Berlin protiv mijenjanja granica na Balkanu

Uprkos tome što je takozvani slovenački non-paper o promjenama granica podigao veliku prašinu na Balkanu, u njemačkoj javnosti, osim nekoliko izuzetaka, uslijedila je po ovom pitanju neuobičajena tišina, uzimajući u obzir zainteresovanost zvaničnog Berlina za stabilnost na Zapadnom Balkanu. I dok se malobrojne reakcije mogu opravdati činjenicom da proteklih nedjelju dana u samoj Njemačkoj vlada prava političko-medijska oluja oko izbora kandidata za budućeg kancelara, iz zvaničnih i nezvaničnih reakcija je jasno da zvanični Berlin insistira na nepromjenljivosti sadašnjih granica na Zapadnom Balkanu.

Uticajni švajcarski dnevni list Neue Zuercher Zeitung u današnjoj analizi piše da su predlozi o Velikoj Srbiji, Velikoj Albanija i Velikoj Hrvatskoj probudili duhove prošlosti na Balkanu, opisujući takozvani non-paper o političkoj reorganizaciji regiona kako papir koji „niko ne želi da napiše, niko ne želi da ga pošalje, a ipak su ga do sada pročitali svi koji se bave politikom Zapadnog Balkana“.

Uz ocjenu da ovakvi dokumenti često imaju i ulogu „probnog balona“, dopisnik Neue Zuercher Zeitunga za Tursku i Balkan opisuje da se u non-paperu krše svi temeljni stupovi međunarodne politike prema Balkanu od kraja jugoslovenskih ratova.

„Sprovođenje ovog predloga neizbježno bi dovelo do novih sukoba. Shodno tome, reakcije većine posmatrača su plivale između nevjerice i užasa. Delegacija EU u Sarajevu osjećala se primoranom da naglasi svoju posvećenost teritorijalnom integritetu Bosne i Hercegovine“, navodi ciriški list i dodaje da čak skoro nedjelju dana nakon objavljivanja, ima mnogo više pitanja nego odgovora o autorstvu, svrsi ili autentičnosti eksplozivnog spisa.

„Uprkos demantijima iz Ljubljane i Brisela, sada se može smatrati manje ili više vjerovatno da su slovenački premijer Janez Janša i predsjednik Borut Pahor bar bili umiješani u mozganje o promjenama granica. Ovo je posebno važno jer Slovenija namjerava da u julu preuzme predsjedavanje Savjetom EU, sa fokusom na Balkan“.

Teorije o autoru – Hrvatska, Mađarska, Srbija, Rusija…

Prenoseći komentare slovenačkih posmatrača o tome da je „Janša vjerovatno poslužio samo kao poštar“ a da se o autorima može samo nagađati, ovaj list na njemačkom jeziku navodi da „Janša održava blisku vezu sa Viktorom Orbanom, koji namjerno širi uticaj Mađarske na Balkanu, kao i sa predsjednikom Srbije Aleksandrom Vučićem, čija bi zemlja imala koristi od teritorijalne transformacije“.

„Prošle godine su trojica srodnih političara potvrdili međusobnu solidarnost u zajedničkom konferencijskom pozivu. S druge strane, Hrvatska već dugo traži veća autonomna prava za Hrvate u Bosni i Hercegovini. U martu u Briselu, ministar spoljnih poslova Gordan Grlić Radman predstavio je non-paper, koji su podržale Slovenija i Mađarska, a koji je pozvao na reformu složenog izbornog zakona u BiH“, navodi i dodaje da se i Rusija vidi kao mogući izvor ovog papira.

„Ciljana destabilizacija je oprobana strategija Moskve da ojača sopstveni uticaj. Međutim, postoje i važni kontraargumenti za sve teorije. Na kraju, ali ne najmanje važno, ovo uključuje činjenicu da je status quo koristan za većinu aktera u regionu“.

Kako ocjenjuje dopisnik švajcarskog dnevnika, uprkos svoj svojoj radikalnosti i udaljenosti od realnosti, „zloslutni non-paper ne lebdi u potpunosti u vakuumu“.

„Očigledno je da bez kredibilne politike proširenja EU nema strateški pristup Zapadnom Balkanu. Takođe ima smisla da bi bez evropske perspektive etnički projekti mogli prije ili kasnije da dožive renesansu“, navodi list.

Berlin: Crtanje novih granica je opasan put

U tekstu se citira i ekspert za Balkan iz berlinskog Savjeta za politiku demokratizacije, Toby Vogel, koji ističe bi dovođenje u pitanje svih ranije važećih izvjesnosti moglo dodatno da bude ohrabreno činjenicom da odlazak Merkelove označava prekretnicu u Njemačkoj, najvažnijem zagovorniku politike proširenja EU

„Ukoliko ova afera evropskim donosiocima odluka pokaže opasnosti polovične politike prema Balkanu i pritom oživi angažman Zapada, onda bi ona mogla, prema mišljenju Vogela, takođe da ima svoje dobar uticaj. Ali je sada, kaže, prerano o tome suditi“, navodi se u tekstu uz ocjenu slovenačkih komentatora da je u ovoj aferi već jasan najveći gubitnik: Slovenija i njeno političko vođstvo.

Kako se nezvanično saznaje, ministarstvo spoljnih poslova Njemačke je pozvalo slovenačkog ambasadora u Berlinu na razgovor, a javnosti se jedini obratio zamjenik šefa njemačke diplomatije zadužen za evropska pitanja, Michael Roth.

„Zemlje Zapadnog Balkana imaju budućnost samo kao multietnička i multireligiozna društva. Regionalno pomirenje i saradnja su ključni za mir, demokratiju i napredak. Crtanje novih granica je opasan put“, napisao je na svom zvaničnom Twitter nalogu Roth.

Osim toga, od portparola njemačkog Ministarstva spoljnih poslova moglo se saznati da „Njemačka vlada odbacuje ideju promjena granica po etničkim linijama na Zapadnom Balkanu“ te da bi „Takve promjene granica vrlo vjerovatno povećale nestabilnost u regionu i izazvale nove krize“, zbog čega zvanični Berlin „ne smatra takve rasprave svrsishodnim”.

Schwarz-Schilling: Brisel da se suprotstavi fašističkim težnjama

Čini se da i njemački mediji nisu smatrali da je „svrsishodno“ pisati i analizirati o ovoj temi,  sa izuzetkom Deutsche Wellea. Na sajtu ovog medija, kako na njemačkom, tako i na regionalnim jezicima, objavljen je komentar bivšeg visokog predstavnika u BiH Christiana Schwarz-Schillinga u kojem on analizira situaciju u BiH i nekoliko non-papera koji su bili u opticaju, između ostalog, i hrvatski non-paper koji se tiče izbornog zakona u BiH.

„Nije jasno zašto je Slovenija, koja će uskoro preuzeti predsjedavanje EU, potpisala hrvatski non-paper. Ali jasno je da su ideje s kraja osamdesetih koje su izražavali Slobodan Milošević i Franjo Tuđman i danas i te kako žive“, ističe Schwarz-Schilling.

Prema njegovoj ocjeni, nije dovoljno samo da SAD i EU potvrde da se zalažu za teritorijalni integritet BiH.

„EU mora konačno da se postavi protiv nacionalističkih i fašističkih težnji – i kada dolaze iz sopstvenih redova. Politika prema Zapadnom Balkanu, a posebno BiH, mora biti jasna, transparentna i fokusirana. To je krajnje važno i zbog nacionalističkih stremljenja unutar EU“, zaključuje on.

Nema Bismarcka za balkanski Gordijev čvor

Nakon što je Janša poslao Janšin non-paper na nekoliko adresa, ono što je uslijedilo liči na dokument Berlinskog kongresa iz 1878. kada su se Oto fon Bizmark, lord Solsberi i knez Gorčakov povili nad geografskom kartom Balkana – i u roku mjesec dana na svoju ruku odlučili o sudbini nacija, piše u komentaru za Deutsche Welle ugledni nemački novinar i dugogodišnji dopisnik sa prostora Jugoslavije Norbert Mappes-Niediek.

Analizirajući veze između čelnika Slovenije, Mađarske i Srbije kao i nastojanja struktura EU da neutrališe njhove poteze, Niediek ističe inicijative poput non-papera nisu puke mladalačke fantazije.

„Uskoro će biti tri godine otkako je predsjednik Srbije Aleksandar Vučić sa svojim željama za etničkom korekcijom granica u Evropi naišao na – ne baš malo blagonaklonosti: jedna socijaldemokratska predstavnica za spoljnu politiku, jedan demohrišćanski komesar za proširenje i jedan zeleni predsednik države, založili su se za novu podjelu teritorije između Srbije i Kosova. Što su više evropski hobi-stratezi udaljeni od regiona, to je veće iskušenje da se tobožnji Gordijev čvor neshvaćenih ’etničkih sukoba’ presječe jednim jedinim udarcem. Samo što trenutno na vidiku nema kneza Bizmarka“, zaključuje Norbert Mappes-Niediek.