Bjeloruski lider Aleksandar Lukašenko je, čini se, odnio prestižnu pobjedu pregovaranjem o sporazumu predsjednika Rusije Vladimira Putina i vođe privatne vojske “Vagner” Jevgenija Prigožina, ali bi mogao da požali zbog cijene kada kod njega dođe vođa te paravojne grupe koji je u svakom pogledu nezgodan.
U iznenadnoj izjavi kasno u subotu, Lukašenkova pres služba je saopštila da je proveo dan u pregovorima sa Prigožinom, uz podršku ruskog predsjednika, da bi na kraju nekako privolio šefa „Vagnera“ da zaustavi marš na Moskvu i vrati se odakle je došao.
Taj dogovor predstavlja uspjeh za Lukašenka koji svojom zemljom vlada gvozdenom pesnicom skoro 30 godina i izopštenik je na Zapadu od žestokog gušenja postizbornih protesta 2020. i zbog podrške ruskoj invaziji Ukrajine.
Šezdesetosmogodišnji šef države takođe se suočava sa mučnim pitanjima o svom zdravlju, od kada se pojavio u veoma lošem stanju tokom ceremonija obilježavanja pobjede nad Njemačkom u Drugom svjetskom ratu u Moskvi prošlog mjeseca. Potom je nestao na nekoliko dana.
Na kraju je dogovoreno da Prigožin mora u egzil u Bjelorusiju, saopštio je Kremlj, ne precizirajući da li će tamo odvesti i pripadnike svoje vojske.
Telefonski razgovor u kojem je, po bjeloruskom predsjedništvu, Putin zahvalio Lukašenku, sigurno je zvučao kao slatka muzika za uši moćnika iz Minska, piše AFP.
Ali za Katju Glod, iz Evropske liderske mreže u Londonu, Lukašenko je prije svega preuzeo „vruć krompir“.
– Mislim da to nije bila Lukašenkova volja. Mislim da ga je iskoristio Kremlj – rekla je ona za AFP.
Njegovo prisustvo u Bjelorusiji donijeće „višestruke rizike“, dodaje ona, toj zemlji u kojoj je lojalnost bezbjednosnih snaga od najveće važnosti od izbora 2020. koji su izazvali proteste i brutalan obračun.
– Jedina prednost koju bi bjeloruski lider mogao da izvuče bila bi da koristi Prigožinove ljude kao ličnu vojsku protiv moguće pobune – smatra ona.
Ideja da se vođa najpoznatije grupe plaćenika na svijetu nastani u Bjelorusiji ne oduševljava njene komšije.
Litvanski predsjednik Gitanas Nauseda, čija je zemlja domaćin samita NATO-a sljedećeg mjeseca, upozorio je da bi alijansa trebalo da ojača svoje istočne granice „ako Prigožin ili dio Vagner grupe završi u Bjelorusiji sa nejasnim planovima i namjerama“.
Lukašenkova zavisnost od Rusije
Od 2020. godine Lukašenko postaje sve više zavistan od Kremlja za svoj politički opstanak, pojavljujući se kao Putinov vazal. A u tome što opozicija vidi kao veliki udarac bjeloruskom suverenitetu, sada ima rusko taktičko nuklearno oružje.
– Postavljanje nuklearnog oružja na bjelorusku teritoriju znači puzeću rusku aneksiju Bjelorusije – primjećuje Vilijam Alberki iz Međunarodnog instituta za strateške studije (IISS).
– Mislim da se Lukašenko već osjeća satjeranim u ćošak. Očigledno, ako mu Putin kaže ‘učini mi uslugu’, učiniće to u nadi da će dobiti polugu moći – dodaje.
Za bjelorusku opoziciju, čija je liderka Svetlana Tihanovskaja, otišla u egzil dan poslije izbora na kojima je, kako kaže, pobijedila, Lukašenkova zavisnost od Rusije čini stanje opasnim.
– Prigožin nije poklon Lukašenku jer Putin, autokrata, nikada neće oprostiti poniženje koje je pretrpio – rekao je bivši bjeloruski ministar kulture Pavel Latuško, sada u opoziciji.
– To je mala taktička, vještačka i površna pobjeda Lukašenka koja bi mogla da se pretvori u strateški problem – dodao je on poljskom opozicionom kanalu Telegram Nekta.
Unutrašnja represija je pojačana, sa oko 1.500 političkih zatvorenika, navodi grupa za ljudska prava Vjasna.
Po Katiji Glod, Lukašenkova vladavina počiva na dva stuba: nasilju i podršci Rusije. Ali „on je sada očigledno zabrinut, jer Kremlj nije tako jak kao što se činilo“, podvlači ona.
Hana Ljubakova, iz Atlantskog savjeta, napominje da bi Lukašenkova pozicija mogla da bude ojačana njegovim posredovanjem. Ali „na duži rok, njegov režim će trpjeti posljedice“.
Jer ako je pokazao „nepokolebljivu lojalnost“ Kremlju, napravio je „rizičnu opkladu“ na brzu pobjedu Rusije u Ukrajini.
– Kako Putinov autoritet slabi, režim u Minsku može se naći sa smanjenom podrškom Rusije – procjenjuje ona.