Kineske državne odbrambene kompanije su tokom prošle godine održavale trgovinske odnose sa sankcionisanim ruskim odbrambenim kompanijama, dok su mnoge od vodećih svetskih ekonomija prekinule veze sa Moskvom i kompanijama koje podržavaju napad Rusije na Ukrajinu.
Carinske evidencije koje je pregledao CNN pokazuju da su ključne kompanije u okviru ogromnih vojno-industrijskih kompleksa obje zemlje nastavile dugogodišnju saradnju uprkos teroru koji je Moskva izazvala u Evropi, piše Index.hr.
Dokumenti pokazuju da je tokom 2022. godine, barem do sredine novembra, vojni dobavljač Poli Technologies sa sjedištem u Pekingu isporučio najmanje deset pošiljki – uključujući djelove helikoptera i radio opremu – ruskoj kompaniji koju podržava država, koju su SAD sankcionirale zbog njenih veza sa rata u Ukrajini.
Dugoročni trgovinski partner Poli Technologies – Ulan Ude Aviation Plant, dobavljač vojnih helikoptera – takođe je nastavio da šalje djelove i nekoliko helikoptera kompaniji sa sjedištem u Pekingu prošle godine, pokazuju trgovinski podaci.
Nema dokaza da je roba završila u ratu
Većina djelova helikoptera koji su isporučeni u Rusiju bili su namijenjeni za upotrebu u višenamjenskom helikopteru Mi-171E, namijenjenom za transport, potragu i spasavanje. Prema podacima Stokholmskog međunarodnog instituta za istraživanje mira (SIPRI), Kina je počela da uvozi ovaj model helikoptera iz Rusije prije više od 10 godina.
Utvrđeno je da tri pošiljke kompanije Poli Technologies uključuju proizvode za rad ili održavanje Mi-171SH ruske proizvodnje, vojnog transportnog helikoptera koji se koristi u operacijama u Ukrajini. Nema dokaza da je bilo koja od razmijenjenih dobara direktno korišćena u ruskom ratu.
Carinska evidencija je izvedena iz dva skupa podataka. Prvu je obezbijedila kompanija za trgovinske podatke Import Genius, čije su informacije prikupljene preko sekundarnih izvora iz zvaničnih ruskih carinskih i otpremnih evidencija. Naučni centar C4ADS sa sjedištem u Vašingtonu, koji upoređuje zvanične carinske evidencije prikupljene od više dobavljača, pružio je drugi skup podataka.
Bliski odnosi Kine i Rusije posljednjih godina
CNN nije nezavisno provjerio podatke, koji mogu dati djelimičnu, ali ne i potpunu sliku trgovinskih razmjena. Vojni i bezbjednosni stručnjaci kažu da su djelovi koje kineska kompanija šalje u Rusiju prilično osnovna oprema za avione ruskog dizajna koji bi mogli da budu dio postojećih ugovora i standardnih poslovnih odnosa između kompanija.
Ali prošlogodišnja trgovina ukazuje na trajne veze između ključnih igrača u odbrambenim sektorima na obje strane – veze koje su ojačale tokom protekle decenije dok su Putin i kineski lider Si Đinping razvili svoj strateški savez.
Eksperti kažu da bi se tako dobro uspostavljene mreže mogle koristiti za eventualnu aktivnu i direktnu oružanu pomoć Pekinga ratnim naporima Kremlja.
Zapadni lideri upozoravali su posljednjih nedjelja da Kina razmatra takav potez. Peking je to negirao, ismijavao upozorenje kao klevetu, više puta je branio svoju „normalnu“ trgovinu sa Rusijom i odbacio ono što naziva „jednostranim“ sankcijama Moskvi.
Vojne veze između Pekinga i Moskve dramatično su se razvile od vrhunca Hladnog rata – perioda obilježenog međusobnim neprijateljstvom i ideološkim razlikama.
Iako postoje određena trvenja, dva autoritarna susjeda su se zbližila, posebno pod Putinom i Sijem, koji su proglasili „neograničeno“ partnerstvo samo nekoliko nedjelja prije nego što je Rusija napala Ukrajinu.
Nakon pada Sovjetskog Saveza, snažna, ali veoma jednosmjerna trgovina oružjem je cvjetala u kojoj je Rusija prodavala svoje superiorno oružje Kini. Nedavno je brza modernizacija kineske vojske počela da mijenja tu dinamiku.
Putin se hvalio da Kina i Rusija zajedno razvijaju visokotehnološko oružje
Putin se 2021. hvalio da dve zemlje „zajedno razvijaju određene visokotehnološke vrste naoružanja“ i pohvalio njihove zajedničke vojne vježbe, koje su bile sve obimnije i geografski rasprostranjenije.
Vojni dobavljači povezani sa državom prednjače u ovom odnosu. Oni se integrišu u sve sofisticiraniji lanac snabdijevanja, kaže Aleks Gabuev, saradnik međunarodnog trusta mozgova Carnegie Endovment for International Peace.
Zatim je došao rat u Ukrajini. Kina je do sada pažljivo zaobilazila oštre zapadne sankcije usmjerene na one koji podržavaju Rusiju – iako je 10 kineskih kompanija pogođeno ratnim ograničenjima SAD.
Ali glavno pitanje za zapadne zvaničnike je da li Kina može da iskoristi postojeću saradnju u oblasti odbrane da pruži konkretnu vojnu pomoć ratnim naporima Kremlja, za koji se vjeruje da ponestaje municije i oružja.
U februaru je CNN izvijestio da američki obavještajni zvaničnici vjeruju da kineska vlada razmatra slanje dronova i municije u Rusiju.
Novi kineski ministar spoljnih poslova Ćin Gang rekao je 7. marta da Kina „nije poslala oružje ni jednoj strani“ u ruskom ratu i osudio zabrinutost SAD u vezi sa tim pitanjem kao licemjernu.
Kineski spoljnopolitički analitičari kažu da su kineski lideri dobro svjesni reputacije i ekonomske štete ako se vidi da vojno podržavaju Moskvu, a mnogi su skeptični prema ideji da bi Peking u ovom trenutku pomogao nuklearnoj snazi Rusiji.
Rusija gubi ovaj rat, ali to nije gubitak koji bi doveo do smrti Putina i demokratizacije Rusije, tako da ne vidim razlog da Kina učini više nego što čini sada“, rekao je Gabujev.
Kremlj se kratko oglasio
Roba kojom se trguje između kineskih i ruskih odbrambenih kompanija, prema podacima koje analizira CNN, nije municija koja je najpotrebnija ruskoj vojsci poslije godinu dana rata. Kina takođe nije jedina koja trguje sa Rusijom u ratu.
Na pitanje CNN-a o isporukama iz Kine ruskim kompanijama pod sankcijama, kinesko ministarstvo spoljnih poslova je odgovorilo da „nije upoznato sa situacijom“ i da Kina „čvrsto stoji na strani dijaloga i mira“.
Kremlj nije odgovorio na upit CNN-a. Međutim, 27. februara, portparol Kremlja je rekao da Rusija ne vidi potrebu da komentariše tvrdnje da je od Kine tražila vojnu opremu jer je Peking to već demantovao.
Poli Technologies sebe opisuje na svojoj veb stranici kao glavnu podružnicu China Poli Group, vodećeg državnog preduzeća koje je „isključivo ovlastila kineska centralna vlada za uvoz-izvoz odbrambenih sistema“.
Poli Technologies su sankcionisale SAD 2013. godine, prema pravilima za kompanije koje snabdijevaju Iran, Sjevernu Koreju i Siriju, i ponovo prošlog januara zbog navodnih isporuka projektila.
Avijaciona fabrika Ulan Ude, podružnica najvećeg državnog proizvođača Ruskih helikoptera, koja proizvodi vojno-transportne helikoptere serije Mi-8/17, nije odgovorila na zahtjev za komentar, kao ni Poli Technologies.
U carinskim podacima pojavljuju se i druge dvije ključne kompanije – kineski AVIC International Holding, koji kontroliše državna avio-industrijska korporacija Kine, i ruska United Engine Corporation (UEC), koja je dio državnog odbrambenog giganta Rostec.
Njihova trgovina uključivala je djelove ruskih mlaznih motora, od kojih su mnogi bili namijenjeni za motore koji se koriste u kineskim borbenim avionima.
Isporuke od AVIC International-a UEC-u do jula prošle godine navedene su kao ugovorne obaveze pod garancijom, a izvozna evidencija pokazuje da je UEC isporučivao djelove za isti model motora u Kinu do decembra prošle godine.
AVIC International i UEC nisu odgovorili na zahtjeve za komentar. Wall Street Journal je ranije pomenuo isporuke Poli Technologies i AVIC International Holdinga ruskim partnerima.
Stav Vašingtona
Stav Vašingtona je da svaka kompanija koja snabdijeva ili posluje u okviru ruskog odbrambenog sektora rizikuje da bude sankcionisana. Ali Kina možda nije previše zabrinuta zbog transakcija prikazanih u gorepomenutim trgovinskim podacima, kaže Jun Sun, direktor Kineskog programa u istraživačkom centru Stimson Center u Vašingtonu.
„Ovu vrstu izvoza mora odobriti vlada. Ali s obzirom na prirodu ovih djelova i činjenicu da je Poli Technologies pod američkim sankcijama od 2013. godine, vlada možda neće vidjeti potrebu za neodobravanjem“, rekao je Sun.
Neki stručnjaci su postavili pitanje da li djelovi aviona koji dolaze iz Kine u Rusiju – od kojih su mnogi označeni kao „korišćeni“ ili su ruskog porijekla – i dalje mogu biti rezervni dijelovi koji su Rusiji potrebni u ratu.
Sun je rekao da nije iznenađenje što će Rusija nastaviti da poštuje ugovore za opremu koju je kupila Kina, ali je upozorio da bi robu koja ide u suprotnom smeru Rusija mogla da „ponovo uveze kako bi nadoknadila potrošeno u ratu“. Takođe je malo vjerovatno da će potpuna slika ikada biti otkrivena.
„Ni Kina ni Rusija ne žele da zapadne obavještajne službe budu svjesne dubine i širine svoje strateške saradnje“, rekao je Aleksandar Koroljov, predavač međunarodnih odnosa na Univerzitetu Novog Južnog Velsa u Australiji.
Ako bi Kina isporučila oružje za uništavanje ljudstva neprijatelja, dodao je Koroljov, sve bi bilo učinjeno da se to prikrije: „A jedan od načina da se to prikrije je da se prikaže kao da je samo dio regularne, dugotrajne vojne – tehnička saradnja, a ne odgovor na rat“, prenosi Index.hr.