TERNA SE SPREMA DA NAPUSTI CRNU GORU: Za čije interese tjeraju Italijane iz CGES-a?

Renomirana kompanija Terna sprema se da napusti Crnogorski elektroprenosni sistem, kompaniju koja je upravo zahvaljujući partnerstvu sa Italijanima, postala regionalni lider u ovoj oblasti. Većinski vlasnik CGES-a je država Crna Gora sa 55 odsto akcija društva, dok strateški partner većinskog vlasnika, italijanski operator prenosnog sistema – Terna Rete Elettrica Nazionale S.p.A, posjeduje 22,09 odsto akcija. Elektromreža Srbije – srpski operator prenosnog sistema posjeduje 15 odsto akcija.

Iako Terna nema većinski paket akcija, zahvaljući investicijama u podvodnu interkonekciju, vrijednim oko milijardu eura ima uticaj na donošenje strateških odluka. Projekat podmorskog kabla jedan je od ključnih koji utiče na uvezivanje Crne Gore u mrežu evropskih energetskih sistema, podržan od strane EU, a realizovan zahvaljujući vladama koje je vodio Milo Đukanović, od potpisivanja memoranduma 2007. godine do finalnog puštanja u rad 2019. godine.

Zahvaljujući ovom projektu, CGES postaje „zlatna koka“ prenosnih sistema regiona. Crna Gora je tako, bez ulaganja, dobila 20 odsto prenosnih kapaciteta i grant iz Zapadno balkanskog investiciong okvira za izgradnju dalekovodne mreže prema Srbiji i Bosni i Hercegovini.

Crna Gora je postala energetsko čvorište na Zapadnom Balkanu, a ekonomski parametri generisani komercijalnom upotrebom kabla dokazuju ispravnost odluke da se ostvari strateško partnerstvo sa italijanskom Ternom.

AGENDA „OSLOBODILACA“

Da je energetski sistem Crne Gore u fokusu interesovanja Srbije, zvanični Beograd nikad nije krio. Predsjednik Vlade Srbije Aleksandar Vučić je još 2015. godine najavljivao da „vjeruje da će zemlje regiona, uprkos svim izazovima, doći u priliku da se zajedno pojavljuju na trećim tržištima i konstruisati zajednički energetski sistem“.

Međutim, kada  se situacija analizira – Bosna i Hercegovina je izvoznik struje, ali tamo kupovina nije nimalo jednostavna jer o tome bi morala da odlučuje Vlada u Sarajevu koja ne funkcioniše ni po osnovnim pitanjima za sopstvene građane. Hrvatska, Albanija, Kosovo i Sjeverna Makedonija osim što nemaju viškove niti novih objekata ne bi vjerovatno ni iz političkih razloga prodale svoje energetske objekte, a posebno ne Srbiji.

Jedino ko je ostao jeste Crna Gora. Dio srpskih firmi i državna Elektromreža već su vlasnici 15 odsto crnogorskog CGES-a. Međutim, sudeći prema najavama srpskih zvaničnika tu se neće stati. Navodno, Srbija je već zainteresovana za kupovinu dijela Rudnika uglja koji je u vlasništvu EPCG, a zainteresovana je i za eventualnu gradnju novih hidroelektrana koje Crna Gora ima u planu da gradi.

Od dolaska ”oslobodilaca” na vlast 2020. godine, bilo je više sastanaka na temu „regionalne povezanosti“. Srpskim vlastima na ruku ide i to što je crnogorska Vlada potpuno kontrolisana iz Beograda, a uz to i čelni ljudi EPCG su osobe koje kao da je birala zvanična Srbija.

JEFTIN UGALJ, KALDERA U SOLAR GRADNJI

Ulazak Srbije u crnogorski energetski sistem bio je jeftin – po cijenama koje sada istražuju nadležni organi. Specijalno državno tužilaštvo (SDT) pokrenulo je istragu i tražilo od izvršnog direktora Rudnika uglja Pljevlja (RUP) Milana Lekića da objasni ko je i po kojim kriterijumima formirao cijenu od 28,8 eura, po kojoj najveća pljevaljska kompanija prodaje mrki ugalj Elektroprivredi Srbije (EPS). Tužilaštvo je tražilo  Ugovor o nabavci broj 155/2022 od 16. maja 2022. godine, ugovor o nabavci 41/2022 od 9. maja 2021. godine, ugovor o kupoprodaji mrkog uglja broj 162/2022. zaključenog između Javnog preduzeća EPS i RUP, kao i izjašnjenje na sve okolnosti zaključenja predmetnog ugovora o poslovnoj saradnji, a Lekić je pripadnicima SPO morao da dostavi pisano izjašnjenje o tome “kako je i na koji način došlo do ostvarivanja navedene poslovne saradnje” sa državnom kompanijom Srbije.

“I na koji način je formirana prodajna cijena uglja u iznosu od 28,8 eura, te da li je u vezi određivanja prodajne cijene rađena procjena ili istraživanje od strane stručnih lica u RUP-u”, naložili su istražitelji Lekiću.

Više puta javno je objavljeno da su rudnici uglja iz okruženja, EPS-u isti ugalj prodavali za 65-68 eura po toni. Odnos Srbije prema Crnoj Gori najbolje pokazuje podatak da je EPS jednostrano raskinula ugovor i to bez ikakvih posljedica.

Portal Aktuelno je pisao da je u Solar gradnju, kćerku firumu EPCG ušao sumnjivi kapital Milorada Dodika, preko ugovora o poslovno-tehničkoj saradnji sa kompanijom Kaldera iz Laktaša koja je jedna od preko 60 firmi koje se dovode u vezu sa Dodikom. Demokratskom frontu koji rukovode energetskim sektorom Crne Gore očigledno ne smetaju sumnjivi poslovi i potencijalne prevare koje se odnose na stotine miliona eura, samo kada su u pitanju ”srpske stvari”. Još ako ugrabe neke mrvice sa stola…

TERNA KONTROLIŠE CGES

U ovakvoj atmosferi, CGES je plijen koji ne mogu zauzeti dok je Terna u vlasničkoj strukturi. To se dokazalo od 2020. godine, pa je CGES jedina kompanija iz energetskog sektora koja nije opterećena partijskim zapošljavanjem i bilježi rast profita čak i u godinama energetske krize.

„Oslobodiocima“ je postalo jasno da sa CGES-om nema trgovine dok ne otjeraju Italijane. Očigledno su na dobrom putu, jer je, prema informacijama Portala Aktuelno, Terna spremna da ode, sita političkih prepucavanja i pokušaja uticaja na poslovanje i profit.

Za čiji račun se tjeraju Italijani, jasno je kada se pogleda vlasnička struktura. Elektromreža Srbije je u više navrata kupovala na berzi akcije CGES-a, čak i kada to nije bilo ekonomski opravdano. Posljedni put 2021. godine kada je Elektromreža Srbije kupila pet, tako da posjeduje 15 odsto akcija Crnogorskog elektroprenosnog sistema.

Interesantan je podatak da je EMS te godine, u prvih devet mjeseci, imala profit 5.5 miliona eura a ima 2.5 miliona korisnika dok je CGES godinu završio sa 9.8 miliona eura profita na 370.000 korisnika – znači, skoro duplo veći profit.

EMS 2020. godine uzela sedam miliona kredita da bi održala tekuću likvidnost a početkom 2021. godine, sa toliko novca kupuje akcije CGES-a. Još je zanimljiviji podatak da su akcije CGES-a platili 0.95 eura po akciji dok je cijena, 20-ak dana unazad, bila oko 0.60 eura.

Čekanje na berzi, da se nađe neko ko je zainteresovan da proda i EMS odmah kupuje te akcije je više nego indikativno, a u kupovini su očigledni, javni tragovi politike. EMS je ovo uradila na osnovu odluke Vlade Republike Srbije. Znači, ne samo na osnovu svoje privredne aktivnosti, nego i na osnovu političke odluke.

EMS odjednom počinje da forsira izgradnju transbalkanskog koridora kojeg uvaža i Evropska unija kao prioritet. EMS je, međutim, ranije usporavala izgradnju svog dijela dalekevoda, koliko je  god mogla. Oni su bili glavna prepreka za povezivanje našeg transbalkanskog dijela koridora sa njihovim.

Očigledno je da je ova trgovina bila samo početak dugoročne strategije Srbije kada su u pitanju energetski sistemi naše države. Peta kolona je spremno čekala da ih isporuči na tacni. Ako Terna ode, posao je završen.

L.P.Đ.