Koliko je SPC starija od Crne Gore i Srbije?

Piše: Zoran Ostojić, novinar

U susret 5. septembru na Cetinju treba iznijeti neke istorijske činjenice. Prije svega zbog gluposti u koju mnogi vjeruju – „da je SPC starija od Crne Gore“. A koliko je onda SPC starija od Srbije? Odgovor je – tačno 42 godine!

Član 11 Zakona o verskim zajednicama Republike Srbije (iz 2006. godine)

„Srpskoj Pravoslavnoj Crkvi priznaje se kontinuitet sa pravnim subjektivitetom stečenim na osnovu Načertanija o duhovnoj vlasti (Odluka Narodne Skupštine Knjaževstva Srbskog od 21. maja 1836. godine) i Zakona o Srpskoj Pravoslavnoj Crkvi („Službene novine Kraljevine Jugoslavije“, broj 269/1929)“.

Pomenute 1836. Srbija je samo autonomija u Otomanskoj državi, 42 godine kasnije postala je međunarodno priznata država. Tada Beogradska mitropolija mijenja ime u Pravoslavna crkva Kraljevine Srbije. Znači svih pravoslavnih koji žive u toj Kraljevini, a ne samo Srba. Sa poglavarom koji nosi titulu mitropolita, a ne patrijarha. Ali naš zakon, iz godine kada je voljom građana Crne Gore i Srbija obnovila svoju državnost, nije mogao da izbjegne ni 1929. godinu kada je SPC dobila svoje današnje ime.

Pa kada se već naš važeći zakon poziva na Službene novine Kraljevine Jugoslavije, da pomenemo šta je tamo obavljeno sedam godine ranije (1922.) kada je formirana Ujedinjena Srpska pravoslavna crkva. Čisto radi podizanja opšteg obrazovanja.

Dakle dotadašnja Pravoslavna crkva Kraljevine Srbije (koju važeći zakon Srbije pozivajući se na 1836., kada takva crkva nije postojala, već samo Beogradska mitropolija, izjednačava sa SPC) ujedinila se sa AUTOKEFALNIM pravoslavnim crkvama, redom: Karlovačkom (mitropolijom), Crnogorsko-primorskom (mitropolijom), kao i dvije dalmatinske eparhije. Bokokotorsko-dubrovačkom i Dalmatinsko-istrijanskom.

Takođe i sa (neautokefalnim) mitropolijama i eparhijama u Bosni, Makedoniji i Kosovu koje su do tada bile pod jurisdikcijom Vaseljenske patrijaršije. Ona, Vaseljenska, tada ih je prepustila novoj crkvi nove države, dajući joj Tomos o autokefalnosti i podižući njenog poglavara sa mitropolita na nivo patrijarha. Prvog u njenoj istoriji kako piše u Tomosu i Službenim novina Kraljevine Jugoslavije. To je inače jedini Tomos o autokefalnosti koji je SPC dobila.

Za proteklih 30 godina, koliko je Amfilohije Radović bio mitropolit crnogorsko-primorski, u Crnoj Gori je obnovljeno ili novo sagrađeno 600 crkava. Zanimljivo da su to i tri decenije vlasti Mila Đukanovića. Teško da bi prvi, Amfilohije, sve ovo mogao da uradi bez drugog, Mila. Ipak država daje dozvole za gradnju. Između ostalog za ovo vrijeme sagrađena su i tri nova saborna hrama. U Pljevljima, Baru i Podgorici. Donator ovog posljednjeg je i familija Đukanović.

Pa iako je dao pare za njegovu izgradnju, teško da Milo može da bude njegov vlasnik, čak ni suvlasnik. Bajrakli džamiju u Beogradu gradila je Otomanska imperija, odnosno njeni vladari, ali ta džamija nije, niti može da bude vlasništvo Turske, već samo Srbije. Kao što ni Notr Dam u Parizu ne može da bude vlasništvo Katoličke crkve, ni pape u Rimu već samo Francuske ili Pariza. Kao što je vlasnik Cetinjskog manastira Grad Cetinje. A sasvim drugo su korisnici.

Evo šta piše o imovini u ugovoru između SPC i Republike Hrvatske koji su u Zagrebu 2003. godine potpisali tadašnji mitropolit zagrebačko-ljubljanski Jovan i predsjednik Vlade Hrvatske Ivica Račan. Nisu imovina samo crkveni objekti već i ono što je u njima. Član 16 Ugovora:

„Kulturna i umjetnička baština Srpske pravoslavne crkve u Republici Hrvatskoj, te brojni dokumenti pohranjeni u arhivima i knjižnicama Srpske pravoslavne crkve u Hrvatskoj sačinjavaju dragocjeni dio cjelokupne kulturne baštine Republike Hrvatske… Republika Hrvatska se obavezuje da će Srpskoj pravoslavnoj crkvi u Hrvatskoj dati u vlasništvo, ali ne i u posjed, sve matične knjige i arhivsko gradivo koje je sada u vlasništvu Republike Hrvatske, a oduzeto za vrijeme jugoslavenske komunističke vladavine, te se smatraju arhivskim gradivom. Matične knjige i arhivsko gradivo ostaju u posjedu u ustanovama kulture radi stručne obrade, zaštite i korištenja.“

Svako ko zna kanone pravoslavlja zna da je etnofiletizam proglašen za jeres još na Saboru pravoslavnih crkava 1872. u Carigradu. „Jeres je staviti nacionalnu ideju iznad jedinstva vjere.“ To znači da vezivati pravoslavlje za naciju jeste jeres, jer je pravoslavlje uvijek vezano za državu. Pošto drugi kanon Drugog Vaseljenskog sabora glasi – „Teritorijalni princip je osnov za osnivanje i postojanje pomesne crkve.“ To je kanonska osnova autokefalije i autonomije svake pravoslavne crkve. U skladu sa tim kanonom je od Pravoslavne crkve Kraljevine Srbije 1922. nastala Ujedinjena Srpska pravoslavna crkva Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Po kanonu nova, veća država znači i nova Crkva. Ali važi i obrnuto.

Danas postoje autokefalne pravoslavne crkve Poljske i Japana sa zanemarljivim brojem pravoslavaca.

A četiri države sa većinskim pravoslavnim stanovništvom i dalje nemaju autokefalne crkve. Crna Gora, Makedonija, Moldavija i Bjelorusija… Do juče i Ukrajina.

Dakle ko tvrdi da je Jugoslavija bila „zabluda srpskog naroda“, ali hoće da zadrži ono što je naša crkva tom Jugoslavijom dobila, obična je budala.

A od takvih većina obožava Putina.

Koji, za razliku od njih, ponavlja da je raspad SSSR-a najveća tragedija 20. vijeka.