Imenovanje Varheljija ogromna greška, najveću cijenu plaćaju zemlje kandidati

Član Evropskog parlamenta Tis Rojten saopštio je u petak da Odbor za vanjske poslove EP želi da pokrene istragu o djelovanju evropskog komesara za susjedstvo i proširenje Evropske unije. Rojten je na Tviteru naveo da će istraga biti pokrenuta zbog izvještaja da Oliver Varhelji namjerno podriva reforme u oblasti demokratije i vladavine prava u zemljama kandidatima za Evropsku uniju. Četiri europlamentarca među kojima su, osim Rotena, i Načo Sánčez Amor, Havi López i Tonino Picula su podnijeli amandman na izvještaj Dejvida Mekalistera o implementaciji zajedničke bezbjednosne politike.

Ovo nije pri put da evropski parlamentarci imaju velike zamjerke na rad Varheljija. Naime u januaru je trideset članova Evropskog parlamenta uputilo pismo predsjednici Evropske komisije Ursuli fon der Lejen u kojem se poziva na pokretanje istrage o ulozi evropskog komesara za proširenje u pomaganju ,,separatističkim aktivnostima“ srpskog člana Predsjedništva BiH Milorada Dodika u BiH.

U pismu parlamentarci iz nekoliko političkih grupacija ističu da prate situaciju u Bosni i Hercegovini, naglašavajući kako je teritorijalni integritet BiH ključan, ne samo za lokalnu, već i za regionalnu, ali i evropsku perspektivu.

Oni su naveli da su ,,izuzetno uznemireni posljednjom eksalacijom političkih tenzija u BiH, koje potpiruje Milorad Dodik“.

Kontroverze

Takođe, Varhelji je na predstavljanju izvještaja EK u oktobru kazao da ugovor koji je Vlada Crne Gore potpisala sa Srpskom pravoslavnom crkvom u avgustu ove godine nije imao negativan uticaj na reforme u Crnoj Gori.

Sa druge strane u izvještaju Evropske komisije piše da je ,,zaključivanje Temeljnog ugovora sa Srpskom pravoslavnom crkvom uticalo na političku atmosferu i podiglo tenzije“.

Varhelji, međutim, smatra da je dobro što je ugovor potpisan, kako bi se vlasti mogle fokusirati na ,,prave probleme“.

Na pitanje Pobjede da li je davanje prioriteta potpisivanju Temeljnog ugovora sa SPC, umjesto rada na reformama, imalo negativan uticaj na reforme i na izvještaj uopšte, Varhelji kaže da ne misli tako.

– Ne mislim tako. Mislim da je važan razvoj koji je ovim sporazumom postignut između crkve i države i nadam se da ovim može biti stvoreno više političke stabilnosti, jer očigledno, ovo pitanje je kružilo okolo godinama unazad i nadam se da ovim sporazumom ovaj problem može biti riješen, i da se vlasti mogu koncentrisati na prave probleme: organizovani kriminal, korupciju i privremena mjerila iz poglavlja 23 i 24 – poručio je Varhelji odgovarajući na naše pitanje, oponirajući nalazima iz izvještaja Komisije, kao i Evropskom parlamentu koji je marta ove godine u rezoluciji izrazio zabrinutost zbog ,,pokušaja pravoslavne crkve u zemljama kao što su Srbija, Crna Gora i Bosna i Hercegovina, posebno u entitetu Republika Srpska, da promoviše Rusiju kao zaštitnicu tradicionalnih porodičnih vrijednosti i ojača odnose između države i crkve“.

Dodaje se da se time sije razdor među lokalnim stanovništvom, ,,razvija pristrasno pisanje istorije i promovisanje antievropskih programa“.

Varheljiju kritičari spočitavaju i veoma blag odnos prema nedemokratskom režimu Aleksandra Vučića kojem EU i dalje toleriše to što ne uvodi sankcije Rusiji.

Hrvatski analitičar Davor Đenero smatra da je bilo veoma cinično od Evropske komisije to što je postavila Mađara za komesara za proširenje, s obzirom na politiku koju Mađarska vodi, koja je često u koliziji sa evropskim vrijednostima.

– Holandski socijaldemokratski europarlamentarac Tis Rojten već duže vrijeme spada među one članove Evropskog parlamenta koji upozoravaju na poštovanje temeljnih evropskih zajedničkih vrijednosti u odnosu na proces proširenja. Posebno je skoncentrisan na odnos prema Bosni i Hercegovini i s pravom je kritičan prema radu sadašnjeg komesara za proširenje Olivera Varheljija. Najava pokretanja istrage protiv komesara, koju želi pokrenuti Odbor za vanjske poslove protiv povjerenika Varheljija nije prva akcija kojom skupina europarlamentaraca, pretežno socijaldemokrata, želi vratiti fokus na zajedničke vrijednosti u procesu proširenja i nije prvi „okršaj“ te skupine s komesarom za proširenje.

Pred kraj prošle godine, i početkom ove, kritikovali su Varheljija zbog skandala u Bosni i Hercegovini, kada se komesar uvukao u spletku Milorada Dodika, koji je nastojao legitimisati nastojanje da državne ingerencije prenese na entitet i njegovu skupštinu. Tada se pojavilo i otvoreno pismo grupe zastupnika predsjednici Evropske komsije Ursuli fon der Lajen – objašnjava Đenero.

Zamka

On kaže da su Rojten i njegovi istomišljenici u pravu kad upozoravaju na zamku u koju je Evropska komisija upala zbog svog svojevrsnog cinizma.

– Naime, sadašnji saziv Evropske komisije formiran je 2019. godine, kad se sukob između Mađarske i njenog premijera Viktora Orbana, s jedne strane, i zemalja iz središta EU, s druge strane, već ozbiljno razbuktao. Prvi cinizam bio je da se u takvoj situaciji Mađarskoj, kao članici koja izaziva turbulencije u Uniji, povjeri neki „manje važan“ resor u Komisiji. Uprkos tome, prvi Orbanov kandidat, Laslo Troičanji nije prošao ispitivanja u Evropskom parlamentu, a nije ga od prve prošao niti drugi ponuđeni kandidat, Varhelji, koji je imenovan u Evropsku komisiju tek nakon što se otvorenim pismom distancirao od uticaja mađarskog premijera. Cinizam Evropske unije vidi se u tome što se zajednička politika proširenja smatra manje važnom, niti jedan prosperitetni i uspješni evropski političar ne misli da je taj resor privlačan i da se u njega isplati investirati rad i vrijeme. Već kod formiranja Junkerove Evropske komisije 2014. razmišljalo se o ukidanju pozicije komesara za proširenje, jer je bilo jasno da u tom mandatu niti jedna zemlja obuhvaćena procesom proširenja neće biti spremna za pristupanje, kao što je jasno da niti u mandatu ove Evropske komisije, koji ističe 2024. godine, proširenja neće biti – poručuje naš sagovornik.

On objašnjava da se evropski komesar ne bavi nadzorom pretpristupnih reformi i administrativnom pripremljenošću zemalja u procesu pristupanja, nego to radi glavna uprava za susjedsku politiku i pregovore o proširenju.

– Posao komesara nije tehnički, administrativni, stručan, nego politički. Dakle njegov glavni posao je da promoviše evropske vrijednosti, a njega od početka njegovog mandata prati sumnja da ne dijeli temeljne zajedničke vrijednosti evropske integracije. Sve što se događa u toku Varheljijevog mandata posljedica je zamke u koju je Evropska komisija sama upala, zbog svojevrsnog oblika negativne selekcije i nije jasno kako bi se do kraja mandata Komisije koju vodi gospođa Fon der Lajen mogla izvući iz te zamke izazvane svojevrsnim cinizmom. Važno je da druge evropske institucije rade svoj posao, kontrolišu Evropsku komisiju i rad komesara i time osiguravaju stabilnost procesa i štite zajedničke evropske vrijednosti – zaključuje Đenero.