Vlasti u Srbiji se još ne izjašnjavaju o navodima da pojedine ruske firme registrovane u Srbiji zaobilaze međunarodne sankcije i u Rusiju izvoze robu koja se može koristiti u vojnoj industriji.
Na pitanja Radija Slobodna Evropa (RSE) nisu odgovorile institucije nadležne za izdavanje dozvola za izvoz takve robe.
Iz Sjedinjenih Država zvanično je već stiglo jedno upozorenje, kada je na listu sankcija stavljena jedna srpska kompanija, a lokalni mediji u Srbiji prenijeli su da to možda nije usamljen slučaj.
Portal Balkanska istraživačka mreža prenio je 5. avgusta da je firma GoodForwarding D.O.O, koja je registrovana u Beogradu kao firma koja se bavi trgovinom na veliko voćem i povrćem, tokom 2022. i 2023. godine u Rusiju izvozila robu dvostruke namjene koja se može koristiti i u civilnoj i u vojnoj industriji.
Iz GoodForwarding su za RSE demantovali navode da izvoze robu koja se koristi u vojnoj industriji.
Evropska unija i Sjedinjene Države su uvele sankcije na izvoz robe dualne namjene, kako bi odsjekle Rusiju od tehnologije koju Kremlj upotrebljava u invaziji na Ukrajinu.
Ipak, Srbija, iako kandidat za članstvo u EU, nije se uskladila sa sankcijama zapada protiv Rusije i nastavila je da održava odnose sa Moskvom.
Šta se zna o firmi?
Firma GoodForwarding D.O.O. registrovana je juna 2022. godine na adresi u Beogradu. Kao direktor firme, u zvaničnom registru Srbije, vodi se ruski državljanin Aleksej Moskovkin iz Sankt Peterburga.
RSE nije uspio da pronađe više javno dostupnih detalja o njemu.
Za ovo pravno lice, na sajtu Agencije za privredne registre (APR) nema objavljenog finansijskog izvještaja za 2022. godinu.
Prema javno dostupnim podacima na sajtu APR, GoodForwarding se bavi trgovinom na veliko voćem i povrćem.
Međutim, podaci sa sajta Globusved.com, komercijalne ruske baze spoljnotrgovinskog poslovanja, pokazuju da je ova firma tokom 2023. godine izvozila proizvode koje je Evropska unija označila kao robu dvostruke namjene.
RSE nije uspio da potvrdi nezavisno ove podatke, jer Vlada Rusije nije odgovorila na upit.
Prema podacima sa Globusved.com, GoodForwarding je ove i prethodne godine izvezao statičke konvertore koji naizmeničnu struju pretvaraju u jednosmjernu, punjače akumulatora, elektronska integrisana kola, uređaje za automatske mašine za obradu podataka, fotoosjetljive poluprovodničke uređaje…
Sve ove proizvode su službe Evropske komisije, u koordinaciji sa nadležnim organima u Sjedinjenim Državama i Velikoj Britaniji, identifikovale kao robu dvostruke namjene i naprednih tehnoloških oruđa koji se koriste u ruskim vojnim sistemima na frontu u Ukrajini ili se koriste za razvoj, proizvodnju ili upotrebu tih ruskih vojnih sistema.
EU i SAD uvele su sankcije na izvoz ove robe s ciljem da Rusiji ograniči pristup naprednoj tehnologiji koju koristi u ratu protiv susjedne Ukrajine.
Portal Balkanska istraživačka mreža objavio je, pozivajući se na komercijalno dostupne podatke, da je od novembra do decembra 2022. GoodForwarding imao 42 transakcije sa kompanijama iz različitih zemalja, čije komponente su potom izvezene u Rusiju.
Kako se navodi, najviše je transakcija bilo sa kompanijama iz Kine (21), zatim slijede SAD (9), Tajvan i Japan (po 4), dok je po jedna transakcija zabilježena sa kompanijama iz Velike Britanije, Republike Koreje, Malezije i Tajlanda.
RSE nije mogao nezavisno da potvrdi ove podatke.
Šta kažu u ruskoj kompaniji?
RSE je posredstvom e-maila koji je kompanija registrovala u APR, kontaktirao kompaniju GoodForwarding tražeći komentar.
Sa tog mejla odgovorila je osoba koja se predstavila kao Huan Pereiro Radriges. On je negirao da se GoodForwarding bavi izvozom robe dvostruke namjene u Rusiju.
“GoodForwarding je otvoren za uvoz banana u Rusku Federaciju. Nažalost, banka nije dozvolila kompaniji da vrši plaćanja u dolarima i eurima, tako da kompanija nije mogla da obavlja nikakvu aktivnost. Neko koristi podatke o firmi za uvoz sankcionisane robe. Ja ne znam ništa o tome. Na računu preduzeća nema kretanja”, navela je u pisanom odgovoru osoba koja se predstavila kao Huan Pereiro Radriges.
Na pitanje RSE koju funkciju on ima u kompaniji, Radriges se predstavio kao “akcionar”.
Međutim, prema podacima iz registra APR-a, stopostotni vlasnik firme GoodForwarding je ruski državljanin Aleksej Moskovkin.
Zakonska regulativa
Izvoz i uvoz robe dvostruke namjene u Srbiji su zakonski regulisani. Prema zakonu, dozvolu za izvoz robe dvostruke namjene izdaje Ministarstvo unutrašnje i spoljne trgovine.
Dozvola važi u periodu od godinu dana i ne može se prenositi na drugo lice.
Firma koja podnese zahtjev za izdavanje dozvole mora da dostavi i originalnu potvrdu krajnjeg korisnika (End User Certificate) dobijenu od strane zvaničnog organa države krajnjeg korisnika.
Osim Ministarstva unutrašnje i spoljne trgovine, saglasnost za izdavanje dozvole moraju da daju i Ministarstvo odbrane, Ministarstvo spoljnih poslova, te Ministarstvo unutrašnjih poslova, kao i organ državne uprave nadležan za poslove nacionalne bezbjednosti.
Nadležno ministarstvo, prema Zakonu o izvozu i uvozu robe dvostruke namjene, može oduzeti dozvolu za izvoz ukoliko izvoznik ne postupa u skladu sa dozvolom.
RSE je Ministarstvo unutrašnje i spoljne trgovine pisanim putem pitao da li je firmi GoodForwarding izdata dozvola za izvoz robe dvostruke namjene, ali do zaključenja teksta odgovor nije stigao.
Komentar o ovoj temi izostao je i iz Privredne komore Srbije.
SAD već sankcionisale jednu srpsku firmu
Firma GoodForwarding nije na listi sankcija Vašingtona.
Sjedinjene Države su 20. jula stavile na listu sankcija srpsku firmu MCI Trading iz Beograda, a kao razlog navele tehnološku podršku ruskoj invaziji na Ukrajinu.
Prema podacima američkog Ministarstva finansija, MCI Trading je od početka ruske invazije na Ukrajinu u februaru 2022. godine poslao desetine pošiljki ruskoj firmi AK Microtech.
Ta firma, koja je takođe na listi sankcionisanih, se tereti da je obezbjeđivala visokotehnološku opremu ruskoj odbrambenoj industriji.
Direktor firme MCI Trading Ivan Cvetić, koji se od 20. jula takođe nalazi na listi sankcija SAD, izjavio je agenciji Fonet da sankcionisana ruska firma sa kojom je sarađivao, do tog dana takođe nije bila na američkoj “crnoj listi” i da zbog toga njegova kompanija “nije ni na jedan način prekršila propise i procedure”.
Godinu i po dana nakon početka ruske invazije na Ukrajinu, Srbija se nije pridružila međunarodnim sankcijama protiv Rusije.
Time je, uz Tursku, jedina zemlja kandidat za članstvo u Evropskoj uniji koja nije uskladila svoju spoljnu politiku sa zajednicom država čijem članstvu teži.
Međutim, premijerka Ana Brnabić izjavila je u maju 2023. godine, na sastanku sa međunarodnim specijalnim izaslanikom za implementaciju sankcija Evropske unije Dejvidom O’Salivenom, da Srbija neće biti platforma za zaobilaženje sankcija koje je EU uvela.