Njujork Tajms otkriva detalje dogovora o Generalštabu: Šta dobija Trampov zet, a šta Srbija

Kompanija Džareda Kušnera, zeta bivšeg predsjednika SAD Donalda Trampa, dobiće u zakup prostor bombardovanog Generalštaba u Beogradu, na 99 godina, bez naknade, i na tom mjestu će izgraditi luksuzni hotelski i apartmanski kompleks, kao i spomen obilježje i muzej, piše Njujork tajms. Investicija je, kako se navodi, vrijedna 500 miliona dolara, a država Srbija bi, prema prijedlogu ugovora, trebalo da dobije 22 odsto profita.

Njujork tajms piše da aranžman za prostor bombardovanog Generalštaba, koji će kompanija „Kušner“ sklopiti sa Vladom Srbije, prati ranije interesovanje Donalda Trampa za tu lokaciju. Bivši predsjednik SAD, podsjeća američki list, interesovao se za istu lokaciju prije nego što je izabran na funkciju, a posrednik u pregovorima bio je isti čovek koji sada radi sa Džaredom Kušnerom.

Memorandumom između Kušnerovog tima i Vlade Srbije, prostor na kom se nalazi kompleks Generalštaba Vojske Jugoslavije, odnosno nekadašnjeg jugoslovenskog Ministarstva odbrane, a koji je NATO bombardovao 1999. godine, bio bi dat investicionoj firmi gospodina Kušnera u zakup na 99 godina, bez naknade, oktriva Njujork Tajms.

Prema nacrtu sporazuma koji je američkom listu ustupio jedan srpski zvaničnik, Kušner bi dobio pravo da na mjestu Generalštaba izgradi luksuzni hotelski i apartmanski kompleks, kao i spomen obilježje i muzej.

Njujork tajms, međutim, podsjeća da je 2013. godine, dvije godine prije nego što se kandidovao za predsjednika SAD, Kušnerov tast Donald Tramp u razgovoru sa jednim visokim zvaničnikom srpske vlade, izrazio želju da izgradi luksuzni hotel na mjestu Generalštaba.

Tada su predstavnici organizacije Tramp otputovali u Beograd da vide lokaciju, ali projekat nije realizovan prije izbora Trampa za predsednika SAD, kada je položio zakletvu u kojoj se, između ostalog, navodi da neće sklapati nikakve nove poslove sa inostranstvom.

Ričard Grenel, koga je Tramp svojevremeno imenovao za specijalnog izaslanika za Balkan, je tokom mandata bivšeg predsjenika podsticao plan da Srbija i Sjedinjene Države zajednički revitalizuju nekadašnju lokaciju Generalštaba. Grenel se zalagao za korišćenje američkih investicija za transformaciju lokacije u centru Beograda, u vrijeme dok je još uvijek bio zvanični diplomata američke vlade 2020. godine, pokazuju transkripti i snimci nekoliko konferencija za novinare Vlade Srbije.

Džared Kušner je u intervjuu u nedjelju rekao da o beogradskom projektu nikada nije razgovarao sa Trampom i da nije bio svjestan ranijeg interesovanja njegovog tasta za razvoj lokacije bivšeg Generalštaba.

„Nijesam imao pojma da je moj tast bio zainteresovan za taj region, i sumnjam da ima bilo kakva saznanja o ovom dogovoru na kojem radimo“, rekao je gospodin Kušner.

Trampovi predstavnici nijesu odgovorili na višestruke zahtjeve Nujork tajmsa za komentar ni o trenutnim poslovima Džareda Kušnera, ni o njegovom prethodnom interesovanju za lokaciju u Beogradu.

Grenel je, s druge strane, izjavio da ni on nije imao saznanja o Trampovom interesovanju za lokaciju u Beogradu, prije njegovog predsjedavanja. Ali Grenel sada radi sa gospodinom Kušnerom na novom razvojnom sporazumu i, prema riječima Trampovog zeta, upravo on je bio glavna snaga koja ga je navela da razmotri investiciju u Beogradu.

U svojoj ulozi specijalnog izaslanika tokom posljednje dvije godine Trampove administracije, gospodin Grenel je pomogao u podsticanju pregovora o ekonomskom pomirenju između Srbije i Kosova. Veza između Grenelove uloge u nastojanju da se revitalizuje beogradska lokacija dok je bio dio američke administracije, i sada kada je van nje i pomaže Kušneru, otvara, prema ocjeni američkog lista, nova pitanja o sukobu interesa između njihovih javnih i privatnih uloga.

Kušner je u petak potvrdio da njegova investiciona firma sprovodi posao u Srbiji, kao i projekte luksuznih nekretnina u Albaniji, i da očekuje da će ti sporazumi uskoro biti finalizovani.

Preklapanje između državnih poslova koje su Kušner i Grenel obavljali dok su bili deo američke administracije, i poslovnih dogovora koje sprovode u regionima u kojima su služili, nalikuje poslovima koje su Kušner i bivši američki ministar finansija Stiven Mnučin, sklapali na Bliskom istoku po napuštanju funkcije.

Naime, i Mnučin i Kušner su bili aktivni u diplomatiji na Bliskom istoku, a osnovali su investicione firme nakon što su napustili Trampovu administraciju, koja je tada obezbijedila milijarde dolara od saudijske vlade i stotine miliona dolara od drugih bliskoistočnih zemalja.

Ketlin Klark, profesorka prava na Vašingtonskom univerzitetu u Sent Luisu, specijalizovana za etiku vlasti, ocijenila je za Njujork tajms da bi Kušnerov projekat u Srbiji predstavljao sukob interesa, ukoliko bi Tramp na izborima u novembru ponovo bio izabran za predsjednika SAD.

„Zabrinutost leži u tome što bi Vlada Srbije mogla da pokuša da utiče na budućeg predsjednika Trampa tako što posluje sa predsjednikovom porodicom. Na spoljnu politiku prema Srbiji trebalo bi da utiče ono što je u interesu Sjedinjenih Država, a ne bilo kakve finansijske usluge koje dolaze od srpske vlade“, ukazala je Klark.

Grenelov prijedlog iz 2020. godinu o obnovi kompleksa bombardovanog Generalštaba uslijedio je, prema riječima zvaničnika Vlade Srbije, odmah nakon što je Tramp u Bijeloj kući ugostio Aleksandra Vučića, predsjednika Srbije kada je potpisan tzv. Vašingtonski sporazum sa Beogradom i Prištinom.

„Od samog početka, ono što je predsjednik Tramp rekao je: Hajde da im damo malo ukusa Trampove ekonomije. Hajde da im pokažemo kako da razviju ekonomiju, kako da preuzmu industrije i da ih razvijaju“, izjavio je Grenel tom prilikom.

Tokom 2018. i 2019. godine, dok je služio kao ambasador u Nemačkoj, Grenel je svojim saradnicima od povjerenja govorio kako želi da bude državni sekretar u drugom Trampovom mandatu. Svojim zajedljivim stilom diplomatije otuđio je najviše zvaničnike u njemačkoj vladi, ali je počeo da njeguje druge odnose širom Evrope, uključujući i one sa Vučićem, podsjeća Njujork tajms.

Još dok je bio ambasador u Njemačkoj, Grenel je Trampu predložio ideju da ga imenuje za posrednika u dugotrajnom sukobu između Srbije i Kosova, tvrde dva bivša zvaničnika Trampove administracije.

Prije 25 godina, snage NATO-a, predvođene SAD, vojno su intervenisale kako bi, prema pisanju Tajmsa, zaštitile kosovske Albance od snaga Slobodana Miloševića. Bivši Generalštab Vojske Jugoslavije u centru Beograda, iako u to vreme uglavnom nekorišćen, bio je jedna od meta. Zgrade od tada stoje razrušene i Srbi ga, prema pisanju američkog lista, vide kao simbol svog stradanja tokom NATO bombardovanja.

Kosovo je 2008. jednostrano proglasilo nezavisnost od Srbije, koja zvanično ne priznaje Kosovo kao suverenu zemlju.

U oktobru 2019. godine, gospodin Tramp je imenovao Grenela za svog „specijalnog predsjedničkog izaslanika za mirovne pregovore Srbije i Kosova“.

Grenel je među evropskim diplomatama bio viđen kao neko ko favorizuje sprsku stranu u pregovorima, a u Beogradu je toplo primljen. Izvršio je ogroman pritisak na kosovskog premijera Aljbina Kurtija da ukine carine na srpske proizvode, a istaknuti Trampovi saveznici počeli su javno da pozivaju na povlačenje američkih mirovnih snaga sa Kosova. Grenel je imao jednog važnog saveznika na Kosovu, tadašnjeg predsjednika Hašima Tačija, koji je kasnije optužen za ratne zločine.

Grenel je odbacio svaku sugestiju da je bio pristrasan. Rekao je da su mu na kraju zahvalili lideri oba naroda — Vučić u Srbiji i Tači na Kosovu — za njegovu ulogu u pomaganju u sporazumu o ekonomskoj normalizaciji.

Ali on je priznao da je u vreme Trampove administracije, ostvario poseban napredak u jačanju ekonomskih veza između Sjedinjenih Država i Srbije.

„Izgradio sam veliku ljubav prema unapređenju srpsko-američkih odnosa“, rekao je Grenel u intervjuu za Tajms u nedjelju.

U vrijeme dok je bio izaslanik za Balkan, Grenel je razvio prijateljstva sa najvišim srpskim zvaničnicima, uključujući Vučića i srpskog ministra finansija Sinišu Malog, za koga su zvaničnici u Beogradu rekli da je imao važnu ulogu u Kušnerovom projektu za Generalštab. Mali nije odgovorio na zahtjeve Tajmsa za komentar.

Grenel je 2021. godine na svojoj Instagram stranici postavio snimak na kojem on i Mali pjevaju u prepunom beogradskom klubu.

Grenel se vratio u Srbiju i susednu Albaniju nedugo nakon što je Tramp napustio Bijelu kuću da bi počeo da promoviše razvojne projekte kompanije gospodina Kušnera, uključujući i projekat u Beogradu.

Vrijednost projekta pola milijarde dolara, državi Srbiji 22 odsto profita

Nacrt sporazuma koji je Tajmsu dostavio zvaničnik srpske vlade takođe precizira opciju formalnog besplatnog prenosa vlasništva nad imovinom na kompaniju gospodina Kušnera, nakon izgradnje hotelskog kompleksa i luksuznih stambenih jedinica.

Kušner u izjavi za američke medije nije osporio istinitost dokumenta do kojeg je došao Tajms. Otkrio je da su se strane provizorno dogovorile da Vladi Srbije daju 22 odsto ostvarenog profita od projekta čija je vrijednost oko 500 miliona dolara.

Kompanija gospodina Kušnera, Afiniti partners (Affinity Partners), saopštila je da će lokacija u Beogradu biti „pretvorena u luksuzni hotel svetske klase“, i okviru koje će se nalaziti i muzej i spomen obilježje koje su projektovale srpske arhitekte, kako bi se odala počast važnosti lokacije u novijoj srpskoj istoriji.

Kušner je priznao da ga je Grenel ohrabrio da nastavi sa ovim projektom.

„Rik (Ričard Grenel) je veliki zagovornik ulaganja na Balkanu i pokušava da me navede da investiram u ovaj projekat otkako sam pokrenuo svoj fond“, rekao je Kušner, napominjući da će američka kompanija graditi na lokaciji koju je u prošlosti bombardovao NATO.

Predstavnici Vlade Srbije nijesu odmah odgovorili na pitanja i višestruke zahtjeve Njujork tajmsa za komentar.

Danijela Nestorović, poslanica opozicionog Ekološkog ustanka u Skupštini Srbije, i drugi članovi njene organizacije, osudili su predloženi Kušnerov sporazum u izjavi za Tajms, napominjući da je nekoliko ljudi ubijeno, a 40 ranjeno u NATO bombardovanju.

„Zgrada Generalštaba je za nas spomenik. To izaziva duboke, skrivene emocije kod žrtava NATO bombardovanja. Graditi hotel tamo — bilo bi ruganje građanima Srbije“, navela je Nestorović.

Grenel je u jednom intervjuu rekao da bi posao sa Kušnerom predstavljao priliku da se „simbol prethodnog sukoba pretvori u most prijateljstva i obnove“ i da „simbolizuje ogroman napredak koji je postignut u zaceljivanju rana iz prošlosti.“

Godine 2020, kada je gospodin Grenel podstakao srpske zvaničnike da razmotre saradnju sa američkim investitorima na preuređenju lokacije bivšeg Generalštaba, Ivica Dačić, koji je tada bio ministar spoljnih poslova u Vladi Srbije, prisetio se svoje posete Trampovoj kuli u Njujorku 2013. godine. Tada je gospodin Tramp prvi put razgovarao o projektu hotela na pomenutoj lokaciji.

„Mislim da on tu želju nije zaboravio“, rekao je Dačić na konferenciji za novinare 2020. godine, misleći na Trampa.

Kušner poručuje da sve mora da bude čisto i po zakonu

Predloženi projekat u Srbiji samo je jedan od tri posla koje Kušner i Grenel pokušavaju da razviju na Balkanu.

Kušner je u petak rekao da konačni ugovori nijesu potpisani, ali da su pregovori odmakli i da se nada da će biti finalizovani. On je osporio svaku sugestiju da njegova kompanija ima poseban tretman.

Takođe je rekao da zna koliko je njegov položaj osjetljiv budući da je oženjen starijom ćerkom gospodina Trampa, Ivankom, i da je igrao istaknutu ulogu u Trampovoj administraciji, tako da, kako kaže, nije imao izbora osim da bude oprezan, da postupa u skladu sa zakonom, i da poštuje etičke granice.

„Sve mora da bude potpuno čisto“, poručio je Džared Kušner.