Turistička sezona samo što nije počela, očekuje se oporavak, međutim bez stabilne države, odnosno njenih vitalnih institucija (vlada, parlament, sudstvo i tužilaštvo, centralna banka, zdravstvo i osiguranje…) nije moguće uspješno funkcionisanje privrede, a posebno turističke, upozorava dr Rade Ratković, dekan Fakulteta za biznis i turizam iz Budve.
On je za Pobjedu kazao da su nam skoro dvije godine većina institucija u stanju paralize i pod nelegitimnim i nezakonitim uticajem inostranog faktora iz političke, državne, medijske i crkvene sfere.
Reforme
“Potrebno je hitno uspostavljanje legitimne privremene vlade conditio sine qua non stabilizacije privrednih i turističkih tokova i pripreme za slobodne izbore u uslovima reformisanog izbornog zakonodavstva po evropskom modelu. Lokalni izbori su zakazani za jun, tako da će predsezona i početak glavne turističke sezone biti obilježeni izbornom atmosferom”, kaže Ratković.
Napominje da ćemo opet turiste čekati pored glasačkih kutija i uz uobičajene izborne tenzije, što nije odlika ljubaznih domaćina.
“Ali nije nam prvi put. Dakle, što prije izabrati vladu i kompletirati institucije, kako bi proradio sistem upravljanja državom i aktivna makroekonomska politika. Važno je da se ta stabilizacija desi u roku od mjesec, kako bi se posvetili pripremi za sezonu 2023. godine, odnosno za adekvatan nastup na organizovano evropsko turističko tržište, jer su narednih tri do pet mjeseca ključni za uspjeh organizovanog turizma iduće godine”, poručuje Ratković.
Objašnjava da su institucije važan dio preduzetničkog trougla: vlasnik, preduzetnik i država.
“Država je u preduzetništvu zadužena da održava stabilnost i vodi ekonomsku politiku”, poručuje Ratković.
Pošto smo izgubili ukrajinsko i bjelorusko tržište, po njemu, moramo animirati – druga tržišta, ali smatra da smo ove godine zakasnili za ,,jača“ tržišta.
”Crna Gora je po geografskom položaju izrazita mediteranska avio-destinacija, dakle destinacija organizovanog turizma za najjače emitivne izvore Evrope. Za ovu godinu smo propustili sve šanse za ozbiljniju penetraciju na organizovano evropsko turističko tržište, ali zato trebamo odmah nakon formiranja nove vlade programski i aktivno raditi na repenetraciji na organizovano turističko tržište za narednu i naredne godine “, kaže dr Ratković napominjući da ne treba zapostaviti ni direktni buking i globalne elektonske distributivne sisteme.
“Dobitna kombinacija su organizovani i direktni buking. Ako bude mira na globalnom planu i u našem regionu i državi, onda možemo očekivati nešto dolazaka sa evropskih tržišta, ali ni približno kao 2019. godine, a još manje kao ostale mediteranske turističke zemlje, uključujući i Hrvatsku, kao jednu od najuspješnijih. Region će ove sezone ponovo biti dominantan, ali na njemu ne možemo imati ekonomski održiv turizam”, poručuje Ratković.
Kratka sezona
Smatra da ćemo se, silom prilika, ove godine pretežno bazirati na region, ali sa nepovoljnim ekonomskim rezultatima i kratkom turističkom sezonom.
“Naš turizam može biti održiv samo na dominantnom učešću u hotelskom turističkom prometu Zapadne Evrope, kao što je slučaj kod svih turističkih zemalja Mediterana. I kada kriza prođe, istočna tržišta (rusko, ukrajinsko, bjelorusko…) mogu imati sekundarni karakter pretežno naslonjen na nekretnine u svojini njihovih građana. Tržište regiona može biti baza za privatni smještaj, kao što su domaćinstva, sekundarno stanovanje, hoteli i pansioni nižih kategorija… “poručuje Ratković. Ističe da su jasna usmjerenja data u našem zaboravljenom marketing planu iz 2018. godine koji treba ažurirati, ali su njegove ključne postavke i danas veoma aktuelne.
A za buduće ministarstvo turizma ima poruke.
“Ako se to ministarstvo formira i adekvatno ekipira, onda će sigurno prvi korak biti ažuriranje marketing strategije, odnosno marketing plana iz 2018. godine i provođenje ključnih elemenata marketing plana za tekuću i narednu turističku sezonu. Paralelno sa tim treba raditi na uvođenju novog destinacijskog menadžmenta zasnovanog na javno – privatnom partnerstvu i klasterskoj organizaciji, kako bi turizmom upravljali turistički stejkholderi i državne službe, a ne političke partije, kojima sadašnji sistem omogućava da turističke organizacije budu politički plijen izbornih pobjednika “, poručio je Ratković.
Litijanja i mitingovanja u Budvi mogu rastjerati goste
Kako će izbori u Budvi ove godine biti u toku sezone Ratković smatra da će ona biti veoma upitna.
“Ako izborni akteri ponovo pokrenu litijanja i mitingovanja, onda će sezona biti veoma upitna. To se odnosi na ovu, ali i na narednu turističku sezonu, ako se težište političkih aktivnosti prenese na trgove i ulice. Nadam se da će se akteri, ipak, suzdržati od podizanja tenzija, ali se ne mogu zakleti da će to biti tako. Dosadašnja iskustva opominju i ne daju dovoljno osnova za optimizam “, ističe Ratković.
Još jedan od stručnjaka koji su se besplatno školovali i obrazovali u Srbiji. Nipodaštavaš turiste iz Srbije i regiona koji su decenijama unazad sagradili primorje i uz Ruse kupili najviše nekretnina. Ono kada neko ima kompleks “zapada” i raduje se prosečnim zapadnjacima koji uz velike popuste i rabate povoljno letuju. Videćemo koja će cena hrane biti koja se uglavnom nabavlja iz “zle” Srbije.