Vođe Evropske unije spremaju novi “strategijski okvir” odnosa s Rusijom da bi se utvrdilo gdje je saradnja moguća, a gdje ne, uz ocjene da dosadašnja politika sankcija nije imala učinka i mišljenje analitičara da “jednostavno čekati da se Kremlj uruši, uopšte nije recept za bezbjednost Evrope”.
To u temeljitom pretresanju odnosa EU i Rusije od pada Berlinskog zida zaključuje briselski Centar za evropske političke studije (CEPS) u očekivanju da visoki predstavnik EU Žozep Borel za junski sastanak vođa Unije pripremi smjernice i temelje drugačije politike prema Rusiji.
Upućeni zvaničnici u Savetu ministara Unije smatraju da se zasad ne može očekivati boljitak u odnosima EU-Rusija i saglasni su s ocenom i da su evropska dvadesetsedmorica ipak donekle podeljena oko suštine veza s Rusijom, iako smatraju da je Moskva kriva za ukrajinsku krizu, prisajedinjenje Krima, pa i uplitanje u unutrašnju politiku Unije.
Baltičke zemlje, Poljska, Rumunija, djelom i Švedska su za što oštrije poteze i sankcije, mada je sad ipak preovladao staloženiji zaključak Njemačke, Španije, Italije, Francuske čiji predsjednik Emanuel Makron je ovih dana na završetku zasijedanja vođa EU ponovo predočio da su sankcije nedjelotvorne i da je nužno smisliti strategiju odnosa s Moskvom na kratki, srednji i dugi rok.
Sad i drugi u Uniji dijele Makronov stav da je Rusija velika svjetska zemlja i susjed na granicama Unije bez čije saradnje je nemoguće izgraditi bezbjednost i boljitak svih na starom kontinentu, a postoje i veliki ekonomski interesi.
Evropska dvadesetsedmorica su bila potpuno zatečena kad je Moskva na najnovije sankcije povodom slučaja Navaljni uzvratila sopstvenim još žešćim sankcijama.
Šef ruske diplomatije Sergej Lavrov je Borelu u Moskvi štaviše rekao da je „EU nepouzdan partner“ i zaprijetio potpunim prekidom odnosa ako bi Evropljani krenuli u nove mjere odmazde, posebno izbacivanja Rusije iz međunarodnog sistema finansijskih plaćanja SVIFT, što upravo traži Evropski parlament.
Ruski predsjednik Vladimir Putin je izjavio da Zapad ekonomskom i političkom odmazdom, širenjem EU i NATO na granice Rusije, nastoji da „zauzda Rusiju“ kadgod njoj krene na bolje, tako da je nepovjerenje sad obostrano i veliko.
Američki centar za strategijske procjene „Stratfor“ svojevremeno je predočio da je prvo veliko i nikad odagnano nepovjerenje ruske političke i vojne elite u istinske namjere Zapada uvreženo u vrijeme kosovske krize i NATO bombardovanja Srbije, jer je bez odluke UN narušen suverenitet međunarodno priznate države i time načinjen opasan svjetski presedan.
„Stratfor“ je ocijenio da je to i jedan od razloga što su bezbjednosne i vojne snage pomogle dolazak Putina na vlast, jer su bombardovanje Srbije ocijenile kao težak poraz tadašnje ruske vlasti na čelu s nemoćnim Borisom Jeljcinom.
Borelu je sada dat zadatak da do samita EU u junu predloži kako strategijski preurediti veze s Rusijom, uz čvrsta načela, počev od stava da normalizacije odnosa ne može biti sve dok se ne sprovede Sporazum iz Minska o rješavanju ukrajinske krize, pa do insistiranja na evropskim vrijednostima demokratije, ljudskih prava i građanskih sloboda.
CEPS kaže ono što je preovlađujući zaključak u vladama i ustanovama Unije: da dosadašnje reagovanje samo sankcijama na, po uvjerenju EU, loše poteze Moskve, niti je uticalo na promjenu politike Kremlja, a nije ni izolovalo ili tako oslabilo Rusiju da bi iznutra došlo do političkih promjena, već je samo gura u sve tiješnju saradnju, ako ne i savez sa „sistemskim suparnikom EU“ – Kinom.
Odnosi EU-Rusija su od samita u Sankt Peterburgu 2003. bili ustanovljeni kao „Partnerstvo za saradnju“. ; Moskva je prihvatila da se odnosi temelje na četiri „zajednička prostora“: od ekonomije, sloboda, bezbjednosti i pravosuđa, spoljne bezbjednosti, pa do istraživanja, obrazovanja, kulture, a bio je u toku i postupak za olakšce i ukidanje viza EU za ruske državljane.
Kad je Putin u to vrijeme prvi put došao na sastanak s vođama EU u Brisel, evropski mediji su iskazanu volju Rusije da se uklopi u Evropu, tumačili i kao nastavak politike evropeizacije ruskog cara Petra Velikog.
Sad je sve stalo, nema susreta na najvišem nivou, Evropski parlament u analizi ističe da „Rusiju pogađa ozbiljna zdravstvena i ekonomska kriza zbog pandemije koronavirusa, a Kremlj je veoma zabrinut zbog socijalnih i političkih posljedica“.
Ali još od prethodnih nevolja, finansijske krize, teških zapadnih sankcija se razjasnilo da čekati da se „Kremlj uruši“ ničem ne vodi, kako primjećuje CEPS, jer se Rusija neočekivano brzo izvukla iz nevolja i, štaviše, uspjela da osjetno ojača svoje oružane snage uz već postojeći arsenal strategijskog nuklearnog naoružanja.
Dodaje da „Moskva vidi da je međunarodni liberalni poredak zapao u egzistencijalnu krizu, dok Zapad vjeruje da je Rusija u nepovratnom padu… otud nijedna strana nije spremna na nagodbu“.
Francuski predsednik Makron kaže da „misli da smo sad došli do trenutka istine u odnosima s Rusijom, otud moramo preispitati širinu zategnutosti koju bismo htjeli da stvorimo… a smatram da je to samo jedna etapa“.
Evropska unija je uprla oči u junski sastanak američkog predsjednika Džozefa Bajdena s ruskim predsjednikom Putinom, jer Evropljani žele da usaglase interese s Amerikom gdje je to moguće u svjetskim poslovima.
Američki državni sekretar Antoni Blinken je ovih dana poslije susreta sa šefom ruske diplomatije Sergejem Lavrovom jezgrovito sažeo stav Vašingtona: da SAD žele „predvidive, postojane odnose“ s Rusijom i „Amerika ne pokušava da pokrene ciklus zaoštravanja i sukoba s Rusijom“, ali je uslov da se Moskva „više ne upliće u našu demokratiju“.
Iako Vašington nije obavijestio Evropljane da će se u Ženevi sastati Bajden i Putin, Blinkenova poruka je pala na plodno tle u EU.
Grčki premijer Kirijakos Micotakis poslije samita Unije ovih dana izjavio da će EU zadržati čvrst stav prema Moskvi, „ali mi ostavljamo i mogućnost da s Rusijom razgovaramo o pitanjima koje smatramo važnim“.