Autori: Paul Stronski i Ani Hajms
Ovogodišnja Karnegijeva analiza “Ruska igra na Balkanu” bavi se uticajem Moskve u regionu uključujući i ruskom ulogom u organizaciji puča u Crnoj Gori u oktobru 2016. godine, sa ciljem da se spriječi pristupanje zemlje NATO-u. Jedan od autora analize Paul Stronski je radio kao viši analitičar za rusku politiku u Birou Stejt Departmenta za obavještajne i istraživačke poslove SAD-a, bio je i direktor osoblja za Rusiju i centralnu Aziju pri Savjetu za nacionalnu bezbjednost. Portal Aktuelno po prvi put u regionu objavljuje integralni prevod ove analize.
Bitka za Balkan: tvrda sila (2)
Ruska tvrda sila često potkopava i anulira napore Rusije u pogledu meke sile. Aneksija Krima i rat u istočnoj Ukrajini su preusmjerili fokus NATO-a na ruske prijetnje u Evropi i ponovno poboljšali izglede za evroatlantske integracije nekih balkanskih zemalja. Pretjerano uplitanje Rusije na Balkanu – od navodnog ruskog pokušaja državnog udara u Crnoj Gori do nastojanja Kremlja da podstakne nacionalističko protivljenje sporazumu o sporu oko imena između Grčke i Makedonije – otuđila je političke elite u zemljama u kojima je Rusija tradicionalno uživala dobar ugled.
Potpredsjednik SAD-a Majk Pens upozorio je na ruske aktivnosti za ostvarivanje uticaja i tajne napore na Balkanu i istakao odlučnost SAD-a da podrži autonomiju Balkana na Samitu jadranske povelje u Crnoj Gori 2017. godine, kazavši:
Rusija i dalje traži ponovno iscrtavanje međunarodnih granica silom. A ovdje na zapadnom Balkanu Rusija je radila da destabilizuje region, da podrije vaše demokratije i da vas podijeli međusobno i od ostatka Evrope. Namjere Rusije bile su skoncentrisane prošle godine kada su moskovski agenti pokušali da naruše izbore i čak ubiju premijera i tako razuvjere crnogorski narod od ulaska u NATO. Predsjednik Tramp je jasno pozvao Rusiji da „prekine sa destabilizacijom“. I mogu vas uvjeriti da SAD osuđuje svaki pokušaj upotrebe sile, prijetnji ili zastrašivanja u ovom regionu ili šire. Zapadni Balkan ima pravo da odlučuje o svojoj vlastitoj budućnosti, a to je isključivo samo vaše pravo.
Balkanski lideri – NATO članice i one koje aspiriraju članstvu – su pozdravile njegovu posjetu i jasnu američku podršku. Međutim, godinu dana kasnije, američki predsjednik Donald Tramp je doveo u pitanje spremnost američkih trupa za odbranu Crne Gore, tadašnju posljednju članicu koja se priključila NATO-u. Predsjednikova izjava je ukazala na njegovo lično nipodaštavanje saveza i oklijevanje u pogledu posvećenosti SAD-a na Balkanu, u kojem je američko učešće od ključnog značaja za napore u vezi sa stabilizacijom regiona od početka devedesetih godina. Ovaj nesklad između predsjednika i njegovog tima za nacionalnu bezbjednost – pored toga što američka javnost nije zainteresovana za Balkan, kao što pokazuje političko mišljenje Trampa u vezi sa ekspanzijom spoljne politike SAD-a prema udaljenim regionima svijeta – ističe nedoslijednost u američkoj politici i nedostatak jasnog liderstva u regionu u kojem nedavne aktivnosti Rusije utiču na pogoršanje političke i društvene nestabilnosti.
S druge strane, EU je pokazala veću posvećenost na Balkanu sa svojom poboljšanom strategijom za region u 2018. godini. Iako ovaj ažurirani plan uključuje ambiciozni cilj uključivanja dvije nove članice sa Balkana u EU do 2025. godine, godine pasivnog angažmana i sporog tempa evropskog projekta proširenja su uticale na povećanje nezadovoljstva u balkanskim državama. Mnogi Evropljani su i dalje oprezni u vezi sa proširivanjem članstva na Balkan, imajući u vidu unutrašnje probleme sa kojima se suočava EU i činjenicu da je nekoliko država članica iz centralne i istočne Evrope nazadovalo u demokratskom smislu ili se i dalje bori sa korupcijom i nedostatkom vladavine prava. Uprkos novoj strategiji, ostaje nejasno da li Evropa želi ili da li je uopšte sposobna da obezbijedi finansijske i ljudske resurse neophodne za pružanje podrške preostalim balkanskim kandidatima za članstvo u EU koje moraju sprovesti značajne reforme neophodne za sticanje članstva.
Ovaj neuspjeh SAD-a i EU u artikulisanju koherentnog i konzistentnog pristupa u regionu je stvorio dovoljno prostora za miješanje Rusije na Balkanu.
(nastavak slijedi)