Početkom decembra Društvo za njemački jezik proglasilo je izraz „krizni režim” (Kriesenmodus) za riječ godine. Time se istovremeno dobro opisuje stanje njemačke spoljne politike.
Rat na Bliskom istoku: Njemačko balansiranje
Rat između Hamasa i Izraela samo je najnovija ozbiljna kriza, ali trenutno najdramatičnija, jer bi mogla da se proširi – sa potencijalno katastrofalnim posljedicama. Da bi to spriječila, Njemačka pokušava da balansira.
I kancelar Olaf Šolc ističe da je bezbjednost Izraela „državni razlog”, odnosno nacionalni interes Njemačke. On smatra da ova obaveza proizilazi iz njemačke nacionalsocijalističke prošlosti.
Ali to ne sprječava ministarku spoljnih poslova Analenu Berbok da kritikuje Izrael u njegovoj borbi protiv Hamasa. U ekskluzivnom intervjuu sa DW u novembru, Berbok se, na primjer, žalila na nasilje jevrejskih doseljenika nad Palestincima na Zapadnoj obali: „Izraelski premijer (Netanjahu) mora da osudi ovo nasilje doseljenika, ono mora biti krivično gonjeno, to je u i interesu bezbjednosti Izraela”.
Njemačka takođe učestvuje u raspravi o budućnosti Bliskog istoka nakon završetka rata. Što se tiče budućnosti pojasa Gaze, Berbok u intervjuu za DW savetuje: „Kada se radi o bezbjednosti, potrebna je međunarodna odgovornost”.
Njemačka, kao i EU i SAD, čvrsto stoji iza rješenja dvije države, po kome bi pored izraelske trebalo da postoji i palestinska država. Stručnjak za Bliski istok Hans-Jakob Šindler iz međunarodne Organizacije za borbu protiv ekstremizma, za DW kaže:
„Jasno je da je rješenje dvije države trenutno veoma daleko, da je veoma nejasan cilj, zbog aktuelnih dešavanja i onoga što se događalo posljednjih 20 godina. Ali koje drugo rješenje uopšte postoji, osim rješenja dvije države?” On savjetuje nemačku vladu da nastavi da slijedi taj cilj.
Ruski agresorski rat protiv Ukrajine: Pregovori ili vojno rješenje?
Vjerovatno nijedan spoljnopolitički događaj u proteklim decenijama nije bio toliki izazov za Njemačku i Evropu kao ruska agresija na Ukrajinu u februaru 2022. Njemačka pruža veliku vojnu pomoć, kao i druge zapadne zemlje. Uprkos tome, skoro dvije godine kasnije, Ukrajina nije mnogo napredovala u povratku teritorija koje su okupirali Rusi.
U međuvremenu, spremnost zapadnih zemalja da vojno pomognu Ukrajini se smanjuje, čak i u SAD. Ako 2024. Donald Tramp bude ponovo izabran za predsjednika SAD, Vašington bi mogao značajno da smanji pomoć Ukrajini.
Zamor od rata koji se širi na Zapadu navodi političare da razmisle o okončanju rata za pregovaračkim stolom.
Politikolog Johanes Varvik sa Univerziteta u Haleu to ionako smatra neizbježnim. „Vjerujem da bi na stolu morali da budu primirje, a zatim i teški diplomatski pregovori o teritorijalnim promjenama u Ukrajini, o neutralnosti Ukrajine,”, rekao je on za DW.
Ali Roman Gončarenko iz ukrajinske redakcije DW ističe da formula „teritorija za mir” neće biti prihvaćena u Ukrajini: „Previše toga se dogodilo, patnje su prevelike. To bi bila nagrada za Rusiju”.
Roderih Kizeveter, stručnjak za bezbjednost CDU priče o rješenju sukoba pregovorima smatra opasnim i uvjeren je u mogućnost ukrajinske pobjede: „Oslobodilačku ofanzivu ometa sam Zapad time što šalje premalo i prekasno.” Po njegovom mišljenju, strategija bi trebalo da bude: „Isporučiti svo (oružje) što je prije moguće”.
Analena Berbok je na sastanku NATO krajem novembra gotovo očajnički ponovila da, po njenom mišljenju, daljoj podršci nema alternative, ma koliko se „situacija činila teškom, napornom, bezizglednom”
Kina se sve više smatra prijetnjom
Mnogo toga se promijenilo u kinesko-njemačkim odnosima od kraja mandata (2005. do 2021.)Angele Merkel kao kancelarke. Merkel se prema kineskoj vladi odnosila obazrivo, dok sadašnja njemačka vladajuća koalicija, koju čine SPD, Zeleni i FDP u svom strateškom dokumentu usvojenom ljetos navodi da je Kina za Njemačku i EU. istovremeno „partner, konkurent i sistematski rival”. Berlin sve više ističe – rivalstvo.
Njemačka vlada sa zebnjom posmatra kinesko zveckanje oružjem oko Tajvana, koji Kina smatra svojom provincijom, i bliske odnose Kine sa Rusijom, uprkos njenoj invaziji na Ukrajinu. Posljedica svega toga je da se Kina u Berlinu sve više doživljava kao neko ko unosi nemire i remeti svjetski politički poredak.
Ali – Kina je od 2016. najvažniji trgovinski partner Njemačke. Zato glavna strategija njemačke vlade prema Kini nije razdvajanje ekonomija, koje bi previše štetilo samoj Njemačkoj, već nastojanje da se smanji jednostrana ekonomska zavisnost Njemačke od Kine.
U slučaju Kine, posebno su jasno vidljive granice spoljne politike definisane vrijednostima, koju pre svega predstavlja zelena ministarka spoljnih poslova Analena Berbok. Na njenu opasku u aprilu u Pekingu da treba više poštovati ljudska prava, tadašnji kineski kolega je odgovorio: „Ono što Kini najmanje treba su učitelji sa Zapada.
Urednik uglednog Frankfurter algemajne cajtunga, Morten Frajdel, napisao je u onlajn izdanju tog lista 30.11.2023:
„U svijetu u kome se liberalni Zapad našao pod pritiskom, stalnim pozivanjem na vrijednosti, brzo se stvaraju neprijatelji. To ne znači da su vrijednosti nepotrebne, već samo da ih ne treba stalno isticati u prvi plan.” On savjetuje da bi bilo bolje da Njemačka „preciznije formuliše svoje interese”.
Nasuprot tome, Hening Hof iz Njemačkog društva za spoljnu politiku pozitivnije ocjenjuje politiku njemačke vlade.
On je za DW rekao da je vlada „prevazišla navodnu kontradikciju tako što je jasno stavila do znanja da se uvijek radi i o vrijednostima i o interesima. Ako se vrijednosti potpuno ignorišu, kao što smo radili u odnosu sa Rusijom, onda to ima katastrofalne posljedice, a to vidimo u Ukrajini”.
Potraga njemačke vlade za saveznicima
Rat u Ukrajini donio je njemačkoj vladi gorko iskustvo: tražeći širom svijeta saveznike koji su spremni da podrže sankcije Rusiji, mnoge zemlje su je odbile i hoće i dalje da održavaju poslovne odnose sa Moskvom.
Zemlje koje bi se zapravo mogle smatrati zapadnim, poput Indije i Brazila, „otkrile su novi manevarski prostor u ovom svjetskom poretku koji se manja, tako što se smatraju slobodnim da ne zauzimaju stranu”, objašnjava Hof. On ističe da njemačka vlada ipak traži ravnopravnu dijalog sa ovim zemljama. Ovo je „aktivna ekspanzija aktuelne njemačke spoljne politike i mislim da je Berlin u suštini na dobrom putu”, rekao je Hof.
Njemci su umorni od intervencija
Njemačka vlada traži odgovore na spoljnopolitičke događaje kao što su ratovi u Ukrajini i na Bliskom istoku ili spor sa Kinom. Odgovaralo to Njemačkoj ili ne, ne samo EU i SAD očekuju aktivniju ulogu najjače evropske i četvrte svjetske ekonomske sile.
Ali to očigledno nije naišlo na veliko oduševljenje kod većine Nemaca.
U istraživanju javnog mnjenja koje je u septembru sprovela Fondacija Kerber, 54 odsto ispitanika reklo je da bi kod međunarodnih kriza – Njemačka trebalo da bude uzdržanija. Samo 38 odsto njih hoće veći angažamna svoje zemlje – što je najmanje od 2017. od početka ove vrste ankete kada je to želelo 52 odsto ispitanika. Pored toga, velika većina od 71 odsto ispitanika se protivi ulozi Njemačke kao vojnog lidera u Evropi.
Čini se da Njemci prije svega žele jedno: da se odmore od oluja svjetske politike. Ali, to je želja čije je ispunjenje krajnje upitno.