ŠTA ZA REGION ZNAČI IMENOVANJE O'BRAJANA: Vraćanje politike SAD na pravi kolosjek ili dovršavanje onoga što su započeli Hil i Eskobar?

Američki Senat potvrdio je prošle sedmice ono što je predsjednik Sjedinjenih Američkih Država (SAD) Džo Bajden najavio još u maju – Džejms O'Brajan imenovan je za pomoćnika državnog sekretara za Evropu i Evroaziju umjesto Karen Donfrid koja je napustila tu funkciju u martu ove godine.

O'Brajana je za pomoćnika državnog sekretara imenovao američki predsjednik Džo Bajden 19. maja. Tokom dugogodišnje karijere bavio se i Balkanom, kao specijalni izaslanik predsjednika i učesnik mirovnih pregovora o Bosni i Hercegovini, a bio je i dio američke delegacije tokom pregovora u Rambujeu između Kosova i Srbije 1999. godine.

U administraciji Baraka Obame bio je specijalni izaslanik za talačka pitanja, a 2021. Bajden ga je imenovao za koordinatora za sankcije u Stejt Departmentu.

Pitanje Hila i odnosa prema Vučiću

Džejms O’Brajen će biti nadređeni aktuelnom izaslaniku SAD za Zapadni Balkan Gabrijelu Eskobaru, ali što je možda još važnije i čovjeku koji je ključni dio američke diplomatske mreže na Zapadnom Balkanu – ambasadoru SAD u Beogradu Kristoferu Hilu.

Posebno će biti interesantno kako će se O'Brajan odnositi povodom pitanja ambasadora Hila koji se svojim postupcima i izjavama promovisao u poslušnika srpskog autokrate Aleksandra Vučića i njegovog kriminalno-terorističkog režima.

Iako je svima odavno jasno, posebno američkoj administraciji i njihovim bezbjednosnim službama, da su kriminalno-terorističke grupe predvođene Milanom Radoičićem, odgovorne za krvoproliće na sjeveru Kosova koje se desilo 24. septembra, Hil i dalje relativizuje čitavu situaciju i izbjegava da uopšte pomene svog intimusa, predsjednika Srbije.

Američki ambasador, kako se čini, i dalje povlađuje Vučiću iako je Radoičić osoba sa crne liste SAD i Ujedinjenog Kraljevstva i bliski saradnik predsjednika Srbije i njegovog SNS-a. Štaviše, Radoičić sad slobodno bez ikakvih posljedica šeta Srbijom, nakon očigledno montiranog hapšenja i davanja izjave pred nadležnim srpskim organima, a Vučić  nije ni pomišljao da ga izruči Kosovu.

Jedino što je Hil izjavio nakon napada srpskih terorista iza kojih stoji direktno Vučić i njegov režim, je par uopštenih fraza kao što su da je nasilje u Banjskoj na Kosovu „tragičan događaj“ i da se razmatraju dalji koraci.

Da li će SAD nastaviti da povlađuje srpskom autokrati?

Nakon svega logično bi bilo postaviti pitanje da li je O'Brajan izabran na poziciju pomoćnika državnog sekretara za Evropu i Evroaziju da prekine sa praksom povlađivanja prokremaljski orjentisanom, regionalnom hegemonu Vučiću, koji čitav Region drži u konstantnom stanju tenzija i nestabilnosti?

Ukoliko bi odgovor na ovo pitanje bio potvrdan, to bi i te kako odgovaralo čitavom Regionu, posebno Crnoj Gori, koja je već godinama na žestokom hegemonističkom udaru zvaničnog Beograda i nezvanične Moskve, i pod realnom je prijetnjom da se pretvori u nefunkcionalnu oblast Vučićevog ”srpskog sveta”.

Upravo u tim poduhvatima američka diplomatija predvođena ambasadorom Hilom, podržava Vučića, a do prije nekoliko mjeseci bio je aktivan projekat Otvoreni Balkan, koji je, makar što se Crne Gore tiče, bio eufemizam za ”srpski svet”.

Hil u stvari, kako smo već pisali, doživljava Vučića kao svoj projekat, od koga nije odustao ni pored toga što je žestoko izigran od strane srpskog autokrate i čelnika takozvane SPC Porfirija Perića.

Iako je Hil konačno shvatio da Vučić nikad neće formalno potpisati francusko-njemački sporazum, bez obzira što je faktički, na terenu, sve odavno završeno, i dalje je spreman da mu povlađuje, čak i ponovo aktivira velikodržavni projekat Otvoreni Balkan, koji je, kako se čini, odavno umro. Jer sudbina amabasadora SAD u Beogaradu je neraskidivo vezana za srpskog autokratu i sada već propali velikodržavni projekat Otvoreni Balkan.

Jedan od arhitekata ideje Otvoreni Balkan

Iako bi prirodno bilo očekivati da O'Brajan insistira na mnogo črvršćoj politici prema Vučiću, koji je propisano iskritikovan i pred američkim senatom i od strane relevantnih američkih i zapadnih medija, ipak se ne treba prerano uzdati u takav epilog.

Džejms O’Brajen je bio dio američke delegacije tokom pregovora u Rambujeu između Kosova i Srbije 1999. godine, tako da je dobro upućen u to pitanje, a nakon terorističkog napada na sjeveru Kosova, Vučićevi destabilizatorski i militantni planovi su do kraja razotkriveni.

Međutim, O'Brajan je bivši savjetnik američke državne sekretarke Madlen Olbrajt, a još dok je ona bila živa je bio jedan od rukovodilaca ”Olbrajt grupom”, i bio zadužen za Evropu, kao potpredsjednik za evropsku praksu te grupe, koja je povezana sa ”Dentons Global Advisors” grupom. ”Olbrajt grupa” je osnovana od strane Madlen Olbrajt još 2001. godine, kao međunarodna konsultantska firma za strategiju sa sjedištem u Vašingtonu. Kasnije je ta organizacija preimenovana u ”Olbrajt Stounbridž grupu” i upravo je na tom mjestu rođena ideja Otvorenog Balkana.

”Veoma je bitno naglasiti da je O'Brajan rukovodio svim poslovima Olbrajt grupe koji se tiču Evrope i dok je bivša državna sekretarka bila živa. Nije nikakva tajna da je upravo Vučić imao potpuno legalne lobističke ugovore sa tom organizacijom i da je upravo tu rođena ideja Otvorenog Blakana. To puno govori o uticaju Vučića i njegove administracije na pojedine lobističke krugove u SAD, ali i o tome da je O'Brajan ideju Otvorenog Balkana smatrao, u neku ruku, za sopstvenu”, rekli su naši diplomatski izvori.

Kako navode, ideju koja je rođena u Olbrajt grupi prihvatio je i aktuelni izaslanik SAD Eskobar koji je krenuo da je sprovodi. Kristofer Hil je takođe direktni eksponent te politike od koje najviše koristi mogu imati Beograd i Moskva.

”Olbrajtovu grupu je Vučić ubijedio, potpuno legalnim lobiranjem, da je najbolja američka ideja za rješenje problema Zapadnog Balkana – Open Balkan, za koji se kasnije ispostavilo da je velikodržavni projekat od koga bi najviše koristi imala Srbija i Vučićev režim, a kojim bi se u krajnjem upravljalo od strane Putinovog režima iz Moskve”, rekli su naši izvori.

Da li će O'Brajan prelomiti?

Region, a posebno Crna Gora su proteklih godina naučili da personalne promjene ne znače nužno momentalnu promjenu spoljne politike SAD, jer nakon što je Bajden smijenio tvrdog zagovarača ideje Otvorenog Blakana Donalda Trampa, stvari se u Regionu nijesu mnogo promijenile.

Međutim, Otvoreni Balkan je od starta nailazio na veliko protivljenje u Regionu, pogotovo od značajnih političkih subjekata na Kosovu i u Crnoj Gori, ali posebno u Evropi koja forsira Berlinski proces. Nakon što je albanski premijer Edi Rama početkom jula izjavio da je ”Otvoreni Balkan ispunio svoju misiju, i da je pred nama Berlinski proces”, postalo je jasno da je ovaj velikodržavni projekat, koji je svojevremeno podržao i šef ruske diplomatije Sergej Lavrov, doživio krah.

”Iako je O'Brajan jedan od arhitekata Otvorenog Balkana, pitanje je da li se sada predomislio, jer je Otvoreni Balkan odavno zamrla, gotovo potpuno ugašena ideja. Pitanje je koliko doprinosa imaju Hil i Eskobar, od čijih je procjena sa terena zavisilo kako će se Vašington odnositi prema ideji Otvorenog Balkana”, kazali su naši izvori.

Mnoga pitanja su sada otvorena kada se radi o američkoj administraciji. Prije svega – da li će O'Brajan ‘okrenuti ploču’, žrtvovati Hila i Eskobara zbog čije su nesposobnosti tenzije u Regionu samo rasle, i okanuti se velikodržavnog projekta Otvoreni Balkan?

Ili će novi pomoćnik državnog sekretara za Evropu i Evroaziju prihvatiti na sebe nemoguću misiju da oživi davno zamrli ”Otvoreni Balkan”, čime bi američka diplomatija samo nastavila da povlađuje srpskom autokrati Vučiću.

Jasno je da bi pokušajem oživljavanja Otvorenog Balkana američka diplomatija i dalje išla na ruku srpskom autokrati Vučiću, koji se nakon 24. septembra ofirao kao pokrovitelj terorizma, aparatčik Kremlja i regionalni destabilizator. Još tragičnije bi bilo to što bi se velikodržavnim projektom Otvoreni Balkan, ako ga O'Brajan oživi, indirektno preko Vučića komandovalo iz Kremlja.

U.P.A.