Ruski simbol Z na sve strane u Sjevernoj Mitrovici

Dragan iz Sjeverne Mitrovice, opštine sa većinskim srpskim stanovništvom na sjeveru Kosova, kaže da ne smije javno da iskaže svoje mišljenje o upotrebi i promociji simbola “Z” u njegovom gradu.

U Rusiji se oznaka “Z” koristi kao simbol vojne invazije na Ukrajinu, a ispisuje se ili lijepi na civilnim automobilima i bilbordima, dok ga neki nose i na sebi.

“Samo ne znam kako će Zelenski da se zove, pošto su oni ukinuli slovo ‘Z'”, kaže Dragan za Radio Slobodna Evropa (RSE).

U Sjevernoj Mitrovici je grupa građana u nedjelju uveče (3. april), slavila izbornu pobjedu Srpske napredne stranke (SNS) Aleksandra Vučića uz isticanje partijskih obilježja ali i ruske zastave, te iscrtanog slova “Z” bijelom bojom na automobilu.

Takođe, u prethodnim nedjeljama je slovo “Z” iscrtano na pojedinim objektima u Sjevernoj Mitrovici.

Jovan iz Sjeverne Mitrovice pak smatra da simbol “Z”, potpuno nesvjesno, iscrtavaju mladi ljudi i ne podržava takve akcije.

“To rade mladi, ni sami nisu svjesni oznake i ratnih dešavanja ovdje i strahota koje se trenutno dešavaju u Ukrajini”, kaže Jovan.

Krajem marta, Ukrajina je pozvala države da kazne upotrebu simbola ‘Z’. U Njemačkoj, Berlin, Bavarska i Donja Saksonija već su rekle da bi svako ko koristi ovaj simbol za promovisanje rata mogao biti suočen sa do tri godine zatvora.

Ukrajinski ministar spoljnih poslova Dimitrij Kuleba pozvao je druge zemlje da slijede primjer Njemačke.

“„Z“ znači ruski ratni zločini, bombardovanje gradova, hiljade ubijenih Ukrajinaca“, naveo je Kuleba na Tviteru.

„Javna podrška ovom varvarstvu se mora zaustaviti”.

Kakav je stav Kosova?

Zvanični stav Kosova je da osuđuje rusku invaziju na Ukrajinu a Moskvi su uvedene i sankcije u skladu sa zapadnim zemljama.

Portparol Policije Kosova za region sjever Branislav Radović u izjavi za RSE kaže da nemaju nikakve instrukcije kako da djeluju kada se javno promoviše simbol “Z”.

“To mi je nepoznato, što se tiče tog ispisivanja, ako ne bude nešto (odluka) sada doneseno”, rekao je Radović.

RSE se obratio Vladi Kosova i Predsjedništvu sa upitom da li su upoznati da se na sjeveru Kosova promoviše slovo “Z” u znaku podrške ruskoj invaziji na Ukrajinu, te da li će tako nešto biti tolerisano, ali do objavljivanja ovog teksta odgovor nije stigao.

Stručnjak za krivično pravo Ismet Saljihu (Salihu) navodi da u ovom trenutku ne postoji specifična odredba Vlade Kosova kojom bi bilo kažnjivo isticanje simbola “Z” i podrška ruskoj agresiji na Ukrajinu.

Prema njegovoj ocjeni, krivično gonjenje na Kosovu ne bi ni trebalo da bude moguće zbog javne podrške Rusiji jer još uvijek ni jedan Međunarodni sud nije utvrdio da je ta zemlja počinila ratne zločine u Ukrajini.

Ukrajina ali i druge zemlje kao i međunarodne organizacije ukazuju da Rusija krši pravila ratovanja, da je počinila ratne zločine protiv civilnog stanovništva i genocid.

“Ratni zločini i genocid se smatraju krivičnim delom samo kada je to utvrđeno sudom a ne na osnovu govora ili pisanja”, ukazuje Saljihu i zbog toga smatra da ne mogu biti gonjeni ni ljudi koji pružaju podršku jednoj ili drugoj strani.

Kako na upotrebu ‘Z’ reaguju u regionu?

Od početka ruske invazije na Ukrajinu 24. februara, slovo “Z” je u Rusiji sve prisutniji simbol podrške ratu, vojsci, politici Kremlja, a prije svega predsjedniku Vladimiru Putinu.

Od zemalja u regionu simbol “Z” je do sada korišćen u Srbiji na proruskim demonstracijama u Beogradu, a te fotografije objavljene su i na društvenim mrežama. Ovaj simbol se mogao vidjeti i na protestima koji su u Srbiji organizovale ultradesničarske grupe kao podršku ruskoj invaziji u Ukrajini.

Srbija je osudila agresiju na Ukrajinu uz navode da podržava teritorijalni integritet te zemlje ali odbija da uvede sankcije Rusije, kako to traže zapadne zemlje.

Ministarstvo unutrašnjih poslova Sjeverne Makedonije i Državno tužilaštvo su saopštili 6. aprila da građani te zemlje, mediji i drugi subjekti koji podržavaju osumnjičene za ratne zločine nad civilima u Ukrajini, mogu biti kažnjeni i do pet godina zatvora.

“Odobravanje ili opravdavanje genocida, zločina protiv čovječnosti ili ratnih zločina je krivično djelo iz člana 407. Krivičnog zakonika”, navodi se u saopštenju.

Sjeverna Makedonija se pridružila međunarodnim sankcijama protiv Rusije zbog njene invazije na Ukrajinu.

Sa druge strane, Crna Gora još nije usvojila odluku da se sankcije, uvedene Rusiji primene i u praksi. Bosna i Hercegovina od početka krize u Ukrajini nema zajednički stav o ratu u Ukrajini i sankcijama Rusiji.

Upotreba ‘Z’ u Rusiji

Fotografije simbola “Z” objavljene su i na nalozima Ministarstva odbrane Rusije na društvenim mrežama uz natpise “Za mir”, “Za pravdu” i “DemilitariZation”.

Ruski predsjednik Vladimir Putin opisao je invaziju svoje zemlje na Ukrajinu kao “specijalnu vojnu operaciju”. Neki na operaciju referišu kao “Operacija Z”, na osnovu upadljivog slova Z kojim su označeni ruski tenkovi i druga vojna vozila.

Vjeruje se i da oznaka “Z” ima za cilj da identifikuju vozila kao ruska, kako ih druge ruske snage ne bi gađale u “prijateljskoj vatri”, te da označe napadne grupe i njihove ciljeve.

Sa druge strane, krajem marta je iz ambasade Ukrajine u Beogradu saopšteno da simbol “Z” za Ukrajince znači “Ubij Ukrajinca”. Apelovali su na vlasti u Srbiji da uklone to obilježje sa zidova i automobila.

Prethodno je Međunarodna gimnastička federacija pokrenula disciplinski postupak protiv sportiste Ivana Kulijaka, koji se na dodjeli medalja pojavio sa simbolom “Z” na sebi.

‘Z’ kao simbol okupacije

Stručnjak za bezbjednost Kadri Kastrati kaže da je za njega jako čudno to što neko u 21. vijeku podržava “vojsku koja ne štedi ni djecu, ni žene”.

Fotografije i snimci na kojima se vide tijela mrtvih civila u ukrajinskoj Buči, nadomak glavnog grada Kijeva, koju su ruske snage zauzele početkom marta i napustile oko 1. aprila, pojavile su se u posljednjih nekoliko dana i izazvale međunarodnu osudu, uključujući optužbe za genocid i ratne zločine.

Sa druge strane, Kastrati nije iznenađen što je simbol “Z” osvanuo na sjeveru Kosova jer je, prema njegovoj ocjeni, tamošnje srpsko stanovništvo upućeno ka zvaničnom Beogradu koji “sjedi na dvije stolice”, što je fraza koja se koristi za opisivanje balans politike na kojoj posljednju deceniju insistira vlast u Srbiji.

Podsjeća da su kosovske institucije javno iznijele stav protiv ruske agresije na Ukrajinu i smatra da pripadnici srpske zajednice treba da poštuju takvu odluku bez obzira što Beograd neguje tradicionalno dobre odnose sa Moskvom.

Kastrati ističe da je “Z” simbol ruske vojske koja je “okupirala jednu nezavisnu zemlju” i da kao takav ne bi smio da se ističe.

Kosovsko rukovodstvo od početka ruske invazije na Ukrajinu upozorava da Srbija može da pokuša da destabilizuje Kosovo i zbog toga traži hitan prijem u NATO.

Početkom marta, Vlada Kosova je donijela odluku da osnuje međuinstitucionalnu radnu grupu za učlanjenje Kosova u NATO.

Međutim, Kastrati smatra da neće doći do destabilizacije i ocjenjuje da kosovske bezbjedonosne institucije mogu da se suprotstave bilo kakvim akcijama.

“Kosovo je iznutra sigurno, ima Policiju, KFOR (vojna Misija NATO-a), EULEX (Misija EU za vladavinu prava). Ali meni nije čudno da ljudi na sjeveru [ističu simbol Z] jer su na neki način stimulisani od strane Beograda. Beograd podržava Rusiju a ja mislim da je Srbima na Kosovu i Kosovu uopšte, mhesto u Evropi a ne na istoku”, smatra on.

Kastrati podsheća da je Kosovo javno izašlo sa stavom da osuđuje vojnu invaziju na Ukrajinu, te da je o tom pitanju stalo uz druge zemlje Zapada.