Knjiga prof. dr Ilije Veleva “Makedonija i Crna Gora – kulturnoistorijski i književnostvaralački kontekst” je kao originalni integralni rukopis premijerno objavljena na crnogorskom jeziku. Izdavači su Matica crnogorska i Makedonska akademija nauka i umjetnosti (MANU), u čijem izdanju će se knjiga pojaviti i na makedonskom jeziku, saopšteno je iz Matice crnogorske.
Profesor Velev u ovoj naučnoj studiji na gotovo 450 strana polazi od stava da se Makedonija i Crna Gora, preko istorijskog kontinuiteta Duklje i Zete, vjekovima civilizacijski i kulturno prožimaju. Kao dio Balkana, nizom istorijskih prilika, ove zemlje i narodi živjeli su s posljedicama globalnih kulturnoistorijskih procesa. Zbog toga su Crna Gora i Makedonija imale zajedničku istorijsku i kulturološku sudbinu da se nalaze u sastavu više imperija i država, zaključno sa jugoslovenskom federacijom, piše u saopštenju.
“Knjiga predstavlja rezultat višegodišnjeg rada ovog istaknutog univerzitetskog profesora i naučnika, koji je profesionalno angažovan na Instututu za makedonsku književnost pri Univerzitetu ‘Sv. Ćirilo i Metodije’ u Skoplju. Do sada je objavio preko 500 naučnih radova, knjiga i studija iz oblasti medievistike, vizantologije, paleoslavitike, istoriografije, kulturologije i nauke o književnosti. Posljednjih desetak godina prof. Velev se bavi istraživanjima u oblasti montenegristike”, dodaju iz Matice crnogorske.
Pored uvodnog i zaključnog dijela, knjiga sadrži osam poglavlja u kojima se analizira i tumači višeslojna makedonsko-crnogorska interkulturna koegzistencija, veze i uticaji. Knjiga donosi do danas malo poznata sagledavanja i konstatacije o starijim periodima makedonsko-crnogorskog književnoistorijskog konteksta.
“Takođe, prati već tumačene kulturnoistorijske periode, preko kojih su se odražavala prosvjetiteljska prožimanja u postvizantijskom periodu od druge polovine XV do kraja XVIII vijeka, pa sve do narodnog buđenja i preporoda XIX vijeka. Ovako zadat istraživački okvir učinio je da knjiga, kroz sve epohe čini živim makedonsko-crnogorsko kulturnoistorijsko pamćenje o globalnom i nacionalnom književnoistorijskom razvoju”, objasnili su iz Matice crnogorske.
U zaključku knjige autor navodi sljedeće – “savremena racionalna spoznaja fenomena interkulturnih globalnih procesa iz prošlosti ne dozvoljava da se makedonska ili crnogorska duhovna, kulturna i književna tradicija otuđuje, posvaja ili prisvaja”.
“Preko specifičnih istorijskih globalnih uslova razvoja, kulturna koegzistencija njihovih odnosa, veza i uticaja iz prošlosti samo potvrđuje i nadopunjava savremeni nacionalni makedonski i crnogorski kulturnoistorijski i književnostvaralački integritet”, dio je zaključka.
Osim naučnicima i istraživačima, djelo je namijenjeno i studentskoj i široj intelektualnoj javnosti. Knjigu ispred izdavača potpisuju predsjednici Matice crnogorske i MANU, Dragan Radulović i Ljupčo Kocarev, prevod sa makedonskog jezika uradio je Ivan Ivanović a lekturu potpisuje Jelena Šušanj.