sindikalni pokret 1900. godine kako bi radnici imali glas u Parlamentu. Ona vjeruje u preraspodelu bogatstva i mogućnosti, veća prava za radničku klasu i javne službe kojima upravlja država.
- DUP – Demokratska unionistička partija osnovana je 1971. godine, tokom perioda sukoba u Sjevernoj Irskoj, poznatog kao Nevolje. Kao unionisti, DUP podržavaju članstvo Sjeverne Irske u Ujedinjenom Kraljevstvu i poznati su po društveno konzervativnim uvjerenjima po pitanju abortusa i istopolnih brakova. Poslije izbora 2017. godine, poslanici DUP-a pomogli su da konzervativci ostanu na vlasti pristavši da ih podrže prilikom glasanja u Donjem domu.
- Liberalne demokrate – Često zvane Lib dems, Liberalne demokrate osnovane su 1988. godine spajanjem jedne od najstarijih britanskih političkih institucija, Liberalne stranke, koja se zalagala za slobodnu trgovinu i slobodu pojedinca, i Socijalno demokratske stranke, centrističkog ogranka Laburističke stranke. Ova stranka voli sebe da doživljava kao centar u britanskoj politici.
Drugi dom parlamenta je Dom lordova.
Njegovi članovi se ne biraju već ih imenuje kraljica, na savjet premijera i imaju titule lordova.
Oni ne predstavljaju izborne jedinice i uglavnom ne pripadaju nijednoj stranci.
Kada ćemo znati rezultate?
Na dan opštih izbora, glasanje se odvija između sedam sati ujutru i deset uveče. Rezultati se saopštavaju tokom čitave noći i narednog dana.
Kada je poznat cjelokupni rezultat, lider pobjedničke stranke, ukoliko ona postoji, odlazi u Bakingemsku palatu da traži dozvolu Kraljice za formiranje nove vlade.
Jednom kad se to obavi, što je puka formalnost, on se seli u tradicionalni dom premijera u Dauning strit broj 10.
On će često izaći ispred ulaza da održi govor o planovima partije za predstojeće godine.
Napisao: Ijan Vestbruk, izradili: Dominik Bejli, Stiven Konor i Prina Šah