U Pragu promovisana knjiga Bobana Batrićevića

U kulturnom klubu “Lastavica” sinoć je u Pragu promovisana knjiga crnogorskoga istoričara i profesora na Fakultetu za crnogorski jezik i književnost Bobana Batrićevića: “U kandžama jevrejske aždaje – antisemitska propaganda u Crnoj Gori u Drugome svjetskome ratu”. Izdavač knjige je Fakultet za crnogorski jezik i književnost.

Nakon promocija u Cetinju, Podgorici, Zagrebu i Jerusalimu, knjiga koja je nastala kao plod saradnje s Češkom akademijom nauka u sklopu projekta kojim koordinira dr František Šistek sinoć je predstavljena i češkoj publici. O knjizi su govorili autor i dr František Šistek.

Šistek je istakao da knjiga predstavlja uopšte prvu knjigu posvećenu Jevrejima u Crnoj Gori u crnogorskoj i svjetskoj istoriografiji. Batrićević se, navodi, u svom radu fokusira na specifičan problem antisemitizma i antisemitskog diskursa u Crnoj Gori tokom Drugog svjetskog rata, koji je vremenski ograničen okupacijom 1941. i oslobođenjem Jugoslavije 1945. godine.

“Pojavu prilično snažne antisemitske propagande u vrijeme italijanske i njemačke okupacije sistematično i pažljivo stavlja u širi evropski i svjetski kontekst, što je kod ove teme neophodno, zato što je ratni antisemitizam uveliko crpio svoje ideje i argumente iz prilično heterogenih antisemitskih diskursa koje poznajemo iz drugih zemalja, od Srbije i Hrvatske u najbližem okruženju do Rusije i Njemačke. Pored činjenice da knjiga pruža ne samo prvu nego i vrlo utemeljenu i ozbiljnu analizu crnogorskog antisemitizma, knjiga je za crnogorske i druge južnoslovenske čitaoce visoko vrijedna i kao svojevrstan uvod u opštu problematiku antisemitizma u savremenoj istoriografiji, uključujući i teorijsko-metodološke pristupe ovoj izuzetno važnoj i kompleksnoj temi. Uvodno poglavlje knjige naslovljeno ‘Što je antisemitizam?’ predstavlja jedan sažet i pronicljiv pregled problematike koji će biti višestruko koristan i onim istoričarima, studentima i drugim znatiželjnim čitaocima koji nijesu zainteresovani samo za poseban crnogorski slučaj kome je posvećena većina knjige”, navodi Šistek.

Knjiga je, dodaje, duboko metodološki i teorijski utemeljena. Autor je pored primarne građe vezane za Crnu Goru takođe razmotrio veliki broj radova inostranih autora koji su se posvetili temi antisemitizma, od velikih evropskih zemalja poput Francuske, Njemačke i Rusije gdje su se već od 19. vijeka razvijali osnovni antisemitski argumenti i stereotipi do manje poznatih slučajeva poput Japana gdje se antisemitizam, slično kao u crnogorskom slučaju, razvijao manje-više bez obzira na činjenicu da je broj Jevreja u tim zemljama bio zanemarljiv ili ih uopšte i nije bilo.

“Uostalom, čitaoci knjige ‘U kandžama jevrejske aždaje’ uvjerit će se sami u poznatu činjenicu da antisemitima Jevreji i nijesu potrebni, zato što se negativan diskurs o njima često aktivira zbog nekih potpuno drugih pobuda. U crnogorskom slučaju, nagla pojava antisemitske propagande direktno je vezana za rat i okupaciju.

Batrićevićeva pažljiva i iscrpna analiza uvjerljivo pokazuje da je antisemitizam u Crnoj Gori u vrijeme Drugog svjetskog rata povezan dominantno s četničkim i velikosrpskim diskursom. Glavni predstavnici jadnog, uglavnom ne baš previše originalnog, ali agresivnog i istrajnog antisemitskog diskurza bili su velikosrpski kolaboracionisti, uključujući predstavnike Srpske pravoslavne crkve. Antisemitska propaganda dostiže vrhunac posebno u vrijeme tzv. Narodne uprave tokom nacističke okupacije 1943-44. U isto vrijeme Gestapo je u saradnji s crnogorskim kolaboracionističkim vlastima pohapsio i internirao oko stotinak jevrejskih izbjeglica koje su se krile u Crnoj Gori. Većina od njih su u narednim mjesecima poginuli u nacističkim koncentracionim logorima kao žrtve holokausta. Crnogorski antisemitizam, koji se gotovo uvijek javlja s velikosrpskim predznakom, ne možemo zato tretirati kao ‘antisemitizam bez Jevreja’, zato što je direktno povezan s mašinerijom holokausta koja je i u Crnoj Gori, uz pomoć i opravdanje lokalnih antisemitskih autora, političara i činovnika, pronašla svoje nevine žrtve”, ukazuje Šistek.

Batrićević je, kako kaže Šistek, posvetio svoju pažnju i ulozi Jevreja u narodnooslobodilačkom pokretu na teritoriji Crne Gore, kao i ideološkim pozicijama i ponašanju partizana prema Jevrejima. Pored pitanja ženske emancipacije i opšte nacionalne ravnopravnosti, odnos partizana prema Jevrejima na crnogorskoj teritoriji kroz nekoliko osnovnih činjenica svjedoči o civlizacijskoj i humanističkoj nadmoći jugoslovenskih partizana, komunista i pripadnika Titovog narodnooslobodilačkog pokreta u cijelini.

“Na kraju, autor upozorava da nije teško detektovati nove verzije starih antisemitskih argumenata i u savremenom crnogorskom javnom diskursu. Onaj ko pročita Batrićevićevu knjigu, lako će prepoznati i dekonstruisati tragove antisemitskih stereotipa i u našem 21. vijeku, kada je starog bankara i plutokratu Rotšilda u ulozi omiljenog globalnog negativca u diskursu savremenih antisemita naslijedio Džordž Soroš, dok ulogu navodno ‘jevrejskih’ partizana, komunjara i treće kolone ‘trulog’ Zapada danas sve više igramo mi, opasni ‘sorošoidi’ iz akademske sredine, nezavisnih medija i nevladinog sektora”, naglašava Šistek.

Za Fakultet za crnogorski jezik i književnost veoma je značajna saradnja s češkim institucijama budući da je u sklopu projekta „Jevreji u Crnoj Gori: od nevidljivosti do zajednice“ kojim posljednje tri godine rukovodi dr František Šistek objavljeno nekoliko izdanja Fakulteta. Pored Batrićevićeve, Fakultet je objavio i monografiju Františeka Šisteka: „Jevreji u Crnoj Gori – od antike do holokausta“, a u časopisu „Lingua Montenegrina“, koji izdaje FCJK, posljednjih godina obljavljeno je više članaka i prikaza na jevrejske teme. Takođe, Fakultet je prošle godine publikovao i drugo i dopunjeno izdanje monografije britanskog profesora Jovana Byforda: „Potiskivanje i poricanje antisemitizma: sećanje na vladiku Nikolaja Velimirovića u savremenoj srpskoj pravoslavnoj kulturi“.

Fakultet za crnogorski jezik i književnost nastaviće saradnju s češkim naučnim i visokoškolskim institucijama. U narednom periodu očekuje se potpisivanje saradnje o razmjeni kadrova i studenata s nekoliko čeških univerziteta kao i pokretanje kursa češkoga jezika na FCJK