Veljko Bulajić, veliki jugoslovenski reditelj, ostaće upamćen kao autor najspektakularnijih filmskih ostvarenja jugoslovenske kinematografije.
Film “Bitka na Neretvi” proslavljenog reditelja i scenariste jedan je od najgledanijih i najskupljih filmova svih vremena u Jugoslaviji. Film je bio nominovan za Oskara u kategoriji za najbolji strani film, a englesku verziju plakata za film je napravio Pablo Pikaso.
Naime, 1964. godine u Monte Karlu, dokumentarni film Veljka Bulajića “Skopje 63” dobija Gran pri Zlatna nimfa i nagradu kritike. Veliki Pikasov prijatelj, francuski akademik Marsel Ašard koji je bio predsjednik žirija prikazuje kopiju filma velikom slikaru nakon čega je Pikaso došao na završnu svečanost festivala i čestitao Veljku Bulajiću.
Nekoliko godina kasnije Veljko Bulajić je Pikasovom agentu u Parizu predložio da zamoli Pikasa da napravi plakat za film “Bitka na Neretvi”. Pogledavši film i proučivši dešavanja u filmu, Pikaso je potvrdio da će napraviti plakat, ali da će uzeti dio iz svoje slike Sabinjanke i uslov da boja plakata bude crvena. Umjesto honorara, jedini zahtijev mu je bio da dobije 12 boca vina iz Jugoslavije. Njegov zahtjev je veliki reditelj ispoštovao izvrsnom kolekcijom vina sa svih strana Jugoslavije.
Plakat za film “Bitka na Neretvi” je štampan u ograničenom tiražu i svaki primjerak je potpisao Pikaso na poleđini.
Plakat, rad Pabla Pikasa, za film Veljka Bulajića “Bitka na Neretvi”, koja je počela 20. januara 1943. pic.twitter.com/xoC0igDpDO
— AF23X (@AF23oktobar) January 20, 2022
Ovaj plakat ima sve karakteristike Pikasovog kubizma a jaka crvena boja plakata simboliše herojstvo, stradanja, krv i borbu za slobodu. “Njujork tajms” je na naslovnoj strani objavio plakat u 1.200 000 primjeraka.
Film Bitka na Neretvi je samo u Jugoslaviji vidjelo više od četiri miliona gledalaca, a u svijetu više 350 miliona. Bio je nominovan za „Oskara“ u kategoriji strani film, ali ga je pobijedio film „Z” grčko-franuskog reditelja Koste Gavrasa. Prije 12 godina na festivalu u Moskvi uvršten je u deset najznačajnih filmova o Drugom svjetskom ratu.
Film je sniman 18 mjeseci, sponzoriralo ga je 58 privrednih kompanija, u njemu je učestvovao kombinovani puk tadašnje JNA sa 10.000 vojnika, uništena su četiri posebno konstruisana sela, jedna tvrđava, a dva puta je miniran gvozdeni most na Neretvi.
Prema službenim procjenama, film je koštao čak 12 miliona dolara pa je nakon filma „Spartak“ Stenlije Kjubrika svrstan među istorijske filmske spektakle po utrošenim sredstvima i broju statista.
Muziku za film napisao je poznati kompozitor Bernard Herman uz pomoć orkestra Londonske filharmonije.
Scenario za film su napisali Stevan i Veljko Bulajić, a režirao ga je Veljko Bulajić. Glavne uloge su tumačili Velimir Bata Živojinović, Milena Dravić i Ljubiša Samardžić, kao i holivudski velikani Orson Vels i Jul Briner, Italijan Franko Nero kao i Sergej Bondarčuk, slavni sovjetski režiser i glumac.
Ovo je bio prvi i jedini zajednički film Jula Brinera i Orsona Velsa. Briner je tumačio partizana Vladimira Smirnova, zvanog Vlada Rus, a Vels četničkog komandanta, senatora. Obojica su umrli istoga dana, 10. oktobra 1985. godine.
Na premijeri filma održanoj 29. novembra 1969. u Sarajevu, pored Tita, prisustvovali su Sofija Loren i Omar Šarif.